Organizovani kriminalitet, iako noviji teorijski pojam, ipak je veoma
stara pojava. On postoji u skoro svim zemljama i pokazuje tendenciju
povecanja. U skladu s tim, zemlje u kojima je najizrazeniji svakodnevno
se suocavaju sa potrebom njegovog sprecavanja i suzbijanja.
Organizovani kriminalitet se od pocetka odvija iza paravana (nevidljiv
je, a prisutan, ugrozavajuci i preteci), pa je dolazilo do stvaranja
nejasnoca i protivurecnosti o samom fenomenu ove aktivnosti. Osim toga,
kao drustveno negativna pojava, ima izuzetnu sposobnost da koristi povoljne
uslove za infiltriranje u legalne drustvene strukture i da se vesto
prilagodjava konkretnoj drustveno politickoj i ekonomskoj situaciji
ne samo unutar jedne zemlje nego i na medjunarodnom planu.
Medjutim, jos nema opsteprihvacene definicije pojma organizovanog kriminaliteta,
ni u politikoloskoj, ni u kriminoloskoj, ni u krivicnopravnoj literature.
Ovome vjerovatno doprinosi i cinjenica da je u pitanju savremeni drustveni
fenomen, da se ne ispoljava u svim zemljama u istim oblicima i sa istim
intezitetom, vec su oni primjereni postojecim drustvenim odnosima i
uslovima za odgovarajuce vidove kriminalne djelatnosti.
Umjesto toga, postoje mnoge slicne i razlicite definicije, sto ukazuje
na neusaglasenost stavova sta sve obuhvata sadrzaj pojma organizovanog
kriminaliteta.
Osnovni problem odnosi se na preciznost sadrzaja termina organizovani,
koji moze imati vise znacenja. U tom smislu, cesto se pod isti pojam
svrstava i organizovana kriminalna grupa, organizovano kriminalno udruzenje
ili organizacija, sve do tipa klasicne mafije.
Rezultati teorijskih istrazivanja ukazuju na osnovni problem koji se
ispoljava u definisanju pojma organizovanog kriminaliteta, s obzirom
na to da se neki autori, s pravom, smatraju das vi oblici grupnog kriminalnog
djelovanja ne predstavljaju i organizovani kriminalitet. Pobornici ovog
misljenja isticu da je za postojanje organizovanog kriminaliteta, pored
elemenata koji karakterisu organizovano kriminalno djelovanje, nuzno
je jos nekoliko elemenata – posebnost strukture kriminalne organizacije,
njene veze sa organima vlasti, posebnosti cilja, metoda i oblika djelovanja.
1. Istorijski aspekt razvoja organizovanog kriminaliteta
Kroz istoriju , definicija organizovanog kriminaliteta se mjenjala,
ali je njena sustina ostala , da je to aktivnost kriminalnih grupa ili
organizacija ciji je cilj protivzakonito obavljanje poslova, tj. vrsenje
krivicnih dijela radi sticanja profita ili prevlasti u odredjenim oblastima
drustvenog zivota.
Izraz organizovani kriminalitet prvi put se pominje u Engleskoj pocetkom
XVIII vijeka, kada je djelatnost jedne bande kradljivaca nazvana upravo
tim imenom. Pojava organizovanog kriminaliteta uocava se na tlu Evrope,
najpre u italiji krajem XIX vijeka, u organizacionim oblicima mafije.
Kada se govori o istoriji organizovane kriminalne djelatnosti uopste,
onda je nesumnjivo rijec o mafiji,
koja cini terminoloski sinonim za sve vidove kriminalnog organizovanja.
Kada je rijec o znacenju pojma mafija, postoje razlicita misljenja.
U maloj prosvetinoj enciklopediji navodi se da je mafija prvo bio naziv
za tajno razbojnicko udruzenje na ostrvu Siciliji 1860. godine da bi
kasnije ovaj termin koriscen za oznacavanje svake opasne, kriminalno
organizovane grupe. Medjutim, u Etimoloskom rijecniku italijanskog jezika
istice se da je ova rijec nastala ranih sezdesetih godina XIX vijeka
i da je oznacavala nesto sarmantno, milo, drago i tome slicno. Stanje
bezakonja u tom period navelo je vlasnike velikih posjeda da prepuste
upravljanje svojom zemljom energicnim siledzijama koji su despotski
vladali nad terorizovanim seljastvom.
