POCETNA STRANA

Seminarski i Diplomski Rad
 
SEMINARSKI RAD IZ PRAVA
 
OSTALI SEMINARSKI RADOVI
- PRAVO -
Gledaj Filmove Online


PARLAMENTARNI SISTEM U VELIKOJ BRITANIJI


U teoriji države i nauci ustavnog prava veoma često se ističe da je parlamentarni sistem jedan od najstabilnijih sistema te da pripada umjerenom tipu podjele državne vlasti, znatno blažem nego što je to predsjednički sistem. On se zasniva na podjeli vlasti, ali više na
uzajamnoj zavisnosti između pojedinih državnih organa. Zbog toga se za britanski parlamentarni sistem često ističe da je vrlo praktičan i primjenljiv model, zbog čega se mnogi pitaju zašto kao takav nije primijenjen u čitavom svijetu. Značajna karakteristika ovog oblika državne vlasti nije postojanje parlamenta, kako bi se moglo zaključiti no njegovom nazivu, jer, parlament postoji u svim demokratskim državama. Njegova bitna crta jeste činjenica da u ovom obliku državne vlasti postoji značajan uticaj parlamenta na druge dvije vlasti, prije svega na izvršnu.
Parlamentarne sisteme uglavnom karakteriše nepostojanje jasne podjele snaga između zakonodavne i izvršne vlasti, te je ravnoteža znatno drugačija nego kod predsjedničkih sistema. U parlamentarnom obliku vlasti se obično jasno diferenciraju šef vlade i šef države, s tim da je šef vlade prvi ministar ili premijer, a šef države je obično samo figura, bilo kao predsjednik (izabran od strane naroda ili parlamenta) ili nasljedni monarh u ustavnim monarhijama.


1. Istorijski razvoj parlamentarnog sistema u Velikoj Britaniji


Parlament se u Velikoj Britaniji za svoju zakonodavnu ulogu izborio kroz dugotrajnu i upornu borbu engleske buržoazije za ravnopravnim učešćem u političkom životu zemlje u odnosu na do tada dominirajući značaj plemstva. Politički pokret buržoazije ovdje nije (kao u ostalom dijelu Evrope) rezultirao obaranjem monarhije već njenim ograničavanjem.
Posljedica toga je svakako bio kompromis u konstituisanju parlamenta kao zakonodavnog tijela.
Parlamentarni sistem u Velikoj Britaniji nije, kao što je to slučaj u drugim oblicima državne vlasti, ustanovljen određenim ustavno pravnim ili nekim drugim zakonskim aktom iz čijih bi se odredaba dalo vidjeti kakva je njegova organizacija i politička suština. Razlog za ovakvu situaciju jeste činjenica da Velika Britanija nema ustav u formalnopravnom smislu riječi (kakav danas ima najveći broj zemalja). Međutim, u Velikoj Britaniji postoji bogata ustavna tradicija koju čini niz značajnih akata čisto ustavnog karaktera.
Magna Cartha Libertatum Prvi značajan dokument je Velika povelja sloboda (Magna Cartha Libertatum) iz 1215. kojom se ograničava kraljeva samovolja u sakupljanju poreza, a bez saglasnosti kraljevskog savjeta (koji se polagano razvio u parlament). 1265. je formiran prvi izabrani parlament.
Sljedeći važan dokument je Peticija o pravima (Petition of Rights) iz 1628. godine, u kojoj su definisane neka od prava podanika na koja kralj nije mogao uticati, kao što su zabrana oporezivanja bez saglasnosti parlamenta, zabrana prizvoljnog hapšenja, zabrana proizvoljnog uplitanja u imovinska pitanja i sl. Ovaj dokument se u velikoj mjeri poziva na Veliku povelju sloboda (Magna Cartha Libertatum) iz 1215.
Habeas corpus act iz 1679. je takođe važan dokument koji je imao ulogu sa sačuva pravo pojedinca na slobodu i zabrani proizvoljna hapšenja od strane države, a u slučaju da neko bude optužen, moralo mu se suditi prije nego što se stavi u zatvor. Kroz istoriju se
Habeas corpus act spominje kao jedan od najvažnijih dokumenata o očuvanju ljudske slobode.
Bil o pravima (Bill of Rights) iz 1689. godine definiše osnovna prava građanina Engleske krajem 17. vijeka, kao npr. pravo na prigovor ili pravo da nosi oružje radi samoodbrane. Takođe definiše i obavezu krune da za važna pitanja traži saglasnost naroda, predstavljenog parlamentom.

