OSTALI SEMINARSKI RADOVI
IZ MEDICINE |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ODNOS PREMA DECI SA POSEBNIM POTREBAMA
Etika kao nauka o moralu nema za zadatak samo ukazati na naša različta
gledanja već i izvršiti ocjenu i ukazati na prava i istinske vrijednosti.
Za fizički i psihički zdravu osobu normalno funkcioniranje naših pet osjetila
uzimamo zdravo za gotovo. S druge strane postoji velik broj osoba s poteškoćama
u razvoju, kojima je naše urođeno, normalno zadravsteno stanje na žalost
nepoznanica.
Budući svako živo biće zaslužuje sretno življenje, a svatko od nas je
individua vrijedna življenja i postojanja, upravo sa svim svojim manama
i prednostima, vrlinama i prednostima, glavna tema kojom se bavi etika
jest upravo pitanje najboljeg oblika življenja.
Dobro kao najveća moralna vrijednost i jedno od glavnih etičkih pojmova
nalaže da mi, zdrave osobe, bilo u svojstvu stručne osobe (liječnici,
profesori, terapeuti, sociolozi) ili privatnih odnosa (obitelj, skrbnici,
prijatelji), postanemo aktivni sudionici i pomagači u životima oboljelih,
njihovi pozitivni emocionalni pratioci.
2. MEDICINSKA ETIKA
Medicinska etika predstavlja skup načela odnosno pravila ponašanja kojima medicinski radnik mora da se pridržava kada donosi odluke šta je ispravno a šta pogrešno, šta je dozvoljeno a šta zabranjeno, šta je dobro a šta loše za pacijenta, ali i za društvenu zajednicu. Donošenje ovih odluka često nije lako. Ima etičkih načela koji mogu doći u koliziju, što dovodi do etičkih dilema, koje se ponekad teško razrešavaju. Uzmimo na primjer, obavezu lekara da vodi računa o interesima pacijenta i da čuva njegovu doktorsku tajnu. Istovremeno, međutim, on mora da se brine i o interesima zajednice odnosno drugih osoba. Ima slučajeva kada bi zdravlje, pa i život tih drugih osoba mogli biti ugroženi bez otkrivanja doktorske tajne. Medicinska etika pomaže razrešavanju ovakvih i sličnih dilema.
Etika je od izuzetnog značaja za medicinu, zbog specifičnosti njenog poziva. Specifičnost proizlazi, pre svega, iz toga što se medicina bavi čovekovim životom i zdravljem što, samo po sebi, nosi veliku odgovornost. Specifični su i odnosi koji se uspostavljaju između medicinskih radnika i pacijenata. Pacijent je u ovom odnosu u podređenom i zavisnom položaju, što stvara preduvjete za njegovu zloupotrebu. Zbog prirode posla, teško se uspostavlja vanjski nadzor odnosno kontrola u cilju sprječavanja ovih zloupotreba. To sa svoje strane potencira značaj unutrašnjeg nadzora i kontrole uz pomoć medicinske etike. Medicinska etika senzibilizira medicinske radnike za probleme etičke prirode i pomaže im u njihovom prepoznavanju i rešavanju.
Osnovni etički principi:
Sve interakcije u društvu podležu osnovnim etičkim principima. Posledično njihova delovanja takođe podležu tim principima. Najvažniji od tih principa su:
1. Princip autonomnosti – svi ljudi imaju osnovno pravo
na samo-određenje.
2. Princip jednakosti i pravde – svi ljudi su kao ljudi
jednaki i imaju pravo da ih se primereno tome tretiraju.
3. Princip dobrotvornosti – svi su ljudi dužni raditi
za dobro drugih kada se priroda tog dobra sastoji u osnovno i etički branjivim
vrednostima ugrožene strane.
4. Princip ne-protiv zakonitosti – svi ljudi su dužni
spriječiti nanošenje štete drugim osobama ako je u njihovoj moći da to
učine a da pritom ne štete sebi samima.
5. Princip nemogućnosti – sva prava i dužnosti subjekta
utvrđuju se za uvete koji su mogući u datim okolnostima.
6. Princip integriteta – svatko ko ima obvezu ima i dužnost
da ispuni tu obvezu, najbolje što može.
