Krivično delo ubistva deteta pri porođaju ili drugačije
čedomorstvo, pojavljuje se u krivičnom zakonodavstvu
u 19. veku.Čedomorstvo danas ulazi u red većine savremenih krivičnih
zakonika, u kojima je najčešće predviđeno kao lakši (privilegovani)
oblik krivičnog dela.Glavni razlozlog za viđenje ovog krivičnog dela
kao privilegovanog, jesu tvrdnje da se za vreme porođaja i nekog vremena
nakon toga, majka nalazi u stanju psihofizičkih poremećaja izazvanih
samim porođajem. U našem zakonodavstvu ubistvo deteta pri porođaju predviđeno
je članom 50. KZ Republike Srbije u kome se kaže da će se majka,koja
liši života svoje dete za vreme porođaja ili neposredno posle porođaja,dok
traje poremećaj što ga je kod nje izazvao porođaj,kazniti zatvorom od
tri meseca do tri godine.Takođe,kažnjava se i pokušaj ovog krivičnog
dela.Ovo krivično delo,na sličan način bilo je predviđeno i u predratnom
Krivičnom zakoniku Kraljevine Jugoslavije iz 1929. godine.
Primeri homicida novorođenčadi mogu se uočiti tokom celog
ljudskog postojanja.Tokom istorije čedomorstvo je primalo različite
oblike.U staroj Kartagini zabeleženi su slučajevi žrtvovanja dece bogovima
i natprirodnim silama.U staroj Evropi i Aziji čedomorstvo se vršilo
napuštanjem novorođenčeta, koje bi kasnije preminulo od gladi, hladnoce
ili napada neke divlje zveri. Preko tri hiljade kostiju dece sa tragovima
žrtvovanja pronađeno je na Sardiniji. Bez obzira na uzrok ovakvog dela,
slučajevi ubistva dece mogu se naći na svakom kontinentu, počinjeni
od naroda različitog kulturnog nivoa, nomada ili razvijenijih civilizacija.
Rad pshihologa sa brojnim počiniocima čedomorstva pokazao je da su
glavni razlozi za činjenje ovog krivičnog dela privremeno smanjena uračunljivost
ili uticaj sadržaja neke vrste duševne bolesti.Način ubistva novorođenčadi
je raznolik ali pretežno dominira ubistvo mehaničkim oruđem kao što
su nož,sekira,tupi predmeti.Veliki broj ubistava novorođenčadi takođe
se počini i zadavljenjem, utopljenjem, udarcima... Na osnovu razgovora
obavljenim sa majkama koje su ubile svoju tek rođenu decu, došlo se
do zaključka da su to u najvećem broju slučajeva, mlade osobe, skromnog
obrazovanja, prosečnih intelektualnih sposobnosti ali emocionalno nezrele,
nestabilne i impulsivne osobe.
2. Ubistvo deteta pri porođaju kao krivično delo
Kao i kod svakog drugog oblika krivičnog dela ubistva, zaštićeno pravno
dobro (zaštitni objekat) jeste čovekov život.Međutim, bitni elementi
što ovo krivično delo ubistva čine različitim od drugih oblika krivičnog
dela ubistva je specifičnost objekta, subjekta i vremena preduzimanja
radnje izvršenja.”Pored toga, ovo krivično delo potrebno je na odgovarajući
način razgraničiti od krivičnog dela nedozvoljenog prekida trudnoće
(u onim zakonodavstvima gde je krivično odgovorna i sama bremenita žena)
, kao i od medicinski indiciranih slučajeva uništenja nerođenog deteta
radi zaštite života buduće majke.“
U engleskom zakonodavstvo sve do 1922. godine ubistva tek rođene dece
tretirana su kao murder.Zakon o čedomorstvu koji je donesen 1922. uvedeno
je čedomorstvo kao krivično delo da bi se ublažila primena odredbi koje
se odnose na murder , na slučajeve kada su majke ubile svoju novorođenčad
zbog tzv. porođajnog sindroma.Englesko pravosuđe i teorija, zauzima
prema čedomorstvu kritički stav.Ističe se da zakonodavstvo treba da
prihvati duševne poremećaje koje izazivaju stres od porođajnog sindroma
i efekta dojenja kao i šire socijalne faktore (neodgovarajući stambeni
smeštaj, finansijski problemi...)
