|
Posebne dokazne radnje
Korišćenje savremenih i naučnih i tehnoloških dostignuća u suprotostavljanju
kriminalitetu, pogotovo u segmentu njihovog otkrivanja i obezbeđenja dokaza,
smatra se imperativom u savremenim uslovima. Organi unutrašnjih poslova
mogu imati uspeha u suzbijanju teških krivilnih dela, naročito organizovanog
kriminaliteta, samo uz korišćenje savremeneih sredstava. Prema tome ne
dileme da li državni organi posebno organi otkrivanja i gonjenja, a prvenstveno
policijski organi,treba da koriste savremena tehnička dostignuća, u suzbijanju
kriminaliteta.
Specijalne istražne tehnike predstavljaju posebne metode koje se zasnivaju
ne samo na korišćenju određenih tehnika već i u primeni posebnih sredstava,
radnji i mera, što ove metode čini specijalizovanim, dajući im posebnu
operativnu dimenziju. Nije od nekog posebnog značaja kako će se metodi
zvati, odnosno koji će se termini koristiti u pojedinim zakonodavstvima.
Bitno je da oni budu precizno regulisani i da se njihovim korišćenjem
mogu obezbediti dokazi, naročito kod onih krivilnih dela kod kojih je
teško ili nemoguće na drugi način obezbediti dokaze.
2.Posebne dolazne radnje
2.1. Tajni nadzor i tehničko snimanje telefonskih razgovora, sredstava
za komunikadiju na daljinu i privatnih razgovora koji se obavljaju u privatnim
ili javnim prostorijama ili na otvorenom ( ZKP CG ), odnosno tajni zvučni
nadzor i snimanje telefonskih i drugih razgovora ili komunikacija drugim
tehničkim sredstvima ( ZKP S )
Na današnjem nivou razvoja tehničke mogućnosti koje se mogu koristiti
u za nadzor i tehničko snimanje telekomunikacija u cilju suprotstavljanja
kriminalitetu, stalno se razvija, težeći ka savršenstvu. Može se slobodno
reći da je teško ostvariti sigurnost od prisluškivanja, bez obzira koje
sredstvo telekomunikacije se koristi za međusobnu komunikaciju i bez obzira
na to da li se lice nalazi na zatvorenom ili otvorenom prostoru. U tom
kontekstu treba istaći da se stvaraju novi modeli „stenica“ koji se premanentno
usavršavaju.
Ove specijalne istražne tehnike sastoje se u tajnom nadzoru ( prisluškivanju
) i snimanju razgovora koji se vode na daljinu. Tim radnjama obuhvaćen
je nadzor tehničko snimanje svih sredstava za tehničku komunikaciju na
daljinu. U tehničkom pogledu taj nadzor se odnosi na sva tehnička sredstva
u bilo kojem obliku (stacioniranom, mobilnom,digitalnom, analognom, tonskom,
slikovnom ...) koja korisnici upotrebljavaju, bilo poštanskih, bilo preko
drugih organizacija, na koje se proteže ustavno-pravna i krivično pravna
zaštita.
Elektronska tehnička sredstva se koriste za tajno prisluškivanje razgovora
u određenim prostorijama, a donekle i u automobilima, i na otvorenom prostoru,
ali i za tajnu kontrolu telefonskih razgovora i drugih sredstava komunikacija,
kao pto su kompjuter, telefaks, pejdžer... Razna elektronska sredtva se
koriste za nadzor i simanje razgovora putem drugih sredstava komunikacije,
bilo žičanih bilo bežičnih veza, kao pto su telegrafski saobraćaj, mobilni
telefoni, radio u tv veze... Danas kada kriminalitet postaje sve složenija
negativna društvena pojava, kada teži ka ekspanziji, internacionalizaciji
i ispoljavanju novih formi organizovanog kriminaliteta, logično je da
ove mere tajnog nadzora i posebne dokazne radnje nalaze svoju punu primenu
u operativnoj delatnosti policije, sa ciljem otkrivanja , razjašnjavanja
i dokazivanja određenih krivičnih dela.
Pod prisluškivanjem telefonskih razgovora podrazumeva se snimanje saobraćaja
tehničkim sredstvima, koje se odvija preko javnih telefona i telefonskih
linija, u cilju saznanja sadržaja međusobnih razgovora i utvrđivanja identiteta
lica koja vode razgovor. Prisluškivanje i snimanje ovih razgovora je jednostavnije
i bezbednije nego priskluškivanje i snimanje neposrednih razgovora, bez
obzira na to gde se oni obavljaju.