Na osnovu ovih akata, u Engleskoj je od 17. vijeka pa naovamo nastajao jedan broj institucija koje su se u životu engleskog društva legalizovale više putem prakse i običaja nego putem formalnopravnog ustanovljenja.
U 17. vijeku za vrijeme Čarlsa I formira se prvi zvanični „sobni savjet“ (Cabinet Council), kabinet, što predstavlja prve začetke institucije vlade sačinjene od ministara.
U 18. vijeku za vrijeme Džordža I, koji nije znao engleski jezik, a i stovremeno je bio i kralj oblasti Hanover (na teritoriji današnje Njemačke) i često boravio tamo, jedan od članova kabineta, Sir Robert Walpole, kao najuticajniji čovjek u tadašnjoj Engleskoj postaje i zvanično Prime minister ili premijer.
Smatra se da su ovakvom evolutivnom načinu oblikovanja parlamentarnog sistema u Engleskoj svakako doprinijeli tradicija, predanje i običaji koji su u njenom političkom životu uvijek igrali značajnu ulogu. Svakako da je duh tog sistema u najvećoj mogućoj mjeri prisutan i u odnosu na njegova tri najznačajnija faktora - parlament, monarha, kao šefa države i vladu kao najvišeg organa izvršne vlasti.

 


2. Sastav i uticaj britanskog parlamenta


Postoje tri elementa parlamenta u Velikoj Britaniji: Kruna (The Crown), Dom lordova (House of Lords) i Dom komuna (House of Commons). Ove tri komponente su međusobno razdvojene. Niko ne može biti dio više od jedne od ovih institucija. Članovima Doma lordova
zakon zabranjuje da glasaju za poslanike u Domu komuna. Monarh takođe ne glasa, iako ne postoji zakon koji bi mu to zabranio.

Teritorijalna raspodjela Ujedinjenog kraljevstva
Slika : Teritorijalna raspodjela Ujedinjenog kraljevstva, prema kojoj se raspoređuju mjesta u Gornjem i Donjem domu Parlamenta


