POCETNA STRANA

PRAVNI SISTEM

Pravo je uređeni skup normi koji propisuje i sprovodi država. Država je nadležna i odgovorna za pravni sistem, tj. za donošenje i sprovođenje pravnih normi. Pravo je, dakle, nerazdvojno od države. Država i pravo su nastali kao nužna posledica podele društva na klase i njihove borbe koja je pretila da uništi društvo.
Pravo je oblast s kojom se susrećemo svakodnevno i koja pradstavlja bitan elemenat savremenog društva, zbog čega je potrebno poznavati i razumeti njegove osnovne osobine i pojmove.

1. POJAM PRAVNOG SISTEMA I PRAVNE NORME

Pravo predstavlja svojevrstan sistem pravnih normi. Za razumevanje pravnog sistema trebamo, dakle, poći od pravnih normi kao njegovog elementarnog dela.
Pravnim normama regulišu se različiti pravni odnosi, pa one mogu da se grupišu po različitim kriterijumima u veće celine. S obzirom da čine sistem, pravne norme nisu haotična celina, već među njima postoje određene veze koje ih sistematizuju u jedinstvenu celinu. U izgradnji pravnog sistema pravna nauka koristi kao osnovni materijal opšte pravne norme, pošto one čine izvor prava. Postojeće opšte pravne norme međusobno se grupišu u uže grupe normi koje uređuju odnose velikog stepena sličnosti. Ove grupe normi nazivaju se ustanove ili institucije. Ustanove su prvi stepen povezivanja pravnih normi, ali ne i jedini. Sledeći stepen povezivanja zasniva se na grupisanju pravnih normi koje uređuju šire pravne odnose, tj. pravne odnose manjeg stepena sličnosti, ali dovoljno slične da predstavljaju jednu celinu. Ovako grupisane pravne norme čine pojedine grane prava.
U definisanju pravnog sistema uvek je značajna uloga pravne norme. Međutim, ono što je karakteristično za sveki sistem jeste određena povezanost njegovih delova zahvaljujući kojoj on funkcioniše kao celina. Sistematsko mišljenje je u pravnoj nauci nasleđe prirodnopravnog učenja.

2. STVARANJE PRAVNOG SISTEMA

Pogledom kroz istoriju moguće je uočiti različite pravne sisteme: robovlasnički, feudalni, buržoaski, socijalistički. Svi ovi sistemi imali su određene karakteristike koje su izražavale njegovu klasičnu suštinu. Međutim, bez obzira na njihove specifičnosti koje ih čine različitim, neosporno je da je svaki od njih preuzeo i nešto od pravnih sistema koji su mu prethodili u oblastima koje predstavljaju klasično pravo. U tom smislu, najveći značaj za razvoj evropskih pravnih sistema imalo je rimsko pravo ( tip robovlasničkog prava ), koje je dostiglo visok stepen razvoja i njegova rešenja u pojedinim delovima ostala su neprevaziđena i poslužila su kao obrazac kasnijim pravnim sistemima.
Po svom značenju, u istoriji pravnih sistema izdvajaju se kontinentalni i anglosaksonski sistem.
Kontinentalni (evropski) sistem prava zasniva se na pisanom, kodifikovanom pravu u čijoj je osnovi rimsko pravo, koje je u izvesnom smislu preuzeto. Ovaj pravni sistem relativizuje značaj običaja i sudske prakse.
Anglosaksonski sistem razvijao se autonomno, bez velikog uticaja rimskog prava, najpre u Engleskoj, a potom u zemljama engleskog govornog područja.
Anglosaksonski pravni sistem, za razliku od kontinentalnog, ne insistira na kodifikaciji prava. Pisani zakoni nisu primarni element ovog pravnog sistema, već su u prvom planu običaji i sudska praksa. Zastupljenost prakse, odnosno sudskih odluka (precedenata) je toliko velika da se ovaj tip pravnog sistema naziva precedentni pravni sistem. Štaviše, i najviši pravni akt u jednoj državi, ustav, nije katkad kodifikovan (primer Engleske).

3. PRAVNE OBLASTI

Prema vrsti odnosa koji regulišu, po metodu kojim to čine i zavisno od domena u kojem deluju, grane prava se mogu svrstati u velike srodne grupe koje se nazivaju pravne oblasti. Osnovna i najšira podela prava je prema predmetu regulisanja na međunarodno i unutrašnje pravo.