Pocetkom XX vijeka mafija je prosirila svoju djelatnost i u SAD, kao
tajna organizacija kriminalaca, formirana medju italijanskim imigrantima,
prvobitno za ilegalnu proizvodnju i trgovinu alkoholom, a zatim za kontrolu
reketa, kao i za poslove ilegalne trgovine narkotika, organizovanje
kocke i prostitucije.
Medju najpoznatijim tradicionalnim mafijaskim organizacijama danas su
italijanska Koza Nostra (Cosa Nostra), Ndrangeta (Ndrangheta),
Kamora (Camorra), Sakra korona unita (Nuova Sacra Corona
Unita), kineske trijade, japanske jakuze, kolumbijska narkomafija,
ruska i albanska mafija.
2. Organizovani kriminalitet kao forma savremenih oblika
kriminaliteta
Organizovani kriminalitet nije samo teorijsko pitanje, vec i prakticni
problem i posebna forma kriminaliteta. Njegov teorijski znacaj proistice
prvenstveno iz obilja formi u kojima se manifestuje u skoro svim drzavam
svijeta. Otuda njegov univerzalni karakter i interes medjunarodne zajednice
za suzbijanje i sprecavanje pojave.
Organizovani kriminalitet je specificni oblik savremenih vidova profesionalnog
kriminaliteta koji se po mnogim osobinama razlikuje i od tradicionalnih
vidova zlocinackog udruzivanja, kao i od klasicnih oblika kriminaliteta,
kako nacionalnih tako i medjunarodnih razmera. U tom smislu, bukvalno,
nijedan kontinent, pa ni drzava svijeta nije postedjena ove pojave.
U zemljama severnoamerickog kontinenta on se manifestuje u kombinacijama
tradicionalnih i nekih savremenih formi, posebno u SAD i Kanadi. Juznoamericke
drzave, posebno Kolumbija, predstavljaju svjetski obrazac djelovanja
narkomafije, kao i neke zemlje Dalekog istoka (Avganistan, Laos, Burma).
Drzave Bliskog i Dalekog istoka, posebno muslimanskog nacionalnog podrucja,
obiljezava era terorizma i trgovine ljudima. Zemlje istocnoevropskog
i srednjoevropskog podrucja preplavljene su raznim uticajima nacionalnih
i lokalnih tipova mafijaskih organizacija usmjerenih na trgovinu drogama
i ljudima, te raznim oblicima privrednog kriminaliteta, zloupotrebom
mehanizma privatizacije drzavnog i drustvenog kapitala.
Skoro sve drzave u svijetu, bez obzira na politicki sitem i stepen razvoja,
suocene su sa problemom suprotstavljanja raznim oblicima savremenog
kriminaliteta.
Savremeni oblici organizovanog kriminaliteta nisu mimoisli ni teritoriju
Srbije i drugih bivsih jugoslovenskih republika. Oni na ovim podrucjima
poprimaju nove forme i karakteristike, sa izrazenim stepenom drustvene
opasnosti, profesionalnosti i nasilja. Pojava organizovanog kriminaliteta
na nasim prostorima je novijeg datuma, a poslednjih petnaestak godina
dobija sva obelezja profesionalizacije karakteristicne za savremene
forme ove pojave u svijetu.
Oblici organizovanog kriminaliteta su mnogobrojni i raznovrsni. Razvijaju
se i mijenjaju, prilagodjavaju novim, savremenim drustveni odnosima.
Oni su razliciti od drzave do drzave, a pojedini oblici su izrazeni
u mnogim drzavama svijeta. Terorizam, trgovina drogom, korupcija, reket,
pranje novca i tgovina ljudima, zastupljeni su u skoro svim dijelovima
svijeta. Organizovani kriminalitet ne ispoljava se u svim zemljama u
istim oblicima i sa istim intenzitetom, vec se pojedini njegovi oblici
prilagodjavaju postojecim aktuelnim drustvenim odnosima i kretanjima,
kao i povoljnim uslovima za pojedine vidove kriminalne djelatnosti.
Cini se opravdanim da se ova pojava sagleda u najkarakteristicnijim
dijelovima svijeta, odnosno u zemljama koje sun a odredjeni nacin i
prepoznatljive po pojednim savremenim fenomenoloskim oblicima organizovanog
kriminaliteta i njegovim karakteristikama, i gdje je ova pojava izrazenija.