Dom lordova ima oko 1200 članova sa doživotnim mandatom. Njih oko 800 su svjetovni lordovi (Temporal lords), oko 30 su duhovni (Spritual lords), oko 20 pravnih lordova (Law lords), oko 300 doživotnih perova i oko 50 ostalih dostojanstvenika. Iako je ovaj dom dosta glomazan, na njegovim sjednicama već uobičajeno učestvuje svega 200 do 300 članova. Uticaj Doma lordova je značajno manji od onog Doma komuna. Iako Dom lordova na svojim sjednicama raspravlja o većini pitanja o kojima raspravlja i Dom komuna, jedini uticaj Gornjeg doma je da privremeno obustavi donošenje nekog zakona. Osim ovoga, Gornji dom ima uticaj kroz nekoliko komiteta, te uticaj preko najvišeg suda u Engleskoj, koji je u stvari jedan od komiteta Doma lordova, mada će ova institucija uskoro postati samostalan Vrhovni sud. Smatra se da Dom lordova sve više postaje prevaziđena, arhaična institucija, tako da je 1983. godine bilo predloženo da se ukine, što je tada, vjerovatno zahvaljujući tradiciji koja u Engleskoj igra izuzetno značajnu ulogu, odbijeno.
Dom komuna ima 6511 poslanika od kojih se 533 bira u Engleskoj, 71 u Škotskoj, 35 u Velsu i 12 u Sjevernoj Irskoj. Poslanici se biraju na mandat od pet godina iz reda građana po opštem i jednakom biračkom pravu, s tim što građani stiču aktivno biračko pravo sa 18 a pasivno sa 21 godina. Smatra se da ovaj dom predstavlja stub britanskog parlamenta. Kako je vremenom uloga aristokratije u Engleskoj sve više slabila, opadao je i značaj njenog predstavništva u parlamentu. Na drugoj strani, vremenom je jačala uloga narodnih predstavnika u Donjem domu čiji se sastav mijenjao svake pete godine, te je, samim tim, imao mogućnost da u tim razmacima odražava i raspoloženje biračkog tijela. Donji dom raspravlja o svim važnim pitanjima u državi i donosi zakone, koje Gornji dom samo formalno potvrđuje.
Donjem domu su takođe kolektivno odgovorni svi ministri iz vlade, uključujući i samog premijera, koji su dužni ovom tijelu parlamenta podnositi izvještaje o svom radu.
Smatra se da je upravo misao o suverenosti ovog tijela bila konstitutivni element parlamentarnog sistema engleskog tipa jer se isticalo da volja birača mora biti neprikosovena i da se oni na izborima trebaju izjašnjavati za konkretne političke programe i ličnosti, a ne za trajniju vezanost sa određenom političkom grupacijom. Iako u Engleskoj formalno postoji višepartijski sistem, on se u praksi već dugi niz godina svodi na borbu dvije najznačajnije političke stranke - Konzervativnu i Laburističku. Tako, nakon izbora, većinu u parlamentu dobija ona politička stranka koja je iz njih izašla kao pobjednik. Manjina (opozicija) takođe dobija srazmjeran broj mjesta u parlamentu.