Međunarodno pravo grupiše pravne norme kojima se regulišu međunarodni odnosi, bilo da je reč o odnosima između pojedinih državnih organizacija ili o odnosima između fizičkih ili pravnih lica čija je pripadnost vezana za različite države. Prema tome, ova pravna oblast deli se na međunarodno javno pravo, kada su u pitanju odnosi između država kao subjekata prava, i međunarodno privatno pravo, kada su u pitanju pravne norme koje regulišu odnose između privatnih subjekata iz različitih zemalja.
• Međunarodno javno pravo grupiše pravila kojima se regulišu međusobni odnosi između država, ali i drugih subjekata prava, kao što su međudržavne organizacije kojima je priznat međunarodni pravni subjektivitet, kao što je npr. Organizacija ujedinjenih nacija. Možemo, dakle, zaključiti da najznačajnije subjekte međunarodnog javnog prava čine upravo državne organizacije. Ali kada država nastupa kao jedan od subjekata u imovinsko-pravnim odnosima, ne kao nosilac suvereniteta i vršilac državne vlasti, onda se takvi odnosi regulišu prema normama međunarodnog privatnog prava.
• Međunarodno privatno pravo predstavlja skup pravila kojima se regulišu imovinsko-pravni odnosi između subjekata koji pripadaju različitim državama, pa i između samih država. Pošto ovi odnosi nastaju, menjaju se ili prestaju na različitim teritorijama sa postojećim razlikama u pravnim sistemima različitih državnih organizacija, onda je upravo zadatak međunarodnog privatnog prava da odredi pravo zemlje koje treba da se primeni u razrešenju pravnih odnosa. Zato su pravne norme međunarodnog privatnog prava posebne prirode i, s obzirom na njihovu funkciju, nazivaju se kolizione norme.
Unutrašnje pravo je pravo određene države čije je važenje ograničeno na teritoriji te države. Reč je o konkretnom nacionalnom pravnom poretku i sistemu koji se sastoji iz većeg ili manjeg broja pravnih grana.

4. PRAVNI SISTEM REPUBLIKE SRBIJE

Pravni sistem Srbije, u istorijskom smislu, pratio je nastanak razvoj i raspad država i zajednica u okviru kojih je ona bila. Zbog toga je moguće izdvojiti sedam faza u razvoju našeg pravnog sistema:
1. Prva faza (1918-1941.g.) je period izgradnje pravnog sistema Kraljevine Jugoslavije i počinje stvaranjem države Srba, Hrvata i Slovenaca. Formalno pravno, početak izgradnje pravnog sistema prve Jugoslavije poklapa se sa donošenjem Vidovdanskog ustava (28.jun 1921.g.), kojim je realizovana koncepcija o jednom narodu sa tri imena. Ovaj ustav imao je nekoliko karakteristika: prevaga parlamenta nad vladom, zakonodavna vlast parlamenta, šef države je kralj, opšte izborno pravo. Ukinut je šestojanuarskom diktaturom 1929.g. i ubrzo je donet novi – otroisani ustav.
2. Druga faza (1941-1945.g.) poklapa se s oslobodilačkom revolucijom i znači u socijalno-političkom smislu promenu pravnog sistema. Već 1942.g. doneti su prvi propisi (Fočanski propisi) novog socijalističkog pravnog sistema. Ustavotvorna skupština 1945.g. donela je Ustav FNRJ i time formalno promovisala novo državno uređenje u Jugoslaviji. Ova faza razvoja završava se donošenjem Ustavnog zakona FNRJ 1953.g.
3. Treća faza (1953-1963.g.). Značajan momenat donošenje Ustavnog zakona 1953.g.
4. Četvrta faza (1963-1974.g.) počinje donošenjem Ustava SFRJ 1963.g.
5. Peta faza (1974-1990.g.). Značalan momenat donošenje Zakona o udruženom radu 1976.g.
6. Šesta faza (1990.-2006.g.) predstavlja fazu izgradnje novog pravnog sistema SRJ, nakon izdvajanja u samostalne države Slovenije, Hrvatske, BiH i Makedonije. Pravni sistem SRJ temeljio se na Ustavu SRJ (1992.g.), Ustavu Srbije (1990.) i Ustavu Crne Gore (1992.g.).
7. Sedma faza počinje ove godine, raspadom Zajednice Srbije i Crne Gore, i donošenjem novog Ustava Srbije, kao samostale države, na kome se sada temelji pravni sistem naše zemlje.