S tim u vezi, kao tipicni predstavnici, u ovom radu bice tretirane i
grupisane pojedine zemlje centralne Evrope, neke zemlje istocne i jugoistocne
Evrope te bivse jugoslovenske republike.
2.1 Savremene forme organizovanog kriminaliteta u nekim
zemljma centralne Evrope
Česka je veoma interesantna zemlja za mnoge organizovane
grupe kriminalaca, prvenstveno iz zemalja jugoistocne i istocne Evrope,
kao i nekih azijskih zemalja. Koliko su ove kriminalne grupe prisutne
na podrucju Ceske najbolje pokazuje organizacja ceske policije za borbu
protiv organizovanog kriminaliteta.
Kriminalne organizacije iz zemalja bivseg Sojetskog Saveza
su najorganizovanije. Njihova aktivnost je u Ceskoj posebno povecana
od 1996.godine. One su organizovane u tzv. “brigade”, cija imena uglavnom
dolaze od mijesta njihovog porijekla ili porijekla njihovog vodjstva.
Njihovi clanovi se organizuju uglavnom na teritoriji Ukrajine, gdje
je i njihovo jezgro. Kriminalna djelatnost zadire u skoro sve oblasti
zasticene ceskim pravnim normama. Nasilna kriminalna aktivnost, kao
sto su ucene ili iznudjivanje, tzv.reketiranje, bez sumnje preovladava.
Ovu djelatnost oni obicno nazivaju imenom “krisa”. Do 1999.godine “krisa”
je obezbjedjivana uglavnom za poslovne ljude iz bivseg Sovjetskog Saveza
koji vode svoje poslove u Ceskoj. Medjutim, poslednjih godina izrzeno
je povecanje osiguranja “krise” za ceske i druge strane biznismene.
Uspostavljanje viznog rezima za neke od drzava bivseg Sovjetskog Saveza
prouzrokovalo je povecanje ilegalnih migracija koje su podrzavale ruske
kriminalne grupe u Ceskoj. Zene migranti se, po dolasku u Cesku Republiku,
transportuju u nocne klubove i prisiljavaju na prostitucju.
Rasturanje droge je jos jedna vrsta kriminalne aktivnosti koju u ovoj
zemlji vrse ruske kriminalne grupe, a dokazane su i veze sa albanskom
i vijetnamskom zajednicom. Porijeklo droga (bijelog heroina) je uglavnom
iz Avganistana, a krijumcari se u ovu zemlju kroz Bugarsku, Madjarsku
i Slovacku.
Navedene kriminalne aktivnosti donose veliki profit ruskim kriminalnim
grupama, sto im omogucava da imaju veliki uticaj na ekonomiju Ceske
Republike. Pored toga, ovaj novac sluzi i za finansiranje same kriminalne
organizacije i njenih aktivnosti.
Za legalizacju sredstava dobijenih kriminalnom aktivnoscu (pranjem novca),
u Ceskoj Republici se koriste fiktivno osnovana preduzeca, najcesce
na nepostojecim adresama ili na adresama ceskih gradjana koji o tome
nista ne znaju.
U Slovačkoj Republici organizovani kriminalitet je
poceo da se pojavljuje u vecem obimu od 1996.godine, zbog cega je policija
pristupila ozbiljnom prikupljanju informacija o postojanju i aktivnostima
kriminalnih grupa na sistematican i svrsishodan nacin.
U period izmedju 1997.godine i 1999.godine u ovoj zemlji je u prosjeku
bilo oko 50 registrovanih aktivnih kriminalnih grupa, sa oko 600 stalnih
clanova, koje su uglavnom bile sastavljene od domacih drzavljana. U
peiodu izmedju 2000. i 2003.godine doslo je do pada broja registrovanih
grupa za 44 odsto. To znaci da je u okviru posmatranog perioda bilo
u proseku 28 kriminalnih grupa.
Struktura organizovanog kriminaliteta na teritoriji Slovacke Republike
je takva da se takve organizacije uglavnom bave ilegalnim iznudama,
reketiranjem, ucjenama, narucenim ubistvima, trgovinom ljudima, drogom,
oruzanim napadima i pljackom, prevarama, utajama poreza, ilegalnom trgovinom
alkoholom, cigaretama i oruzjem, krsenjem zastite zivotinja i biljaka,
itd. Dominantnu poziciju drze grupe ciji su clanovi uglavnom Slovaci.
