OSTALI SEMINARSKI RADOVI
- PRAVO - |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
USLOVNA OSUDA
Tema ovog ima za cilj objasniti ulogu uslovne osude u sistemu kažnjavanja u krivičnom zakonodavstvu, njenu svrhu, elemente koji je čine, a prije svega razloge zbog kojih je nastala i kada se koristi. Krivične sankcije, odnosno upozoravajuće sankcije, su zakonom predviđene represivne mjere koje se s ciljem suzbijanja kriminaliteta primjenjuju prema učiniocu protivpravnog djela koje je u zakonu predvidjeno kao krivično djelo na osnovu odluke suda donijete nakon sprovedenog krivičnog postupka. Vrste krivičnih sankcija u našem pravu su:
1) kazna,
2) mjere upozorenja,
3) mjere bezbjednosti i
4) vaspitne mjere.Iako je uslovna osuda široko prihvaćena, to ne znači da je na isti način regulisana. U osnovi, sva rješenja se mogu svrstati u dva osnovna sistema, kontinentalni i anglosaksonski. Razlike između ta dva sistema nisu toliko izražene kao u vrijeme njihovog nastanka (anglosaksonski u Engleskoj u prvoj polovini XIX vijeka, a kontinentalni ili francusko-belgijski, krajem XIX vijeka u Belgiji 1888. godine i Francuskoj 1891. godine). I pored značajnih razlika, suština uslovne osude je da ona ne sadrži prijetnju da će se primjeniti kazna ako se osuđeni ne bude pridržavao određenih uslova. Kontinentalni sistem podrazumijeva prijetnju izvršenjem kazne, a anglosaksonski sistem ne prijeti konktetnom kaznom, već donošenjem krivičnog postupka u kome će se tek odmjeriti i izreći kazna koja će se izvršiti. U 1998. godini uslovna osuda izrečena je 58,6% slučajeva od ukupnog broja pravosnažno osuđenih punoljetnih lica.
2. NASTANAK I SISTEMI USLOVNE OSUDE
Glavna karakteristika uslovne osude je težnja za postizanjem maksimalnih rezultata u suzbijanju određene vrste kriminaliteta uz minimalno angažovanje države. Ona predstavlja i humanizaciju sistema krivičnih sankcija, ali to nije razlog za njeno uvođenje i prihvatanje u savremenom krivičnom pravu, već je razlog za njeno široko prihvatanje i čestu primjenu upravo ta njena efikasnost, bez nekog naročitog angažovanja od strane države. Nastala prvobitno kao zamjena za kratkotrajne kazne lišenja slobode, uslovna osuda je nakon uvođenja u zakonodavstvo i praksu nekih zemalja pokazala i niz drugih strana. Uslovna osuda u našem krivičnom pravu je najčešće korišćena krivična sankcija, a uz to se može smatrati i efikasnom sankcijom.
Bitni elementi uslovne osude kao samostalne krivične sankcije u Krivčnom zakonu (u daljem tekstu KZ) jesu utvrđena kazna i vrijeme provjeravanja. Izricanje i izvršenje utvrđene kazne se odlaže pod uslovom da uslovno osuđeni u toku vremena provjeravanja koje sud određuje u okviru zakonskog raspona od jedne do pet godina, ne izvrši krivično djelo. Kod uslove osude kazna se utvrđuje ne sa ciljem izvršenja već predstavlja prijetnju koja se pod određenim uslovima možđe ostvariti. Pored glavne obaveze da ne izvrši novo krivično djelo, rješenje KZ predviđa mogućnost postavljanja i drugih obaveza uslovno osudjenom. Rok za ispunjenje tih obaveza utvrđuje sud u okviru određenog vremena provjeravanja, tj. taj rok ne može biti duži od trajanja vremena provjeravanja. Mjere bezbjednosti koje se izriču uz uslovnu osudu se izvršavaju, tj. ne postoji mogućnost uslovnog odlaganja njihovog izvršenja.
3. POJAM I SVRHA USLOVNE OSUDEMjere upozorenja, odnosno u našem Krivičnom zakonu Republike Srpske, upozoravajuće sankcije, su uslovna osuda i sudska opomena. Uslovnom osudom sud učiniocu krivičnog djela utvrđuje kaznu i istovremeno određuje da se ona neće izvršiti ako osuđeni za vrijeme koje odredi sud, a koje ne može biti kraće od godinu dana i duže od pet godina (vrijeme provjeravanja) ne učini novo krivično djelo. Sudska opomena, zajedno sa uslovnom osudom, predstavlja u našem krivičnom pravu samostalan tip sankcije koja se uobičajeno naziva mjerom upozorenja (admonitivna sankcija). Sudska opomena može se izreći za krivična djela za koja je propisan zatvor do jedne godine ili novčana kazna, a učinjena su pod takvim olakšavajućim okolnostima koje ih čine osobito olakšavajućim.