3. Vlada


Izvršnu vlast u Engleskoj vrši vlada kao najviši organ ove vrste državne vlasti. Vlada Velike Britanije je izuzetno značajna poluga političkog sistema te zemlje. Ona ima sličan razvojni put kao i parlament. Ovo tijelo se u početku zvalo Curia regis, a zatim Privil Council (Privatni i tajni savjet).
Vladu bira Donji dom parlamenta. Monarh je dužan da pobjedničkoj stranci na izborima ponudi mjesto predsjednika vlade. Vladu sačinjavaju ministri kao funkcioneri kojima su povjerene najvažnije oblasti državne uprave. Vlada je specifična institucija parlamentarnog sistema jer je različita i od parlamenta i od šefa države, i u ovakvom je obliku ne susrećemo ni u predsjedničkom niti pak u konventskom sistemu. Članove vlade (ministre) bira parlamentarna većina, a s obzirom na to da tu većinu čine članovi vladajuće stranke, onda i vlada mora biti izabrana iz njihovih redova. Predsjednik vlade (premijer) je najčešće predsjednik vladajuće stranke ili neki njen visoki funkcioner. Na ovaj način ostvaruje se " personalno jedinstvo" vlade i vladajuće stranke. Ranije engleske vlade imale su najviše do petnaest članova, ali se njihov sastav, s obzirom na povećani obim javne djelatnosti i državni intervencionizam, u 20-om vijeku počeo znatno proširivati. U vladi postoji nekoliko resora koji se tradicionalno smatraju najvažnijim.
To su npr. spoljni i unutrašnji poslovi, odbrana zemlje, privreda i finansije i sl. U okviru vlade uvijek je postojao jedan uži ministarski krug (tzv. Kabinet u sjenci) koji je neformalno odlučivao o njenoj politici i bio najtješnje povezan s vrhom vladajuće partaje. Sa druge strane, u okviru ovoga kruga poseban uticaj je imao prvi ministar (premijer), te je ovakvim sužavanjem moći vlada sve više izmicala političkom uticaju parlamenta i, nasuprot njega, često se postavljala kao jedna samostalna snaga. Upravo zbog ovoga, danas se najčešće kao glavna odlika ovog oblika državne vlasti više ne ističe prevlast parlamenta nad vladom, već, naprotiv, ravnoteža zakonodavne i izvršne vlasti. Način na koji se ova ravnoteža uspostavlja, odnosno mehanizmi uravnoteženja, često su veoma osjetljivi i na neki način više utvrđeni praksom i običajem negoli pak pisanim propisima. Tako parlamentarna većina može da na vladu vrši prisak prijetnjom da će joj izglasati nepovjerenje ukoliko ona ne sprovodi njenu politiku. Na ovaj način se uspostavlja tijesna saradnja između vlade i parlamenta, odnosno između zakonodavne i izvršne vlasti. Međutim, to se u praksi rijetko dešava, jer parlamentarna većina predstavlja stranku koja i formira vladu.
Na drugoj strani, i na strani vlade postoje određeni mehanizmi koji joj omogućavaju ravnotežu u odnosu na. parlament. Naime, ona može izazvati parlamentarnu krizu prijedlogom šefu države, u ovom slučaju monarhu, da raspusti parlament. Prijetnja raspuštanjem parlamenta od strane vlade djeluje na parlament isto kao što prijetnja nepovjerenjem vladi od strane parlamenta djeluje na vladu - nagoni ga da se pokori politici vlade. Ha ovaj način se parlament i vlada uravnotežuju.
Drugi pravac vladinog djelovanja na parlament je zakonodavna inicijativa. Naime, vlada ima pravo da podnosi zakonske prijedloge parlamentu. Na ovaj način dio zakonodavne vlasti stvarno prelazi na vladu. Pored ovoga, vlada ima mogućnost da i neposredno utiče na
parlament s obzirom da su ministri članovi parlamentarne većine, te će ova, normalno, izglasavati njene prijedloge. Po mišljenju nekih autora, na ovaj način se stvara situacija u kojoj postoji stvarna prevlast vlade nad parlamentom i u zakonodavnoj vlasti, umjesto polaznog stanja u kome je postojala prevlast parlamenta nad vladom u pogledu izvršne vlasti.
Ipak, i uprkos ovakvoj situaciji, parlament i dalje ostaje veoma jak s obzirom na to da je vlada samo emanacija njegove većine. Upravo stoga se, kada je riječ o odnosu ove dvije vlasti, govori o ravnoteži vlasti, a ne o prevlasti jedne ili druge.


4. Šef države


Šef države u engleskom parlamentarnom sistemu je monarh. Međutim on nije vrhovni državni organ. Engleska je, prema obliku vladavine, ograničena monarhija parlamentarnog tipa. Ovakav tip monarhije u Engleskoj nastao je postepenim sužavanjem kraljeve zakonodavne i izvršne vlasti i njihovim prenošenjem na parlament i vladu. Tako je monarhu ostala samo simbolična vlast, zbog čega se često kaže da on vlada ali ne upravlja. Međutim, pojam krune i dalje oličava jedinstvo i tradiciju nekadašnje imperije i, bez obzira što su njegova ovlaštenja bitno smanjena, on u političkom i pravnom životu zemlje ima značajnu ulogu. Monarhija je u Engleskoj, u svom hiljadugodišljem postojanju, izdražala krize i previranja. Monarh je više vjekova bio apsolutni i neprikosnoveni gospodar, ali su, pod pritiskom feudalne aristokratije, njegova prava smanjena, da bi se njegova pozicija, pojavom buržoazije, svela od nekada svemoćnog monarha na samo formalni sjaj krune, a stvarni uticaj ostao beznačajan. Tako se smatra da su prava krune (monarha) svedena na tri fluidna prava: da bude konsultovana, da ohrabruje naciju i da opominje. Posmatrano sa pravnog aspekta, ovlaštenja monarha su i dalje značajna, ali su praktično veoma "uska". To se ogleda, prije svega, u činjenici da svaki zakonski akt mora imati premapotpis nadležnog ministra. Nadalje, monarh samo formalno imenuje predsjednika vlade (premijera) jer ga faktički određuje većinska stranka u parlamentu. Pored ovoga, monarh ima zakonsku mogućnost da raspusti parlament, ali se to svakako neće dogoditi bez konsultacija sa vladajućom strankom, odnosno premijerom kao njenim predsjednikom. Slična je situacija kod mogućnosti izglasavanja nepovjerenja vladi od strane parlamenta.