Slovacka je, slicno susjednoj Ceskoj Republici, takodje postal veoma
privlacno podrucje za mnoge organizovane grupe kriminalaca, prvenstveno
iz zemalja istocne Evrope i bivse Jugoslavije. Te grupe cine uglavnom
drzavljani Ukrajine, bjelorusije, Rusije, Madjarske, Cecenije, bivse
Jugoslavije, Albanije, Turske, Vijetnama i Kine. Organizovane kriminlane
grupe u Republici Slovackoj imaju u preovladjujucem broju slucajeva
hijerarhijsku strukturu, cesto sa porodicnim odnosima izmedju clanova
i sve cesce sa strancima kao dijelom organizacije. Glavne grupe cine
kriminalci iz Ukrajine, Rusije, Ceske, Albanije i Madjarske.
U oblasti trgovine drogom na teritoriji Slovacke aktuelno je vise od
10 organizovanih grupa. Njihov broj se cesto mijenja. Na teritoriji
ove zemlje veoma su aktivne albanske nacionalne grupe sa jakim nacionalnim,
porodicnim i vjerskim osjecanjima.
Glavni snadbjevaci heroinom u Republici Slovackoj su Albanci s Kosova,
iz Makedonije i Hrvatske.
Pranje novca je takodje izrazeno u ovoj zemlji. Posto su vlasnici klubova
obicno vlasnici restorana i raznih firmi, to im omogucava da izvrse
pranje novca – legalizaciju ilegalno stecenog novca. Ruska mafija novac
stecen kriminalnim aktivnostima masovno ulaze u kupovinu nekretnina,
cime, takodje vrsi pranje novca.
Organizovani kriminalitet je veliki problem u Madjarskoj,
uprkos uspehu tranzicije ove zemlje ka demokratiji i trzisnoj ekonomiji
u poslednjih desetak godina. Kriminalne organizacije u Madjarskoj ucestvuju
u velikom broju operacija. Ta aktivnost potice jos od uslova koji su
vladali pod socijalistickim rezimom prije 1989.godine, koji su stvorili
od nje pogodno tlo za razvoj kriminaliteta.
Prema poslednjim izvjestajima organa unutrasnjih poslova, poznata ruska
kriminalna organizacija – “Solncevskaja”, sa sjedistem u Moskvi, prosirila
je svoje operacije i u Budimpesti.
Znacaj madjarskih kriminalnih organizacija objasnjava se, jednim dijelom,
strateskim znacajem ove zemlje. Posto se nalazi u centru Evrope, organizacije
koje vode medjunarodne operacije krijumcarenje droga, oruzja, vozila
i umjetnickih dijela sa istoka cesto koriste madjarsku kao vaznu tranzitnu
stanicu.
Madjarska je prvenstveno tranzitna zemlja, a potom i zemlja porijekla
i destinacije za trgovinu zenama i djecom iz Rusije, Rumunije, Ukrajine,
Moldavije, Bugarske i Balkana, za Zapadnu Evropu i SAD radi seksualne
eksploatacije.
Kao zemlju pogodnu za vrsenje kriminalnih operacija Madjarsku sve vise
koriste i kriminalne organizacije koje se bave krijumcarenjem ilegalnih
imigranata u Evropu.
2.2 Savremeni oblici organizovanog kriminaliteta u bivsim jugoslovenskim
republikama
Na prostorima bivsih jugoslovenskih republika organizovani kriminalitet
se afirmisao nakon 90-tih godina proslog vijeka. Do tada se nije priznavalo
postojanje ove pojave, sto je bilo karakteristicno i za mnoge druge
zemlje svijeta. Hrvatska, a posebno Slovenija, i danas minimiziraju
postojanje ove pojave, mada brojni pokazatelji ukazuju na njeno postojanje.
iako su pojedini pojavni oblici ove pojave bili evidentni na ovim prostorima
i prije tog perioda, moze se konstatovati da su to ipak bili pocetni
oblici koji su bili izrazeni u manjem i nezabrinjavajucem obimu. Do
ozbiljnije ekspanzije pojave dolazi pocetkom 90-tih godina, nakon raspada
bivse Jugoslavije i ratnog haosa, kada sun a ovim prostorima eskalirali
brojni fenomenoloski oblici organizovanog kriminaliteta.
Slicni fenomenoloski oblici prisutni su u svim republikama bivse Jugoslavije.