5. GRANE PRAVA

Pravnom granom naziva se skup po pravilu viših, složenijih, ustanova koje istom osnovnom metodom regulišu širu oblast srodnih društvenih odnosa. Kao ni između ustanova, tako ni između grana prava nije moguće postaviti čvrste i neopozive granice.U svakom pravnom sistemu se mogu utvrditi neke osnovne grane. U našoj zemlji pravni sistem čine sledeće grane : ustavno, upravno (administrativno), krivično, građansko, privredno, radno, porodično i procesno pravo.
Treba napomenuti da savremeni uslovi života pogoduju ubrzanom razvoju nekih novi grana prava, npr. saobraćajnog prava, i to će nesumnjivo doprineti izmenama u podeli pravnog sistema na pojedine grane prava.
• Ustavno pravo kao grana prava predstavlja skup pravnih normi koje regulišu organizaciju državne vlasti, osnove društveno-ekonomskog uređenja zemlje i osnovna (ustavna) prava i dužnosti građana. Norme ustavnog prava sadržane su u posebnom formalno-pravnom aktu – Ustavu, koji donosi najviši zakonodavni organ ili specijalno ustavotvorni, u posebnom za to utvrđenom postupku.
• Upravno pravo predstavlja skup pravnih normi koje regulišu organizaciju države i javne uprave, delatnosti javne uprave, sredstva kojima javna uprava raspolaže i kontrolu nad zakonošću rada javne i državne uprave. Upravno pravo je jedna od najobimnijih i najrazgranatijih pravnih grana koja grupiše pravne norme različite sadržine – od onih koje regulišu organizacionu strukturu državnih i nedržavnih organa i organizacija koje obavljaju upravne delatnosti, pa do sistematizovanih normi posvećenih pojedinim delatnostima veoma razgranate uprave.
• Krivično pravo predstavlja skup pravnih normi kojima svaka država štiti određene vitalne interese vladajuće klase i neke najosnovnije kulturne i opšteprihvaćene ljudske i civilizacijske vrednosti od ponašanja pojedinaca kojima se ti interesi i vrednosti vređaju ili ugrožavaju. Ovu zaštitu država sprovodi na taj način što određuje koja nedozvoljena dela predstavljaju krivična dela. U okviru ove grane prava sakupljene su sve pravne norme o krivičnim delima i sankcijama za njihove izvršioce. Krivične sankcije mogu biti kazne i mere bezbednosti i izriču se učiniocima krivičnog dela.
• Građansko pravo uređuje odnose koji nastaju povodom preuzimanja imovine jednog pravnog subjekta u imovinu drugog, odnosno razmenu robe, ali i odnose koji se tiču položaja subjekata tih odnosa i sl.
• Privredno pravo normira odnose kojima se uređuje pravni položaj preduzeća i drugih subjekata privrednog prava i njihovi odnosi u poslovima robnog prometa.
• Radno pravo čine norme kojima se uređuju radno-pravni odnosi. Ovi odnosi se tiču zasnivanja radnog odnosa, raspoređivanja radnika, zarada, radnog vremena, prava i odgovornosti radnika povodom radnog odnosa, prestanka radnog odnosa i dr. Radno-pravni odnosi povezani su s pravnim odnosima u oblasti zaštite rada, zdravstvenog, penzijskog i invalidskog osiguranja. Prema nekim shvatanjima, pravne norme kojima se uređuju odnosi u ovim oblastima spadaju u radno pravo. Oblast radnih odnosa kao predmet radnog prava uređena je republičkim propisima.
• Porodično pravo čini skup pravnih normi kojima se regulišu način stupanja u brak, odnosi u braku i odnosi između roditelja i dece.
• Procesno ( sudsko) pravo je skup pravnih normi kojima se regulišu organizacija i rad pravosudnih organa: sudova, tužilaštva i pravobranilaštva. Izdvajanje ovih normi u posebnu granu još uvek je predmet diskusije i polemika u teoriji. Naime, postoje mišljenja da se sudsko pravo ne može smatrati posebnom granom prava jer, pored normi o organizaciji pravosudnih organa, obuhvata i norme koje regulišu njihovu delatnost. Kako se delatnost ovih organa odvija u krivičnom, građanskom i drugim postupcima, koji su veoma heterogeni, to je pravno neracionalno ove norme obuhvatiti jednom granom prava.