5. Parlamentarni sistem vlasti u drugim zemljama svijeta


Parlamentarni sistemi u ostalom dijelu Evrope (kontinentalnom), tamo gdje su preuzeti u monarhijskom obliku, imaju sličan institucionalni izgled kao u Engleskoj (monarha, parlament i vladu). Međutim, u ovim sistemima, tradicija, moglo bi se reći kult tradicije, ni izbliza nije prisutna u strogo engleskom smislu. Uticaj pisanog prava na ovim prostorima je znatniji, a samim tim je i ubrzaniji ritam pravnopolitičkih promjena. Takav je slučaj u skandinavskim zemljama (Švedskoj, Norveškoj i Danskoj) kao i u zapadn evropskim monarhijama (Belgija, Holandija).
Neki parlamentarni sistemi u Evropi pojavljuju se u okviru republike kao oblika vladavine. Po formalnim ovlaštenjima i faktičkom dosegu moći, položaj presjednika republike u njima dosta sličan položaju engleskog monarha iako može biti i nešto jači. Može se reći da i u ovim sistemima efektivnu vlast vrši vlada na čelu sa premijerom, te je u svakodnevnom političkom životu ličnost premijera mnogo isturenija nego ličnost predsjednika. Vlada se ovdje formira iz redova vladajuće stranke, te su veoma rijetki primjeri njenog koalicionog sastava u koji bi ušli i predstavnici partija koje nisu dobile većinu na izborima. Parlamentarni sistemi u republikanskom obliku karakteristični su za gotovo sve zemlje britanskog Komonvelta (Indiju, Kanadu, Australiju i sl.), mada sa brojnim specifičnostima koje su bile izraz njihove evolucije od kolonija do slobodnih država.
Najgrublje podijeljeno, postoje dva tipa parlamentarnih sistema:

a) Westminsterski sistem (ili model) je obično zastupljen u zemljama Komonvelta, iako ovaj model nije niti univerzalan u svim zemljama Komonvelta, niti isključivo vezan za njih. Karakteriše ih „neprijateljski“ stil debatovanja među članovima iz različitih partija. U nekim zemljama koje imaju ovakav model parlamenta, parlament se bira sistemom relativne većine (Velika Britanija, Kanada, Indija) a u nekima se koristi sistem proporcionalne zastupljenosti (Irska, Novi Zeland). I u jednom i u drugom sistemu, glasaču se obično daje da bira direktno kandidata, a ne partijsku listu, što omogućuje veću podjelu snaga nego u zapadnoevropskom sistemu.
b) Zapadnoevropski parlamentarni model (Španija, Njemačka) ima više „pomirljiv“ stil debatovanja i sjednice se obično odvijaju u polukružnoj sali. Kod glasanja se koristi sistem proporcionlne zastupljenosti. Na izborima se obično biračima nudi da glasaju za liste
partijskih kandidata, a ne za same kandidate. Ovaj parlamentarni model se ponekad naziva i zapadnonjemački, jer se prvi put u ovakvom obliku javlja u Zapadnoj Njemačkoj poslije Drugog svjetskog rata.