2.1 Objekt radnje izvršenja krivičnog dela
Objekt radnje izvršenja dela je živo dete čije je rađanje u toku ili
je tek rođeno.Treba uzeti u obzir bitne elemente na osnovu kojih se
omogućava razgraničenje krivičnog dela ubistva deteta pri porođaju od
ubistva iz člana 47. KZ Republike Srbije.”Krivično delo mora biti
izvršeno za vreme porođaja ili neposredno posle porođaja dok traje poremećaj
izazvan porođajem.Pri tome se taj poremećaj ne procenjuje sa aspekta
odredaba o neuračunljivosti, odnosno bitno smanjenje uračunljivosti,
niti je intenzitet poremećaja od značaja za posrojanje krivičnog dela,
odnosno ostvarenja ove privilugujuće okolnosti.” Ti bitni elementi
su trenutak od kog se smatra da je plod postao detetom kao i momenat
do kog dete nije još postalo odojče.
Dakle, kada se ove bitne okolnosti pravilno utvrde može se znati da
li se radi u ubistvu deteta pri porođaju ili pak o krivičnom delu ubistva
iz člana 47.KZS. U pravnoj literaturi mogu se pročitati suprotstavljeni
stavovi povodom ovog pitanja.U nekim litaraturama se navodi da plod
postaje detetom od početka porođajnih bolova majke, dok drugi izvori
smatraju da plod postaje detetom kada je jedan deo deteta izašao iz
utrobe.Ipak preovlađuje stav da ovaj momenat kada plod postaje detetom
treba odrediti na osnovu pojave prvih porođajnih bolova kod majke.Drugi
element,ključan za postojanje krivičnog dela ubistva,jeste uslov da
je dete živo rođeno,bez obzira da li je ono rođeno sa fizičkim nedostatcima.Ovakva
zakonska odredba nastoji da omogući krivično pravnu zaštitu svakog čoveka
od samog njegovog rođenja.Postavlja se i pitanje, koliko dugo posle
porođaja dete ima status novorođenčeta.Zakon predviđa da tek rođeno
dete fiziološki ima status novorođenčeta sve dok nije prvi put podojeno,od
kada se smatra odojčetom.
Sudska medicina najčešće procenjuje vreme od rođenja deteta do smrti,na
osnovu promena na pupčanoj vrpci, promena u digestivnom traktu i krvotoku.Utvrđivanje
momenta do kog se dete smatra novorođenčetom bitno je pre svega zbog
razgraničenja krivičnog dela iz člana 50. od krivičnog dela ubistva
iz čl. 47.KZ Republike Srbije.Takođe utvrđivanje pomenutog momenta ima
značaj i za sudsku praksu koja veruje da se do tog trenutka smatra da
traje i poremećaj kod majke tokom kog je lišila svoje dete života.
2.2 Subjekt radnje izvršenja
Subjekt radnje izvršenja krivičnog dela ubistva pri porođaju može biti
samo majka deteta.Ostali srodnici koji ubiju novorođenče odgovaraju
za ubistvo iz čl. 47. KZ Republike Srbije.
Kao što je već napomenuto, istraživanja su utvrdila približan profil
osoba koje najčešće vrše ubistvo deteta pri porođaju.To su mlade osobe,slabog
obrazovnog nivoa i ekonomski zavisne od drugih.“Vreme izvršenja
dela (u toku ili neposredno posle porođaja) žena bira samo zato što
je to trenutak u kome se sa punom silinom suočava sa (ne)rešivim životnim
problemom.“ Istraživanje vršeno u Nemačkoj, pokazalo je da se od
presudnog značaja za delo ubistvo deteta pri porođaju, smatra postojanje
poremećaja u socijalizaciji žena-ubica tokom njihovog detinjstva i mladosti.Značaj
socijalno-psiholoških motiva prilikom izvršenja krivičnog dela ubistva
deteta pri porođaju prihvataju i neka strana zakonodavstva kao npr.
Italija, Danska...