GRAĐANSKO PRAVO

1. NAZIV I POJAM GRAĐANSKOG PRAVA

Građansko pravo predstavlja jednu od najstarijih grana prava. Ova grana prava potiče iz rimskog prava, u kojem je označavala norme kojima su regulisani ukupni pravni odnosi rimskih građana. Kasnije, pojam građansko pravo preuzet je u buržoasko pravo i zadržao se sve do danas. Međutim, izraz „građansko pravo“ ne postoji u celom svetu. Stran je, npr. zemljama islamskog prava, hindu prava. Kao oznaka za onaj deo pravnog poretka koji čine opšti deo , građansko pravo postoji u Evropi, čije su se pravo i nauka razvijali u srednjem i novom veku na rimskom pravu kao osnovi, a van Evrope u zemljama na čije su pravo i nauku uticali u 19. i 20. veku, npr. Južna Amerika, Japan, Kina. U nekim zemljama se ovaj deo pravnog poretka označava i kao „civilno pravo“ i „privatno pravo“.
Izraz „građansko pravo“ nastaje kao prevod latinskog izraza „ius civile“ ( ius – pravo, civis – građanin ). Ipak, ni u doba Rima, ni u srednjem i novom veku nije imalo današnje značenje. U rimskom pravu ima više značenja u zavisnosti od izraza s kojim je upotrebljavan u paru. U podeli ius civile-ius gentium, npr. označavao je celokupno rimsko pravo koje važi samo za rimske građane, a u podeli ius civile-ius praetorium, značilo je pravo koje potiče iz drugih izvora. U srednjem veku, u paru sa tadašnjim nacionalnim pravima, ius civile znači rimsko pravo uopšte, sadržano u Justinijanovom Corpus iuris civilis, a nasuprot crkvenom ius canonicum, označavalo je svetovno, rimsko pravo. U novom veku njime se obeležava recipirano rimsko pravo, nasuprot tadašnjem nacionalnom pravu.
Tek u 18. veku izraz građansko pravo (odnosno civilno pravo, ius civile) obuhvata samo onaj deo pravnog sistema koji je sastavljen iz materije opšteg dela.
Građansko pravo predstavlja skup pravnih normi kojima se regulišu različiti odnosi prava, i to: imovinski odnosi, lična neimovinska prava i pravni položaj subjekata u imovinskim ili neimovinskim odnosima.
• Imovinski odnosi su vrsta društvenih odnosa koji nastaju povodom prenosa ili razmene dobara iz imovine jednog pravnog subjekta u imovinu drugog pravnog subjekta. Imovinski odnosi veoma su brojni i raznovrsni i zajednička im je karakteristika zadovoljavanje ekonomskih interesa subjekata koji učestvuju u njima.
• Lična neimovinska prava, tj. prava nedeljiva od ličnosti čoveka regulisana građanskim pravom su samo ona za čiju se povredu može tražiti imovinska nadoknada. Posebnu grupu prava vezanih za ličnost čine autorska i pronalazačka prava. Ovim pravima štite se rezultati intelektualnog rada pojedinih subjekata i na taj način im se obezbeđuje određena ekonomska korist.
• Konačno, građansko pravo sadrži norme kojima se uređuju pitanja pravnog položaja subjekata u imovinskim ili neimovinskim odnosima koji su predmet građanskog prava.