Postoji i hibridni model, polupredsjednički sistem, koji ima elemente i predsjedničkog i parlamentarnog modela. Mnoge istočnoevropske zemlje su u toku 90-ih godina prihvatile ovakav hibridni sistem.
Većina ovih sistema se oformila u skorijoj prošlosti. Nasuprot tome, parlamentarni sistem u Velikoj Britaniji korijene vuče praktično iz Srednjeg vijeka i tradicionalno funkcioniše na način na koji i danas.


Zaključak


Kao važnu prednost parlamentarnog sistema u odnosu na ostale ističe se da se zakoni brže i lakše donose u parlamentarnom sistemu, zato što izvršna vlast zavisi od direktne ili indirektne podrške zakonodavne vlasti i često uključuje članove zakonodavnog tijela. S druge strane, u predsjedničkom sistemu izvršna vlast se bira nezavisno od zakonodavne. Ako su izvršna i zakonodavna vlast iz različitih političkih opcija, tada se može pojaviti pat situacija.
Izvršna vlast u okviru predsjedničkog sistema nekad nije u mogućnosti provesti svoj program. S druge srane, član izvršne vlasti u bilo kom sistemu se bira na osnovu programa njegove političke partije, tako da je prema ovome volja naroda bolje institucionlizovana u parlamentranom sistemu.
U unipersonalom predsjedničkom sistemu, sva izvršna vlast je koncentrisana u jednoj osobi - predsjedniku. U parlamentarnom sistemu postoji relativno ujednačena raspodjela moći. Premijer rijetko pretenduje na onako visok značaj kao što je predsjednik, i otud težnja da se fokus stavi na glasanje za partiju i njene političke ideje, a ne na konkretne osobe.
Neki autori hvale parlamentarni sistem zbog stvaranja ozbiljnih rasprava; jer omogućuje promjenu vlasti bez izbora; i jer je izbore moguće raspisati bilo kada.
Urađene su i neke studije kojima je statistički pokazano da parlamentarni sistemi rjeđe vode autoritarnom kolapsu, kao i da je nivo korupcije u zemljama sa parlamentarnim sistemom u prosjeku niži nego u ostalim sistemima.
S druge strane, kritičari parlamentarnog sistema navode njegove brojne nedostatke. Jedna od glavnih kritika mnogim parlamentarnim sistemima je da se predsjednik vlade u gotovo svim slučajevima bira indirektno. U predsjedničkom sistemu, predsjednik je obično
izabran direktno od biračkog tijela, odvojeno od zakonodavnog tijela. Međutim, u parlamentarnom sistemu premijer je izabran od strane zakonodavnog tijela, uglavnom iz vladajuće partije. Dakle, kandidat za predsjednika vlade je obično poznat prije samih izbora, pa se postavlja pitanje glasa li biračko tijelo za osobu (budućeg premijera) ili za stranku.
Takođe jedna od glavnih kritika parlamentarnim sistemima je da ne postoje potpuno nezavisna tijela koja bi se suprotstavila i stavila veto u parlamentu, pa prema tome ne postoji ni adekvatna kontrola izvršne vlasti. Zbog nedostatka unutrašnje podjele moći, neki vjeruju da
u parlamentarnom sistemu izvršna vlast može imati preveliku moć i da zakonodavstvo i sudstvo imaju malo prostora za provjeru izvršne vlasti. Međutim, većina parlamentarnih sistema su dvodomni, sa gornjim domom koji bi trebalo da kontroliše rad donjeg doma (iz kojeg dolazi izvršna vlast).
Postoji mogućnost zloupotrebe nepostojanje kalendara izbora. U nekim sistemima, kao što su britanski, vladajuća stranka može raspisati izbore kada smatra da će postići dobre rezultate, i tako izbjeći izbore u vrijeme nepopularnosti. Dakle, ako se vrijeme izbora mudro
procijeni, u parlamentarnom sistemu partije mogu produžiti vrijeme svoje vladavine više nego što je izvodivo u predsjedničkim sistemima.
Kritičari parlamentarizma ističu i nedostatak nezavisnih kandidata na mjesto premijera, jer je premijer isključivo iz redova jedne (vladajuće) političke partije, bez obzira na njegovu ličnu popularnost u narodu.