Od novijih tehničkih sredstava komunikacija danas su u upotrebi mobilni
telefoni i persoonalni računari. Mobilne telefone, koji svakim danom sve
više postaju sredstvo komunikacije među ljudima, pa tako koriste i razna
lica iz kriminogenih sredina za svoje dogovore, tako da primenom odgovarajućih
tehničkih sredstava možemo saznati i tehnički snimiti sadržaj takvih razgovora,
pa identifikovati sagovornici., tim što je poznato da se korisnik mobilnog
telefona može locirati na bilo kom mestu.
Odobravanjem ovih mera i radnji i njihovim tajnim sprovođenjem, primenom
odgovarajućih tehničkih sredstava od strane policije i drugih organa,
omogućava se slušanje i tehničko snimanje razgovora koji se vodi.
Obaveštajne službe se bave tajnim
ugrađivanjem elketro-tehničkih sredstava u određenim prostorijama i u
toj delatnosti najčešće koriste minijaturne radio stanice, tranzistorske
prijemnike, odašiljače, kamere, mikrofone.
Prisluškivanje neposrednih razgovora koji se vode u određenim prostorijama,
i njihovo snimanje se vrši pomoću žičnog i bežičnog sistema.
Zakon o krivičnom postupku Srbije predviđa da ovlašćena službena lica
policije, odnosno BIA mogu radi izvršenja ove ove posebne dokazne radnje
tajno ući u stan i drugie prostorije i postaviti tehničke uređaje.
2.2. Tajno fotografisanje i vizuelno snimanje u privatnim prostorijama,
na javnim mestima i otvorenom prostoru ( ZKP CG ), odnosno optička snimanja
lica ( ZKP S )
Ove mere tajnog nadzora i posebne dokazne mogu da budu od bitnog značaja
za otkrivanje krivičnog dela, učinioca i obezbeđenja ličnih i mateijalnih
dokaza, i najčešće se realizuje kroz tajno praćenje, čime se dolazi do
situacije da se interesantni objekat tajno fotografiše ili vizuelno snimi,
bez obzira na to da li je na otvorenom ili zatvorenom prostoru. Primena
ovih mera i radnji može dovesti do otkrivanja krivilnog dela i učinioca,
odnosno hvatanja učinioca pri izvršenju krivilnog dela, do hvatanja učinioca
pri podeli protivzakonom pribavljene imovinske koristi, do otkrivanja
učesnika, do pronalaženja sredstava izvršenja krivičnog dela. Ove mere
i radnje pored represivnog mogu ostvariti i preventivni efekat, odnosno
primenom ove mere može se sprečiti izvršenje nekog drugog krivičnog dela.
A može se doći i do podataka koji ukazuju na izvesne okolnosti.
Tajno fotografisanje i praćenje sprovode određeni pripadnici policije
odnsono BIA, stručno obučeni da vrše taj posao, koji uz to ima i razvijenu
moć opažanja i pamćenja svih bitnih detalja značajnih za kriminalnu delatnost.Da
bi se tokom praćenja obezbedili dokazi u skladu sa prcesnim odredbama,
potrebno je da se odgovarajućom tehnikom,registruju, odsnosno dokumentuju
odrepene radnje praćenog lica, predmeti koji su u vezi sa krivilnim delom,
i dtuge činjenice koje su od uticaja na otkrivanje krivilnog dela, učinioca
i obezbeđenja dokaza. Stoga u dokumentovanju tajnog praćenja značajnu
ulogu ima tajno fotografisanje koje se vrši upotrebom savremenih tehničkih
sredstava, kao što su fotoaparati, kamere, skriveni minujaturni fotoaparati.
2.3. Simulirana kupovina predmeta i lica i simulovano davanje i primanje
mita ( ZKP CG ), odnosno pružanje simulovanih poslovnih usluga i sklapanje
simulovanih pravnih poslova ( ZKP S )
Bez obzira na različite nazive ovih mera u zakonicima o krivičnom postupku,
u suštini među njima nema nekih bitnih razlika i treba istaći da se radi
o dve mere koje spadaju u simulovane pravne poslove i njihova primena
dolazi do izražaja u otkrivanju, razjašnjavanju i dokazivanju krivilnih
dela iz oblasti krijumčarenja i nedozvoljene trgovine.