2. METOD GRAĐANSKOG PRAVA

Metod regulisanja je način, tehnika uređivanja predmeta regulisanja; način, tehnika, regulisanja građanskopravnih odnosa i statusa. Građansko pravo ne poseduje jedinstven metod regulisanja. Služi se raznovrsnim tehnikama. Postoje načela regulisanja kojima se služi većina normi građanskog prava. Međutim, postoje i odstupanja. Ipak, metod građanskog prava zasniva se na osnovnim principima i to su: ravnopravnost stranaka, autonomija volja, imovinska sankcija, prenosivost prava.
• Princip ravnopravnosti subjekata u građanskom pravu znači da oni imaji jednak položaj, ravnopravni su u odnosima koji su predmet regulisanja ove grane prava. Među njima postoji odnos koordinacije – ravnopravnosti u formiranju pravnog odnosa.
• Pravila građanskopravnih odnosa podrazumevaju slobodu inicijative subjekata za stupanje u određene građanskopravne odnose. Tako u građanskom pravu vladaju sloboda ugovaranja, vlasnikova sloboda raspolaganja, sloboda osnivanja pravnih lica itd.
• Prava iz građanskopravnih odnosa štite se imovinskim sankcijama. Ove sankcije, za razliku od sankcija u drugim granama prava, nisu ličnog karaktera, već se odnose na imovinu pravnog subjekta.
• Građanska prava su predmet pravnog prometa, tj. prenosiva su sa jednog subjekta na drugi. Ovo praktično znači da se konkretnim pravnim poslom može urediti prenos pojedinih građanskih prava među subjektima.
Pomenuti principi pojedinačno se susreću i u drugim granama prava, ali jedino svi uvek postoje u građanskopravnom metodu.

3. IZVORI GRAĐANSKOG PRAVA

Izvori grđanskog prava su opšte norme koje uređuju građanskopravne odnose a svaka opšta norma, pa i građanskopravna, odlikuje se time što se odnosi na sve slučajeve iste vrste. Skup svih opštih građanskopravnih normi naziva se građanskim pravom u objektivnom smislu (objektivno građansko pravo), za razliku od onih prava koja primenom opšte norme nastaju za subjekte pravnih odnosa, i koja se zato nazivaju subjektivnim građanskim pravima.
Prema tome kako nastaje i u kom se obliku pojavljuje, objektivno građansko pravo je nepisano (običajno) ili pisano. Običajno pravo, koje je i po načinu nastajanja i po stvaraocima narodno pravo, dugo je u istoriji dominiralo, a i danas je vladajuće u anglosaksonskom svetu. U ostalim zemljama (uključujući i evropski kontinent) ono je potisnuto pisanim pravom, pre svega u obliku zakona i podzakonskih opštih akata (uredbe, naredbe itd.).
Dugo vremena građansko pravo u Jugoslaviji posle Drugog svetskog rata nije bilo zakonom uređeno (kodifikovano) i osnovni izvor građanskog prava bila su pravna pravila definisana građanskim zakonicima donetim pre Drugog svetskog rata (Građanski zakonik Kraljevine Srbije, Austrijski građanski zakonik i Opšti imovinski zakonik za Crnu Goru i dr.).
Zakonsko uređivanje građanskog prava usledilo je 80-tih godina prošlog veka, kada su doneti osnovni građanski propisi: Zakon o obligacionim odnosim (1978. god.), Zakon o osnovnim svojinsko-pravnim odnosima (1980. god.), Zakon o etažnoj svojini (1995.god.).
Pored zakona i pravnih pravila, u pravnim sistemima drugih država susreću se i drugi izvori građanskog prava: sudska praksa (anglosaksonsko pravo) i pravna nauka.

4. SUBJEKTI GRAĐANSKOG PRAVA

Pravni subjekti ili ličnosti u pravu mogu se definisati kao imaoci pravne sposobnosti, jednog naročitog pravnog kvaliteta koji se sastoji u mogućnosti da se bude imalac prava i obaveza.
Osnovna podela subjekata građanskog prava je na fizička i pravna lica. Svaki od ovih subjekata ima karakteristike i svojstva koji moraju da postoje u momentu zaključenja konkretnog pravnog posla; u protivnom, to može da utče na valjanost pravnog posla i nastupanje određenih pravnih posledica. Elementi, čije je postojanje uslov da bi se moglo govoriti o fizičkim i pravnim licima kao subjektima građanskog prava, definisani su u okviru opštih pravnih pojmova i kao takvi preuzeti su u ovu granu prava.