Postoje različita shvatanja uslovne osude. Prema jednom, uslovna osuda se sastoji u uslovnom odlaganju izvršenja izrečene kazne (francusko-belgijski sistem), prema drugom u pitanju je uslovno odlaganje izricanja kazne, uz eventualno određivanje zaštitnog nadzora (anglosaksonski sistem) i prema trećem shvatanju, ona je posebna vrsta krivične sankcije koja predstavlja mjeru upozorenja (u našem krivičnom pravu). Prema našem krivičnom pravu sud uslovnom osudom utvrđuje kaznu za učinjeno krivično djelo i pri tom određuje da se ona neće izvrštit ako osuđeni za određenu vrijeme koje odredi sud ne učini novo krivično djelo. Sud učiniocu može da odredi i druge obaveze, kao što su: da u određenom roku vrati imovinsku korist pribavljenu krivičnim djelom, da nadoknadi štetu koju je krivičnim djelom prouzrokovao ili da ispuni neku drugu obavezu predviđenu KZ. Svrha uslovne osude jeste ostvarivanje principa da je kazna, a naročito kazna lišenja slobode, krajnje sredstvo (ultima ratio), odnosno da ne treba primjenjivati strože sankcije sve dok se opšta svrha krivičnih sankcija može postići blažom vrstom sankcije. Ovo se naročito odnosi na lakša krivična djela gdje je i dalje vladajuće shvatanje da treba izbjegavati kratkotrajne kazne lišenja slobode. Elementi koji određuju svrhu i suštinu uslovn osude u užem smislu:
1) izbjegavanje primjene kazne,
2) uticaj na učinioca da više ne vrši krivično djelo,
3) uslovna osuda je upozorenje uz prijetnju kazne.
4. USLOVI ZA IZRICANJE USLOVNE OSUDEUslovi za izricanje uslovne osude su objektivni i subjektivni. Objektivni uslovi su vezani za krivično djelo, odnosno za kaznu i to ili za konkretnu, utvrđenu kaznu, ili za propisanu kaznu, a subjektivni za učinioca. Osnovni objektivni uslov je onaj koji određuje da se uslovna osuda može izreći i kada je u konkretnom slučaju učiniocu utvrđena kazna u trajanju do dvije godine. Kazna se prethodno odmjerava po opštim pravilima za odmjeravanja kazne, a zatim utvrđuje u konkretnom slučaju.Za krivična djela za koja se može izreći kazna zatvora u trajanju od deset godina ili teža kazna, uslovna osuda se ne može izreći. U pogledu uslova vezanih za učinioca polazi se od stava da donekle treba ograničiti krug lica kojima se može izreći uslovna osuda. Uslovna osuda se ne može izreći ako nije proteklo više od pet godina od pravosnažnosti osude kojom je učiniocu izrečena kazna zatvora za umišljajno krivično djelo.
Propisane su i okolnosti o kojima sud treba da vodi računa o tome kojim učiniocima je opravdano izreći uslovnu osudu, što znači da sud, vodeći računa o tim opštim kriterijumima, donodi odluku o tome. Sud će posebno uzeti u obzir ličnost učinioca, njegov raniji život, njegovo ponašanje posle izvršenog krivičnog djela, stepen krivice i druge okolnosti pod kojima je djelo učinjeno. Učiniocu se uslovnom osudom može utvrditi samo kazna zatvora do dvije godine ili novčana kazna. Pri odluci da li će izreći uslovnu osudu, sud će ocijeniti da li se od učinioca sa osnovom može očekivati da ubuduće neće vršiti krivična djela iako kazna, kojom mu se prijeti, ne bude izvršena, a na osnovu svih okolnosti važnih za takvu ocjenu. Ako je učiniocu utvrđena i kazna zatvora i novčana kazna, uslovna osuda može se izreći za obje kazne ili samo za kaznu zatvora.