Mere fiktivne kupovine premeta i lica, odnosno mera pruđanja simulovanih
pravnih usluuga, odnosi se na sve one predmete i lica koja su u vezi sa
krivičnim delom, pa to mogu biti predmeti koji su pribavljeni krivičnim
delom, sredstva izvršenja krivičnih dela , predmeti koji su proistekli
izvršenjem krivičnog dela, kao i svi drugi relevantni predmeti koji se
mogu dovesti u vezu sa nekim krivilnim delom. Primena mere simulovane
kupovine predmeta, odnosno pružanje simulovanih poslovnih usluga, posebno
dolazi do izražaja kod nekih krivičnih dela koja se vrše u kontinuitetu
( krivina dela u vezi sa neovlašćenim držanjem, proizvodnjom, prodajom
droge, municije ... ) Primenom ove mere dolazi se do veoma značajnih dokaznih
i operativnih informacija koje se odnose na određenu kriminalnu delatnost
a može se utvrditi i identitet pojedinih pripadnika kriminalne organizacije.
Druga radnja u sklopu ove mere tajnog nadzora kao što joj je i ime, pretežno
se odnosi na krivična delap rimanja i davanja mita i druga korupcijska
krivična dela, čije dokazivanje uobičajnim dokaznim sredstvima predstavlja
poteškoće organima krivičnog gonjenja.
Radnja izvršenja tih delikata, u pravilu se odvija između 2 lica, a neretko
i posredovanjem trćih lica. Ovom merom tajnog nadzora pokušavaju se prevladati
uočene prepreke u dokazivanju tih društveno štetnih i kažnjivih oblika
ponašanja, Pored toga što treba izvršiti veoma dobru kriminalističko teaktičku
i tehničku pripremu veoma je bitno da se obezbedi i naredba istražnog
sudije o pretresanju, koje obavezno treba sprovesti, u odnosu na primaoca
mita , njegov stan, i prostorije, odmah nakon primanja novca ili neke
druge vrednosti.
Da bi se ove radnje mogle sprovesti potrebno je da policija raspolaže
relevantnim informacijama o pripremi za izvršenje nekog od navedenih dela.
Korišćenje simulovanog otkupa, odnsono pružanje simluovanih pravnih usluga
kod krivičnih dela krijumčarenja uglavnom se zasniva na nekompromitovanoj
operativnoj vezi. Najčešće operativne veze po odobrenju kriminalne organizacije
traže kupca u dogovoru sa policijom za krijumčarenu robu, kako bi se uzorci
pojedinih vrsta robe ili manje količine robe prodavale bez otkrivanja
od strane policije, koja najčešće igra ulogu kupca, čime operativna veza
i prikriveni istražitelj ostvaruju veće poverenje u kriminalnog oranizaciji.
Primena ovih dela ne sme da predstavlja podstrekivanje na izvršenje krivičnog
dela , mada postoje prigovori da u korišćenju ovih mera postoje neki elementi
i provociranog krivičnog dela. Međutim takvi prigovori se ne mogu prihvatiti.
Tokom sprovođenja ovih mera i radnji, u mnogim kriminalistilko operativnim
situacijama ukazaće se potreba i za tajnim snimanjem lica i predmeta.
Prikupljeni podaci , snimci i psrave , predmeti do kojih se došlo primenom
ovih posebnih radnju mogu se koristiti kao dokaz u krivičnom postupku.
2.4. Praćenje i isporuka predmeta krivičnog dela ( ZKP CG ), odnosno
kontrolisana isporuka ( ZKP S )
Ova mera tajnog nadzora odnosn posebna dokazna radnja predviđena je konvencijom
UN, protiv transnacionalnog organizovanog kriminaliteta, pod nazivom kontrolisana
isporuka, i predstavlja značajnu istražnu tehniku za otkrivanje, razjašnjavanje
i dokazivanje krivičnih dela krijumčarenja.
Prema konvenciji UN protiv nezakonitog prometa opojnih droga i psihoaktivnih
supstanci, ova radnja se sastoji u nadziranju transporta odnosno, tako
što policija ne preduzima odmah mere prema transportu, odnosno licima
koje vrše transport, kako bi dosla do operativnih i dokaznih informacija
o svim bitnim činjenicama konkretnog krivičnog dela, u vezi sa opojnim
drogama, kao što su podaci o licima koji vrše transport, skladište, putevi
krijumčarenja droge, posrednici, finansijeri, organizaotri, i kako bi
stvorila sve uslove za lišenje slobode učinilaca ove kriminalne delatnosti.
Kako se iz navedenog može konstatovati, ova mera i radnja ima veoma značajnu
praktičnu primenu, jer se njenim sprovođenjem mogu pribaviti značajni
materijalni dokazi, i prikupiti podaci i licima kojima su poznate pojedine
činjenice sa konretnom kriminalnom grupom. U suštini radi se u praćenu
određene kriminalne delatnosti, ali bez preduzimanja konkretnih represivnih
mera, da bi se sačekala najoptimalnija situacija za presecanje kriminalne
delatnosti, hvatanje učinilaca i obezbeđivanje dokaza.