5. OBJEKTI GRAĐANSKOG PRAVA

Pod objektima građanskog prava podrazumeva se sve ono povodom čega pravni subjekti stupaju u građanskopravne odnose. Polazeći od ovog opšteg određenja, objekti građanskog prava dele se na nekoliko vrsta: stvari, ljudske radnje, lična dobra i proizvodi ljudskog duha (intelektualne tvorevine).
Najčešći, a verovatno i najvažniji objekti građanskog prava koji su predmet građanskopravnih poslova, jesu stvari. Reč je o predmetima, tj. materijalnim delovima prirode, koji moraju ispunjavati određene uslove da bi bili objekti građanskog prava.
Ona materijalna dobra koja su podobna da budu u posedovanju ljudi i koja su podobna za razmenu među različitim subjektima, tj. da su roba, smatraju se objektima građanskog prava.
Polazeći od ovih karakteristika stvari, postoje njihove različite podele, što je predmet stvarnog prava.
Među mnogim ljudskim radnjama objekti građanskog prava su one radnje koje se mogu imovinski izraziti. Isto je i sa ličnim dobrima kao što su čast, zdravlje, društvena priznanja i dr., odnosno proizvodima ljudskog duha, među koje spadaju prava autorstva i pronalazačka prava.

6. GRAĐANSKO PRAVO U OBJEKTIVNOM I SUBJEKTIVNOM SMISLU

Kao što je ranije istaknuto, ukupnost svih pravnih normi koje postoje u jednoj državi čini pravo u objektivnom smislu. Skup normi koje čine pravo u objektivnom smislu daje određena ovlašćenja pravnim subjektima i ona ukupno čine pravo u subjektivnom smislu. Ova opšta određenja se mogu posmatrati i na nivou građanskog prava.
Građansko pravo u objektivnom smislu predstavlja skup normi koje generalno regulišu građanskopravne odnose i uspostavljaju granice do kojih sežu zakonom dozvoljene ljudske delatnosti, odnosno definišu okvir u kome se pruža zaštita državne vlasti.
Građansko pravo u subjektivnom smislu obuhvata ovlašćenja i zahteve koji, na osnovu prava u objektivnom smislu, proizilaze za subjekte građenskopravnih odnosa.
U okviru građanskog prava u subjektivnom smislu konstituisana su heterogena subjektivna prava koja se najopštije dele na apsolutna i relativna građanska prava.
Apsolutna građanska prava su ona subjektivna građanska prava koja se odnose na sva lica i deluju prema svim licima koja se nađu u istovetnoj građanskopravnoj situaciji. U apsolutna građanska prava spadaju stvarna prava, lična neimovinska prava, autorsko i pronalazačko pravo. Pored ovih prava, u ovu kategoriju građanskih prava izuzetno spadaju i određena obligaciona prava koja su inače relativnog karaktera, npr. pravo zakupa.
Relativna građanska prava su ona subjektivna prava koja se odnose samo na određen broj lica i deluju samo prema tim licima. Kao relativna građanska prava smatraju se obligaciona prava.

7. GRAĐANSKOPRAVNE NORME I GRAĐANSKOPRAVNI ODNOSI

Pravne norme građanskog prava imaju određene karakteristike koje ih izdvajaju od drugih normi u pravnom sistemu. Pre svega, građanskopravne norme su dispozitivnog karaktera, tj. pravni subjekti stupaju u građanskopravne odnose slobodno, prema načelu dispozicije stranaka, i primena dispozitivnih građanskopravnih normi dolazi tek ako stranke nisu isključile njihovu primenu ili ako određen građanskopravni odnos nisu zasnovale drugačije nego što predviđa neka postojeća građanskopravna norma. Druga karakteristika ove vrste normi jeste da su sankcije zbog njihovih povreda imovinskog karaktera, tj. da se sastoje od obaveze naknade štete oštećenoj stranci i uspostavljanju pređašnjeg stanja, za razliku od drugih vrsta normi kod kojih se sankcija sastoji u kažnjavanju ličnosti konkretnog subjekta.
Za bolje razumevanje suštine građanskopravnih normi neophodno je objasniti i karakter građanskopravnih odnosa.
Građanskopravni odnos je društveni odnos koji nastaje između pravnih subjekata, od kojih jedan ima pravo, a drugi dužnost građanskopravnog karaktera, i koji je regulisan normama građanskog prava. Reč je, dakle, o odnosu koji nastaje samo između ljudi, a ne između ljudi i stvari. Osnovni elementi građanskopravnog odnosa jesu subjekti između kojih taj odnos nastaje, kao i prava i obaveze čiji su nosioci ti subjekti.
Objekat građanskopravnog odnosa su stvari i lična dobra. Oni su pretpostavka za nastanak odnosa, ali nisu njegovi elementi egzistencije i prestanak odnosa uslovljen je postojanjem određenih pravnih činjenica, a ne samih propisa kojima se ti odnosi uređuju.
U okviru konkretnog građanskopravnog odnosa razlikuje se aktivna i pasivna strana tog odnosa.
Aktivnu stranu čine subjektivna prava i zahtevi za prinudno ostvarenje tih prava. Pasivnu stranu čine obaveze drugog subjekta tog odnosa. Obaveze se sastoje u poštovanju konkretnih prava, odnosno u izvršenju svega što čini sadržaj subjektivnog prava.