To su, prije svega, razni oblici krijumcarenja: droge, vozila, cigareta,
oruzja i municije, nafte i naftnih derivata, zatim trgovine ljudima,
reket, pranje novca, korupcija i dr. ipak, moze se konstatovati da proctor
bivse Jugoslavije i danas predstavlja, prije svega, tranzitno podrucje
preko koga se odvijaju mnogi organizovani kriminalni transporti narkotika,
oruzja, vozila, umejetnina, ljudi i ljudskih organa i dr.
Ratni sukobi na ovim prostorima proizveli su tzv. “ratni organizovani
kriminalitet”, koji se manifestovao u organizovanim oblicima krijumcarenja
oruzja, municije, eksploziva i druge vojne tehnike i opreme, sto je
vrlo cesto cinjeno u organizaciji politickih i vojnih rukovodstava pojedinih
republika.
Prisustvo medjunarodnih vojnih snaga u Bosni i Hercegovini, Republici
Srpskoj, a posebno na podrucju Kosova i Metohije, omogucili su pojacanu
trgovinu ljudima, prije svega u cilju seksualne eksploatacije. Prostitucija
je procvjetala naKosovu i Metohiji nakon 2000.godine, jer je otvoren
veliki broj bordela u koje su pohrlile prostitutke, uglavnom iz istocnoevropskih
zemalja, ali i sa podrucja bivsih jugoslovenskih republika. Naravno,
na dijelu je klasicna trgovina zenama, pa cak i djevojcicama, od cega
organizovani criminal ostvaruje enormni profit.
Za skoro sve bivse jugoslovenske republike, osi Slovenije, karakteristican
je visok nivo korupcije koji je prisutan u skoro svim sferama drustva,
na sta je u vise navrata ukazivala i medjunarodna zajednica. Pranje
novca i reket su takodje veoma zastupljeni.
Organizovani kriminalitet u Sloveniji ozbiljnije se
javio tek poslednjih godina, nakon izdvajanja iz bivse Jugoslavije.
istrazivanjem organizovanih grupa kriminalaca u Sloveniji, kod veceg
broja njih otkrivene su odredjene veze sa drugim organizacijama izvan
granica ove zemlje, sto im daje obiljezja transnacionalnog krimnaliteta.
Te veze se uglavnom odnose na zemlje bivse Jugoslavije, ali i italije,
Madjarske, Rumunije, Bugarske, Turske, Albanije, Njemacke, Holandije,
Belgije, Francuske, Spanije, Velike Britanije, pa i skandinavskih zemalja.
Sto se tice oblika kriminalnih djelatnosti sa aspekta organizovanog
kriminaliteta, oni se posebno odnose na trgovinu narkoticima iz istocno
evropskih zemalja, podvodjenje i prostituciju, kao i ilegalan promet
zena u tu svrhu, ilegalnu imigraciju, trgovinu ukradenim vozilima, trgovinu
starteskim resursima, pranje novca, sverc oruzja i drugo.
Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska se
tesko mogu odvojeno posmatrati, bar kada je u pitanju aktivnost organizovanih
kriminalnih grupa na ovom podrucju.
Ratni sukobi i posleratni haos omogucili su nastajanje mnogih oblika
organizovanog kriminaliteta, a skoro isti pojavni oblici organizovanog
kriminaliteta prisutni sun a prostoru oba entiteta. Za vrijeme ratnih
desavanja cvjetala je trgovina oruzjem, naftom i naftnim derivatima
i cigaretama. ipak, prema izvjestaju Savjeta Evrope o stanju u oblasti
organizovanog i privrednog kriminala u jugoistocnoj Evropi, glavne opasnosti
koje prijete BIH su droga, trgovina ljudima i privredni kriminalitet.
Organizovane forme i nosioci teskih oblika kriminaliteta u prvim posleratnim
godinama uspjeli su vrlo vjesto da se infiltriraju u organe politicke
i drzavne moci, te su u tom kontekstu i dalje zadrzali svoj uticaj u
mnogim sferama zivota i rada. Takvim postupanjem organizovani kriminalitet
vec niz godina predstavlja dio sveukupnog zivota na ovim prostorima.
Posebno je znacajno istaci prisustvo razlicitih oblika organizovanog
kriminaliteta u oblasti privatizacije, koji vec nekoliko godina na podrucju
Republike Srpske i Bosne i Hercegovine predstavljaju veoma problematicnu
aktivnost.