5. OPOZIVANJE USLOVNE OSUDE I ROKOVI ZA OPOZIVANJE USLOVNE OSUDE
Kod opozivanja uslovne osude realizuje se prijetnja kaznom koja je data u izgled, tačnije data prijetnja sad se i pretvara u kaznu koja se izriče i izvršava. Naš KZ poznaje tri slučaja opozivanja uslovne osude i to: zbog izvršenja novog krivilčnog djela (član 48. KZRS), zbog ranije učinjenog krivičnog djela (član 49. KZRS) i zbog neispunjenja određenih obaveza (član 50. KZRS).
Opozivanje uslovne osude zbog učinjenog novog krivičnog djela je obavezno ako je za njega izrečena kazna zatvora u trajanju od dvije godine ili stroža kazna. Ovo opozivanje je fakultativno ako osuđeni u toku perioda provjeravnja učini krivično djelo za koje je izrečena kazna manja od dvije godine ili u dužem trajanju. Sud će, pošto ocjeni sve okolnosti koje se odnose na učinjena krivična djela i učionica, a posebno srodnost učinjenih krivičnih djela, njihov značaj i pobude iz kojih su učinjena, odlučiti da li će opozvati uslovnu osudu. Pri tome sud je vezan zabranom izricanja uslovne osude, ako učiniocu za krivična djela utvrđena u uslovnoj osudi i za nova krivična djela treba izreći kaznu preko dvije godine zatvora (član 47. stav 1.). Ako opozove uslovnu osudu, sud će primjenom odredaba člana 42. ovog zakona izreći jedinstvenu kaznu i za ranije učinjeno i za novo krivično djelo, uzimajući kaznu iz opozvane uslovne osude kao utvrđenu. Ako ne opozove uslovnu osudu, sud može za novo učinjeno krivično djelo izreći uslovnu osudu ili kaznu. Ako sud nađe da i za novo krivično djelo treba izreći uslovnu osudu, primjenom odredaba člana 42. ovog zakona utvrdiće jedinstvenu kaznu i za ranije učinjeno i za novo krivično djelo i odrediće novo vrijeme provjeravanja (član 46. stav 1.) računajući od dana pravnosnažnosti nove presude. Osuđenom kome za novo krivično djelo bude izrečen zatvor, vrijeme provedeno na izdržavanju ove kazne ne računa se u vrijeme provjeravanja utvrđeno uslovnom osudom za ranije djelo.Opozivanje uslovne osude zbog ranije učinjenog krivičnog djela se dešava u slučaju kada sud utvrdi da je posle izricanja uslovne osude osuđeni izvršio krovočno djelo prije nego što je uslovno osuđen, a u pitanju je takvo krivično djelo koje ne bi dozvolilo izricanje uslovne osude da je za isto sud znao. Dakle, ako se posle izricanja uslovne osude utvrdi da je osudjeni izvršio krivično djelo za koje se ne bi mogla izreći uslovna osuda sud mora i da opozove uslovnu osudu. U tom slučaju postupa se isto kao i da je izvršen opoziv zbog novog krivičnog djela, tj. izreći če se jednstvena kazna, tako što će se utvrditi kazna za ranije učinjeno krično djelo, a za krivično djelo za koje je izrečena uslovna osuda uzima se kazna iz opozvane uslovne osude.
Opozivanje uslovne osude zbog neispunjenja određenih obaveza. U slučajevima kad je uslovnom osudom osuđenom određeno da vrati neku pribavljenu protivpravnu imovinsku korist ili da naknadi štetu prouzrokovanu izvršenjem krivičnog djela ili možda da ispuni neku drugu obavezu, a on to ne učini u određenom roku u presudi, sud može u okviru provjeravanja produžiti rok za ispunjavanje obaveze ili može opozvati uslovnu osudu i izreći kaznu koja je utvrđena u uslovnoj osudi. Ako se utvrdi da osudjeni iz opravdanih razloga, ne može ispuniti postavljenu obavezu, sud će ga osloboditi od ispunjenja obaveze ili je zamijeniti sa drugom odgovarajućom obavezom, predvidjenom zakonom.Rokovi za opozivanje uslovne osude
Uslovna osuda može se opozvati u toku vremena provjeravanja. Ako osuđeni u tom vremenu učini krivično djelo koje povlači opozivanje uslovne osude, a to je presudom utvrđeno tek poslije isteka vremena provjeravanja, uslovna osuda može se opozvati najkasnije u roku od jedne godine od dana kad je proteklo vrijeme provjeravanja. Ako osuđeni u određenom roku ne ispuni neku obavezu iz člana 46. stav 2. ovog zakona, sud može, najkasnije u roku od jedne godine od dana kad je proteklo vrijeme provjeravanja, odrediti da se izvrši utvrđena kazna u uslovnoj osudi. Odluka kojom se opoziva uslovna osuda mora postati pravnosnažna.6. USLOVNA OSUDA SA ZAŠTITNIM NADZOROM I NJEN SADRŽAJ
Uslovna osuda sa zaštitnim nadzorom predstavlja spoj elementata kontinentalnog i anglosaksonskog tipa uslovne osude. Njome se omogućava da se prema uslovno osudjenom preduzimaju aktivne radnje kroz koje mu se pruža pomoć i zaštita, a istovremeno i vrši nadzor sa ciljem izbjegavanja ponovnog vršenja krivičnog djela. S obzirom na to da nije utvrdjena neka posebna svrha uslovne osude sa zaštitnim nadzorom, to znači da je svrha ista bez obzira da li je za uslovnu osudu odredjen zaštitni nadzor ili nije.