2.3 Pretpostavka postojanja poremećaja izazvanog porođajem
Kao glavni element bića krivičnog dela ubistva deteta pri porođaju izričito
se predviđa poremećaj izazvan porođajem.“Pod pojmom poremećaja predviđenog
u čl.50 st.1 KZS podrazumeva se onaj poremećaj koji nastaje samim aktom
rađanja, usled pretrpljenih bolova, gubitka krvi, malaksalosti, opšte
fizičke i psihičke nemoći i iscrpljenosti, sve u sklopu posebnih spoljašnih
faktora koji utiču na psihičko stanje porodilje smanjujući njenu sposobnost
za rasuđivanje.“ Zakonodavac nije precizirao koliko traje period
u kome treba da postoji poremećaj kod majke.Iz tog razloga je sudska
praksa izgradila stav da poremećaj kod majke traje od nekoliko sati
do 1-2 dana.Sudska praksa se sve više priklanja shvatanjima sudske medicine
koja nastoji da što objektivnije prikaže poremećaj kod porodilje.Međutim,
u raznim sluščajevima dolazi do razilaženja stavova suda i medicinskih
stručnjaka.Uzrok ovakvih razlika u sudskoj praksi su upravo nedovoljno
precizne i jasne definicije pojma poremećaja izazvanog porođajem u zakonskoj
odredbi člana 50. KZ Republike Srbije.
Nasuprot ovom članu KZ Republike Srbije, medicinski stručnjaci koji
se bave proučavanjem poremećaja izazvanog porođajem, smatraju da se
ubistvo deteta usled, kako to član 50. KZ navodi, malaksalosti, iscrpljenosti
i onesvešćenosti izuzetno retko dešava.Oni taj stav brane činjenicom,
da porođaj žene koja želi svoje dete, nije praćen nikakvim poremećajem
koji bi bio značajan sa medicinskog i psihijatrijskog aspekta.Ali izvesno
je da je svaki porođaj praćen fizičkom traumom koja može dovesti do
određenih somatskih i neuropsihičkih poremećaja organizma.Novija medicinska
istraživanja pokazala su da neposredno posle porođaja dolazi do smanjenja
lučenja hormona estrogena u krvotok majke, što kod nje izaziva delimično
izraženo depresivno psihičko stanje koje traje neodređeno dugo nakon
porođaja.Međutim, ova psihička stanja koja prate porođaj se ipak kreću
u granicama normale.
Navedeni nalazi medicinskih stručnjaka, samo pokazuju da je zakonodavac
kod krivičnog dela ubistva pri porođaju, kao privilegovanog oblika krivičnog
dela ubistva, prikriveno uvažio postojanje nekih drugih psiholoških
i socijalnih razloga na strani majke zbog kojih se ona odlučila na ubistvo
svog novorođenog deteta. Iz ovoga se da zaključiti da „poremećaj“ ipak
ne potiče u celosti od psihijatrijskog i medicinskog fenomena, već od
problema pravnog, sociološkog i psihološkog karaktera.
Zaključak
Brojne su diskusije na temu ubistva deteta pri porođaju, naročite iz
razloga što ovo krivično delo ima oblik privilegovanog krivičnog dela
ubistva. Neki zauzimaju stav da je ovo krivično delo ubistva iz opravdanih
razloga okarakterisano kao privilegovano, dok druga strana smatra da
krivično delo ubistva deteta pri porođaju treba poistovetiti sa krivičnim
delom ubistva iz člana 47. KZ Republike Srbije.
Iako je medicina dokazala da „poremećaj“ ima izuzetno malu ulogu kao
uzrok vršenja krivičnog dela ubistva pri porođaju, zakonodavci i dalje
ne menjaju svoj stav i nastavljaju da karakterišu ovo delo kao privilegovano
krivično delo ubistva.Neslaganja lekara i pravnika u pogledu postojanja
ovog poremećaja, zbog čega je učinilac privilegovan blaže propisanom
kaznom, trebala bi se okončati uvažavanjem medicinskih stavova koji
ukazuju da se u redovnim situacijama prilikom porođaja ne može govoriti
o poremećaju takvog intenziteta da ima poseban krivičnopravni značaj.U
daljem razvoju našeg krivičnog prava, svakako bi se trebalo pribeći
izmeni čl. 50 KZS i to tako da se termin „poremećaj“ zameni nekim prikladnijim
termminom kojim bi bile obuhvaćene one situacije u kojima majke vrše
krivično delo ubistva pri porođaju i koje pre svega imaju svoje posebne
psihološke i socijalne uzroke.
Literatura:
1. Pravni život-časopis za pravnu teoriju i praksu br.9, Beograd,1996.god
2. Stojanović Zoran, Krivično pravo-posebni deo, BIG štampa, Beograd,
2007.god
3.Dragana Kolarić, Krivično delo ubistva, Beograd, Beograd, 2008.god
PROCITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|