Prikupljeni podaci i predmeti tokom sprovođenja ove posebne istražnje
radnje predstavljaju dokaz u krivičnom postupku, ukoliko je radnja sprovedena
u skladu sa procesnim odredbama.
2.5. Prikriveni islednik
Prikriveni islednik na današnjem
nivou kriminaliteta i te kako je potreban, a njegov značaj dolazi do izražaja
zbog činjenice da je ova radnja procesno regulisana.
Prikriveni islednik je lice, po pravilu pripadnik Organa unutrašnjih poslova,
koje se tajni infiltrira, odnosno ubacuje u određenu kriminalnu sredinu
prema kojoj policija usmerava delatnost u cilju otkrivanja i dokazivanja
konkrente kriminalne organizacije.
Prikriveni islednik je posebno nadaren školovan, i opremčjen pripadnik
policije, koji uspostavlja vezu sa kriminalnom organizacijom radi dobijanja
informacija koje su osnov za sledeže mere policije u suzbijanju organizovanog
kriminaliteta.
Posebnu dokaznu radnju angažovanje prikrivenog islednika određuje istražni
sudija pismenom i obrazloženom naredbom na zahtev javnog tužioca.
Prikrivenog islednika određuje ministar unutrašnjih poslova, odnosno direktor
BIA ili lice koga on ovlasti.
Ova radnja traje onoliko vremena koliko je potrebno da se prikupe dokazi,
a najduže šest meseci.
On ne sme da vrši k.dela, niti da provocira izvršenje k.dela.
Prikriveni islednik mora imati:
a) dobro kreiranu legendu,
b) nameštenu biografiju, za koju mora posedovati dokumente,
c) mora dobro poznavati jezik kriminalne sredine i podzemlja i psihologiju
ponašanja kriminalne organizacije,
d) način ponašanja i oblačenja u svemu poistovećen s kriminalnom sredinom.
Prikriveni islednik mora delovati po pravilima kriminalne organizacije,
a na drugoj strani u okviru zakonskih normi. Zbog toga se prikriveni islednik
suočava sa dve opasnosti: a) da bude otkriven, što može proizvesti razne
posledice, b) da učestvuje u vršenju k.dela.
Saslušanje prikrivenog islednika kao svedoka obaviće se tako da se ne
otkrije njegov identitet, odnosno da podaci o njegovom identitetu predstavljaju
službenu tajnu.
2.6. Saslušanje svedoka saradnika
To je radnja koja se sastoji u tome da se kao svedok saslušava lice:
• za koje postoji osnovana sumnja da je pripadnik kriminalne organizacije
i koje je to izričito i priznalo;
• protiv koga je doneto rešenje o sprovođenju istrage ili podignuta neposredna
optužnica za delo organizovanog kriminala iz čl. 21. ovog zakonika, a
koje je ono u potpunosti
• priznalo, a njegovo priznanje je podkrepljeno drugim dokazima.
Ovu posebnu dokaznu radnju predlaže javni tužilac.
Da bi lice moglo da postane svedok – saradnik, pored navedenih, mora da
ispunjava i ostale uslove predviđene odredbama ovog zakonika
Zaključak
Pri preduzimanju posebnih dokaznih radnji mora se voditi računa da se
u što manjoj meri narušava privatnost lica na koja se ne odnosi primena
ovih mera.
Pripadnik policije, BIA i drugih organa, koji izvršava neku od navedenih
posebnih dokaznih radnji, dužan je da vodi evidenciju i da istražnom sudiji
i državnom, odnosno javnom tužiocu, dostavlja periodične izveštaje o izvršenju
Nakon završetka primene mere anvedeni dostavljaju tužiocu konačan izveštaj
i ostali materijal pribavljen primenom odgovarajuće mere.
Ukoliko su navedene radnje sprovedene u skladu sa procesnim odredbama,
na prikupljenim podacima i informacijama može se zasnivati sudska odluka.
Istražni sudija je ovlašćen da donese naredbu o prestanku primene određene
mere, kada oceni da više ne postoje razlozi za njenu primenu.
Literatura
- Dr Mićo Bošković, Osnovi Kriminalistike, USEE, Novi Sad 2008
- Dr. D. Krapac, Zakon o krivčnom postupku i drugi izvori hrvatskog
procesnog prava, Narodne novine Zagreb 2002 godina
- Dr. M milošević, Sistem državne bezbednosti, Policijska akademija,
Beograd, 2001 godina
PROČITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni Seminarski
Radovi
SEMINARSKI RAD
|
|