Literatura


1.Cannon, J.: The Oxford Illustrated History of the British Monarchy, University Press, Oxford, 1998.
2.Lukić, R.: Uvod u pravo, Službeni list SRJ, Beograd, 1995.
3.Savić, S.: Osnove prava, Komesgrafika, Banja Luka, 2005.
4.Internet: en.wikipedia.org/wiki/Parliament_of_the_United_Kingdom
5.Internet: en.wikipedia.org/wiki/Parliamentary_system
6.Internet: en.wikipedia.org/wiki/Westminster_system
7.Internet: www.britannica.com
8.Internet: www.bundestag.com
9.Internet: www.canadianheritage.gc.ca/progs/cpsc-ccsp/fr-rf/_01_e.cfm
10. Internet: www.carolskelton.ca/images2006/thumbs2006/HOC-123.jpg
11. Internet: www.cartage.org.lb/en/themes/GeogHist/histories/history/unitedkingdom.html
12. Internet: www.dadalos.org/kr/parteien/Grundkurs4/GB/regierungssystem.html
13. Internet: www.parliament.uk

PROCITAJ / PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
ASTRONOMIJA | BANKARSTVO I MONETARNA EKONOMIJA | BIOLOGIJA | EKONOMIJA | ELEKTRONIKA | ELEKTRONSKO POSLOVANJE | EKOLOGIJA - EKOLOŠKI MENADŽMENT | FILOZOFIJA | FINANSIJE |  FINANSIJSKA TRŽIŠTA I BERZANSKI    MENADŽMENT | FINANSIJSKI MENADŽMENT | FISKALNA EKONOMIJA | FIZIKA | GEOGRAFIJA | INFORMACIONI SISTEMI | INFORMATIKA | INTERNET - WEB | ISTORIJA | JAVNE FINANSIJE | KOMUNIKOLOGIJA - KOMUNIKACIJE | KRIMINOLOGIJA | KNJIŽEVNOST I JEZIK | LOGISTIKA | LOGOPEDIJA | LJUDSKI RESURSI | MAKROEKONOMIJA | MARKETING | MATEMATIKA | MEDICINA | MEDJUNARODNA EKONOMIJA | MENADŽMENT | MIKROEKONOMIJA | MULTIMEDIJA | ODNOSI SA JAVNOŠCU |  OPERATIVNI I STRATEGIJSKI    MENADŽMENT | OSNOVI MENADŽMENTA | OSNOVI EKONOMIJE | OSIGURANJE | PARAPSIHOLOGIJA | PEDAGOGIJA | POLITICKE NAUKE | POLJOPRIVREDA | POSLOVNA EKONOMIJA | POSLOVNA ETIKA | PRAVO | PRAVO EVROPSKE UNIJE | PREDUZETNIŠTVO | PRIVREDNI SISTEMI | PROIZVODNI I USLUŽNI MENADŽMENT | PROGRAMIRANJE | PSIHOLOGIJA | PSIHIJATRIJA / PSIHOPATOLOGIJA | RACUNOVODSTVO | RELIGIJA | SOCIOLOGIJA |  SPOLJNOTRGOVINSKO I DEVIZNO POSLOVANJE | SPORT - MENADŽMENT U SPORTU | STATISTIKA | TEHNOLOŠKI SISTEMI | TURIZMOLOGIJA | UPRAVLJANJE KVALITETOM | UPRAVLJANJE PROMENAMA | VETERINA | ŽURNALISTIKA - NOVINARSTVO

 

preuzmi seminarski rad u wordu » » »   

Besplatni Seminarski Radovi


SEMINARSKI RAD