Krijumcarenje vozila je bilo veoma zastupljeno u sferi organizovanog
kriminalnog djelovanja, kako na podrucju Federacije, tako i na podrucju
Republike Srpske. Auto-pijace u Federaciji zatrpane su koriscenim automobilima
sa stranim zoll-tablicama, a da uvoznici nisu platili carinu. Ono sto
je specificno za Republiku Srpsku, i sto je kulminiralo nakon okoncanja
ratnih sukoba, jeste masovno i besomucno pustosenje sumskog bogatstva,
koje je poprimilo razmjere ekoloskog genocida.
Crna Gora je vrlo zanimljivo podrucje za mnoge organizovane
kriminalne aktivnosti. Krijumcarenje narkotika, cigareta, vozila, korupcija,
pranje novca, reket i drugo, prepoznatljivi sun a ovom podrucju.
Kolicine i ucestalost otkrivene i zaplijenjene droge u poslednjih nekoliko
godina – vise stotina kilograma raznih narkotika, ne samo u Crnoj Gori,
vec i u Srbiji, Hrvatskoj ili Republici Srpskoj – sve vise upucuju na
zakljucak da glavni svercerski putevi i centri za rasturanje narkotika
vode preko Crne Gore i nalaze se u njoj.
U Srbiji je od devedesetih godina proslog vijeka organizovani
kriminalitet dobio nove, savremene forme zahvaljujuci mnogobrojnim uslovima
i uzrocima koji su u direktnoj uzrocnoj vezi sa organizovanim oblicima
kriminalne djelatnosti.
Organizovani kriminal u Srbiji sve vise poprima karakteristike originalnog
mafijaskog djelovanja, kakvo na zapadu postoji dugi niz godina. Neke
kriminalne grupe i klanovi sve vise podsjecaju na tipicno mafijasko
djelovanje sicilijanske Koza Nostre, napuljske Kamore, ali i na djelovanju
kineskih trijada ili japanskih jakuza. Oruzani obracuni u srpskom podzemlju,
borba za preuzimanje kriminalne vlasti na odredjenom podrucju, likvidacije
suparnickih grupa i pojedinaca u klasicnim dobro organizovanim “sacekusama”,
podmetanje ili bacanje bombi, ili drugih eksplozivnih naprava u stanove,
poslovne prostore ili automobile, otmice i slicno, kulminirali su poslednjih
desetak godina. Ovakvo stanje posebno je izrazeno u Beogradu, koji je
za organizovani kriminalitet i najinteresantniji po mnogo cemu, ali
se pojava sve vise ispoljava i u drugim vecim gradovima Srbije, prije
svega u Novom Sadu i Nisu.
Zahvaljujuci drustveno-ekonomskim i politickim prilikama kroz koje Srbija
prolazi, organizovani kriminalitet je ojacao, stvoreni su ili se tek
stvaraju brojni mafijaski klanovi i kriminalne grupe, posebno u Beogradu,
koji predstavljaju izuzetnu opasnost za samu zamlju. Surcinski, zemunski,
vozdovacki, rakovacki, bezanijski ili klanovi sa Zvezdare, Novog Beograda
i slicno, ne prezaju ni od vrsenja najtezih zlocina. Uostalom, ubistvo
premijera Zorana Djindjica to najbolje i potrdjuje. Sticanje enormnog
profita i borba za moc i prevlast na srpskom asfaltu, kljucni su ciljevi
svih tih mafijaskih klanova i grupa. Da bi ostvarili postavljene ciljeve,
srpsko podzemlje pokusava, i uz pomoc korupcije i uspjeva, da u svoj
kriminalni plan ukljuci i predstavnike organa vlasti, politickih partija,
pravosudja, policije, inspekcijskih organa, carine, medija i slicno:
Uostalom, sve to potvrdjuje nedavno razotkriveni i razbijeni “zemunski
klan”, koji je u svojoj dugogodisnjoj kriminalnoj aktivnosti, pod okriljem
utucajnih pojedinaca iz vlasti, pravosudja, policije, politickih partija
i slicno, ovladao srpskim podzemljem, obezbjedio ogroman kriminalni
profit i postao toliko mocan da je pokusao i da kreira politicku vlast
u zemlji.