8. GRAĐANSKOPRAVNI POSLOVI

Pravni poslovi uopšte, pa i građanskopravni poslovi kao posebna vrsta pravnih poslova, nastaju , menjaju se i prestaju na osnovu određenih pravnih činjenica.
Pravne činjenice jesu one činjenice koje dovode do nastanka, promene ili prestanka pravnih odnosa.
Građanskopravne činjenice dele se na nekoliko vrsta: prirodni događaji, ljudske radnje i nedozvoljene radnje ili protivpravna dela.
• Prirodni događaji su prirodna zbivanja na koje čovek ne može svesno da utiče, ali deluju kao pravne činjenice koje dovode do nastanka, promene ili prestanka građanskopravnog odnosa. Od prirodnih odnosa razlikuju se viša sila i slučaj. Pod višom silom podrazumevaju se događaji ili pojave koji nastaju bez uticaja ljudske volje, zbog čega se u takvim slučajevima isključuju krivica i odgovornost za naknadu štete, npr. poplava, požar. Slučaj je štetni događaj koji je nastao u okviru radnje nekog lica, ali mu se ne može upisati u krivnju iako je bio predvidiv i otklonjiv.
• Ljudske radnje koje predstavljaju pravne činjenice su one koje su usmerene na postizanje određenih pravnih efekata, ili preciznije, nastanak, promenu ili prestanak nekog pravnog odnosa.
• Osnovna podela ljudskih radnji je na dozvoljene i nedozvoljene, a u okviru dozvoljenih na radnje saglasne pravu i voljne radnje. Najvažnije voljne radnje su pravni poslovi.

Pojam i vrste pravnih poslova

Pravni poslovi proizvode građanskopravne odnose koji izražavaju volju konkretnih subjekata za nastankom određenih građanskopravnih efekata.
Pravni poslovi u svom sastavu imaju više različitih elemenata, pa se tako razlukuju: bitni, prirodni i slučajni elementi pravnih poslova.
• Bitni elementi pravnog posla su oni elementi bez kojih pravni posao ne bi ni postojao niti bi proizveo neki pravni efekat.
• Prirodni elementi jesu elementi koji se podrazumevaju za konkretan pravni posao i ne treba ih posebno ugovarati.
• Slučajni elementi pravnog posla su elementi koje stranke same ugovaraju.
U građanskom pravu pravni poslovi najčešće su ugovori. Ugovori su izjave volja ugovorenih strana i dele se na jednostrane i dvostrane pravne poslove.
• Jednostrani pravni poslovi nastaju izjavom volje samo jednog pravnog subjekta
• Dvostrani pravni poslovi podrazumevaju izjavu volja dva subjekta za nastanak, izmenu ili prestanak nekog pravnog odnosa.
Posebnu grupu pravnih poslova čine nepostojeći pravni poslovi. U ovu grupu spadaju oni pravni poslovi kojima nedostaje jedan ili više bitnih elemenata koje objektivno pravo predviđa za njihovo postojanje.
Pravni poslovi mogu se deliti i po drugim kriterijumima, a značajna je podela koja vodi računa da li postoji ili ne postoji mana volje ugovornih strana.
Pravni poslovi koji su po sadržaju suprotni zakonu i moralu nazivaju se ništavni pravni poslovi i u ovu grupu spadaju: protivzakoniti ili zabranjeni pravni poslovi, nemoralni pravni poslovi, fiktivni pravni poslovi, simulovani pravni poslovi, pravni poslovi protivni Statutu pravnog lica.
Pravni poslovi u kojima izjave volja stranaka, ili samo neke od njih, imaju nedostatke nazivaju se rušljivi pravni poslovi i dele se na: pravne poslove zaključene u zabludi, pravne poslove uz prevaru, pravne poslove pod pretnjom, pravne poslove delimično sposobnih lica.