Odredbe o uslovnoj osudi sa zaštitnim nadzorom, kao i njegova suština i svrha da se težina krivičnog djela uzima kao kriterijum za opredjeljivanje izmedju obične uslovne osude i uslovne osude sa zaštitnim nadzorom u tom smislu što bi se za teža krivična djela odredjivao i zaštitni nadzor, ili da teže krivično djelo treba da povlači širi obim obaveza uslovno osudjenog. Sud obavezno mora da ocjeni, da li će odredjena obaveza uz zaštitni nadzor pozitivno uticati na otklanjanje uzroka koji su doveli do izvršenja krivičnog djela. Trajanje zaštitinog nadzora može se kretati samo u okviru vremena provjeravanja.
Moguće je da sud prilikom izricanja uslovne osude, odredi da zaštitni nadzor traje kraće od vremena provjeravanja i ako u toku trajanja zaštitnog nadzora sud utvrdi da je ispunjena njegova svrha može ga ukinuti i prije isteka vremena na koje je odredjen.
Sadržinu zaštitnog nadzora čine pojedine obaveze.Krivični zakon RS pored obaveze osudjenog da se javlja organu, nadležnom za vršenje javnog nadzora u rokovima koje taj organ odredi, propisuje i mogućnost postavljanja osudjenom, uz uslovnu osudu i sledećih obaveza:
1) liječenje u odgovarajućoj zdravstvenoj ustanovi,
2) uzdržavanje od upotrebe alkoholnih pića ili opojnih droga,
3) posjećivanje određenih psihijatrijskih, psiholoških i drugih savjetovališta i postupanje po njihovim savjetima,
4) osposobljavanje za određeno zanimanje,
5) prihvatanje zaposlenja koje odgovara stručnoj spremi i sposobnostima učinilaca,
6) raspolaganje s platom i drugim prihodima ili imovinom na primjeren način i u skladu s bračnim i porodičnim obavezama.
Sud u presudi određuje jednu ili više obaveza iz prethodnog stava ovog člana, pri čemu pobliže navodi u čemu se one sastoje i kako ih treba izvršiti.
U slučaju da uslovno osudjeni ne ispunjava naložene obaveze sud ga može opomenuti, naloženu obavezu zamijeniti drugom, produžiti trajanje obaveze, i uslovnu osudu može opozvati zbog neispunjavanja obaveze.
ZAKLJUČAK
Uslovna osuda ima za cilj postizanje maksimalnih rezultata u suzbijanju određene vrste kriminaliteta uz minimalno angažovanje države. Država ima monopol sile i prinude, pravo na represiju. Svakako da bilo koja od izrečenih kazni košta državu zbog samog njenog provodjenja. Uvođenje uslovne osude, predstavlja i humanizaciju krivičnih sankcija sa jedne strane, a sa druge strane povećana je efikasnost u prevenciji vršenja krivičnih djela za koje se može izreći uslovna osuda.
Nadalje, uslovna osuda je jeftinija za samu državu, dakle njome se postiže dvostruki cilj, povećan efekat prevencije u vršenju ovih krivičnih djela i provodjenje bez trošenja novca države. Za nju se može reći još da je to najčešće korišćena krivična sankcija koja pruža širok spektar mogućnosti sudu da ukoliko uslovno osuđeni ne ispunjava naložene obaveze, sud ga može opomenuti, naloženu obavezu zamijeniti drugom, produžiti trajanje obaveze ili pak uslovnu osudu opozvati zbog neispunjenja obaveze.
LITERATURA
1. Dr Zoran Stojanović redovni profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, Krivično pravo, Beograd, 2006.
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni Seminarski Radovi