3. Definisanje pojave kao posebnog oblika profesionalnog
kriminaliteta
3.1. Povezanost sa vlascu
Prva grupa definicija je pretezna i vezuje se za djelovanje organizovanih
grupa, kriminalnih organizacija i drugih oblika udruzivanja, kolektivnog
vrsenja krivicnih dijela, u sprezi sa predstavnicima lokalnih ili visih
stepena drzavne vlasti, odnosno njenih organa i institucija. U nekim
slucajevima predstavnici ovih misljenja prosiruju svoja shvatanja na
primarni sadrzaj, tj. na odnos sa organima vlasti i na posrednu vezu
“poslovnog odnosa” s predstavnicima finansijskih institucija, privrednih
kompanija i politickih stranaka.
3.2. Profitni cilj
Druga grupa naucnika u definisanju organizovanog kriminaliteta ne iskljucuje
vezanost djelovanja za javne institucije i organe vlasti, ali smatraju,
da se pod tim pojmom mogu podrazumjevati i tzv. zlocinacka udruzenja
koja nemaju strukturu veza i ovu komponentu, vec je dovoljno postojanje
kriminalne organizacije sa cvrstom kriminalnom strukturom i profitnim
ciljem. U tom smislu, ad hoc komitet konfederalnih ministara unutrasnjih
poslova Nemacke konstatuje da “pod organizovanim kriminalitetom
ne razumemo samo mafiji slicno paralelno drustvo u smislu ‘organized
crime’ nego svjesno i voljno zajednicko djelovanje s podjelom rada vise
lica radi vrsenja krivicnih dijela, cesto uz koriscenje modernih infrastruktura
– s ciljem da se, sto je moguce brze, ostvare visoki finansijski dobici.”
3.3. Politicki uticaj
Postoji i treca grupa shvatanja, kompromisna izmedju dvije prethodne.
Prema njima, u pitanju je organizovana kriminalna djelatnost, zasnovana
na liderstvu, discipline, planiranju i konspirativnosti kriminalnog
djelovanja, s pretenzijama obezbjedjenja odredjenog statusa i uticaja
u politickim i ekonomskim strukturama drustva. Tako O. Bocer smatra
da se “organizovani kriminalitet odlikuje uredjenim zajednickim djelovanjem
vise lica, koja teze da budu trajno, s ciljem da se ostvare direktno
ili indirektno poslovno prikriveni profiti, ili pak uticaj u oblasti
javnog zivota tako sto ce pribaviti i nudity zakonom zabranjene ili
kontrolisane proizvode i usluge, preuzimati, odnosno kontrolisati legalna
preduzeca, vrsiti krivicna dijela s namjerom obogacivanja, uz teznju
da ilegalnim metodama ostvare stvarne monopole.
ZAKLJUCAK
Jos nema opsteprihvacene definicije pojma organizovanog kriminaliteta,
ni u politikoloskoj, ni u kriminoloskoj, ni u krivicnopravnoj literature.
Ovome vjerovatno doprinosi i cinjenica da je u pitanju savremeni drustveni
fenomen, da se ne ispoljava u svim zemljama u istim oblicima i sa istim
intezitetom, vec su oni primjereni postojecim drustvenim odnosima i
uslovima za odgovarajuce vidove kriminalne djelatnosti.
Osnovni problem odnosi se na preciznost sadrzaja termina organizovani,
koji moze imati vise znacenja. U tom smislu, cesto se pod isti pojam
svrstava i organizovana kriminalna grupa, organizovano kriminalno udruzenje
ili organizacija, sve do tipa klasicne mafije.
Kada se govori o istoriji organizovane kriminalne djelatnosti uopste,
onda je nesumnjivo rijec o mafiji, koja cini terminoloski sinonim za
sve vidove kriminalnog organizovanja.
Organizovani kriminalitet je specificni oblik savremenih vidova profesionalnog
kriminaliteta koji se po mnogim osobinama razlikuje i od tradicionalnih
vidova zlocinackog udruzivanja, kao i od klasicnih oblika kriminaliteta,
kako nacionalnih tako i medjunarodnih razmera. U tom smislu, bukvalno,
nijedan kontinent, pa ni drzava svijeta nije postedjena ove pojave.
LiTERATURA:
- Organizovani kriminalitet (karateristike i pojavni oblici), Mićo
Bošković, Zdravko Skakavac -Novi Sad 2009.godine;
- Kriminologija, Milo Bošković- Novi Sad 2007.godine;
- internet
PROČITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|