ZAKLJUČAK

Iz svih do sada navedenih iskaza možemo rezimirati da je pravo sistem koji počiva na pravnim normama, da se deli na oblasti, koje se potom dele na grane i da je jedna od njih građansko pravo, o kojoj je ovde bilo reči opširnije, oblast koja uređuje odnose koji nastaju povodom razmene robe i preuzimanja imovine.
Pravo je , dakle, sistem koji treba proučiti i dobro poznavati radi lakšeg i boljeg snalaženja u svakodnevnom životu. Jer, svako od nas ima svoja prava i obaveze, a ponekad ih nismo ni svesni usled neznanja.

LITERATURA

POSLOVNO PRAVO, Prof. dr S. Vukićević, Prof. dr M. Velimirović; Beograd, 2003.god.

POSLOVNO PRAVO ZA MENADŽERE, Zlatko Stefanović; Megatrend univerzitet primenjenih nauka, Beograd 1998.god.

UVOD U GRAĐANSKO PRAVO, dr Obren Stanković, dr Vladimir V. Vodinelić; Beograd, 1992.god.

OSNOVI SOCIOLOGIJE, dr Radomir D. Lukić; Beograd, 1991. god.

POSLOVNO PRAVO, Mirjana S. Drakulić; pravo.fon.bg.ac.yu/knjiga.html/

PROCITAJ / PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:

ASTRONOMIJA | BANKARSTVO I MONETARNA EKONOMIJA | BIOLOGIJA | EKONOMIJA | ELEKTRONIKA | ELEKTRONSKO POSLOVANJE | EKOLOGIJA - EKOLOŠKI MENADŽMENT | FILOZOFIJA | FINANSIJE |  FINANSIJSKA TRŽIŠTA I BERZANSKI    MENADŽMENT | FINANSIJSKI MENADŽMENT | FISKALNA EKONOMIJA | FIZIKA | GEOGRAFIJA | INFORMACIONI SISTEMI | INFORMATIKA | INTERNET - WEB | ISTORIJA | JAVNE FINANSIJE | KOMUNIKOLOGIJA - KOMUNIKACIJE | KRIMINOLOGIJA | KNJIŽEVNOST I JEZIK | LOGISTIKA | LOGOPEDIJA | LJUDSKI RESURSI | MAKROEKONOMIJA | MARKETING | MATEMATIKA | MEDICINA | MEDJUNARODNA EKONOMIJA | MENADŽMENT | MIKROEKONOMIJA | MULTIMEDIJA | ODNOSI SA JAVNOŠCU |  OPERATIVNI I STRATEGIJSKI    MENADŽMENT | OSNOVI MENADŽMENTA | OSNOVI EKONOMIJE | OSIGURANJE | PARAPSIHOLOGIJA | PEDAGOGIJA | POLITICKE NAUKE | POLJOPRIVREDA | POSLOVNA EKONOMIJA | POSLOVNA ETIKA | PRAVO | PRAVO EVROPSKE UNIJE | PREDUZETNIŠTVO | PRIVREDNI SISTEMI | PROIZVODNI I USLUŽNI MENADŽMENT | PROGRAMIRANJE | PSIHOLOGIJA | PSIHIJATRIJA / PSIHOPATOLOGIJA | RACUNOVODSTVO | RELIGIJA | SOCIOLOGIJA |  SPOLJNOTRGOVINSKO I DEVIZNO POSLOVANJE | SPORT - MENADŽMENT U SPORTU | STATISTIKA | TEHNOLOŠKI SISTEMI | TURIZMOLOGIJA | UPRAVLJANJE KVALITETOM | UPRAVLJANJE PROMENAMA | VETERINA | ŽURNALISTIKA - NOVINARSTVO

 

 preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi

SEMINARSKI RAD