3. DECA SA SMETNJAMA U RAZVOJU
3.1. Definicije i oblici smetnji u razvoju
“Dete sa smetnjama u razvoju je dete koje ima teškoće u razvoju i nije u mogućnosti da postigne ili održi zadovoljavajući nivo zdravlja i razvoja, ili čije zdravlje i razvoj mogu znatno da se pogoršaju bez dodatne podrške ili posebnih usluga u oblasti zdravstvene zaštite, rehabilitacije, obrazovanja, socijalne zaštite ili drugih oblika podrške“ (World Health Organization (1997) ICIDH 2 – International Clasification of Impairments, Geneva).
Deca sa smetnjama u razvoju imaju znatna oštećenja organskih sistema i/ili znatno smanjenje kapaciteta pojedinih funkcija, zbog čega im je otežano izvođenje određenih aktivnosti.
Nivoi učestvovanja deteta u društvu, očekivani za uzrast i kulturu kojoj pripadaju, zbog prisutnih ograničenja, kao i karakteristika sredine, mogu biti znatno smanjeni. Smetnje mogu biti urođene ili stečene, delimične ili potpune, prolazne ili trajne.
U Međunarodnoj klasifikaciji oštećenja, ometenosti i hendikepa (ICIDIH,
SZO,1980) definisani su sledeći pojmovi:
• Oštećenje predstavlja gubitak ili abnormalnost psihološke,
fiziološke ili anatomske strukture i funkcije.
• Ometenost predstavlja ograničenje koje nastaje kao
posledica oštećenja. Izražava se kroz umanjenje sposobnosti da se određena
aktivnost vrši na način ili u obimu koji se smatra normalnim za dete određenog
uzrasta.
• Hendikep je krajnji izraz prisutne ometenosti. Njime
se iskazuju priroda i stepen ugroženosti učestvovanja u životnim aktivnostima
koje se smatraju očekivanim za dete u sredini u kojoj živi.
Smetnje u razvoju mogu se ispoljiti u oblastima:
• telesnih
• mentalnih
• govorno-jezičkih
• socio-emocionalnih funkcija
• u oblasti čula
• u oblasti više funkcija istovremeno
Smetnje u telesnom razvoju:
Prisutnost ozbiljnih i dugotrajnih teškoća u vršenju motornih radnji i/ili
osnovnih životnih funkcija koje ograničavaju ili onemogućavaju upražnjavanje
životnih aktivnosti koje odgovaraju detetovom uzrastu, polu i socio-kulturnom
identitetu.
Smetnje u mentalnom razvoju:
Prisutnost teškoća deteta da uči, da stiče nove veštine, da spoznaje sebe
i svet oko sebe, da mu se prilagođava i upražnjava očekivane životne aktivnosti.
Povezana je sa zastojem, usporenim ili neujednačenim razvojem sposobnosti
inteligencije, a često je prisutan i zastoj u razvoju govornih i motornih
sposobnosti.
Smetnje u govorno-jezičkom razvoju:
Nerazvijen govor ili govor i jezik, koji su poremećeni u tolikoj meri
da onemogućavaju ili znatno otežavaju sporazumevanje deteta putem govora
i jezika, usmenog ili pisanog.
Smetnje u razvoju sposobnosti sluha:
Ispoljavaju se kao umanjena ili potpuno odsutna slušna osetljivost na
zvuk koja ozbiljno ometa razvoj i upotrebu govora i jezika i socijalnu
komunikaciju deteta.
Smetnje u razvoju sposobnosti vida:
Ispoljavaju se kao umanjena ili potpuno odsutna čulna osetljivost na svetlosne
nadražaje, koja znatno ometa komunikaciju vidom, obavljanje svakodnevnih
aktivnosti i socijalizaciju deteta.
Smetnje u razvoju socio-emocionalnih funkcija i ponašanja:
Ispoljavaju se kao ponavljani i dugotrajni obrazac poremećenog ponašanja
(npr. Antisocijalno, agresivno, hiperkinetičko ponašanje) koje znatno
otežava ili onemogućava funkcionisanje deteta u socijalnoj sredini.
Višestruke smetnje u razvoju:
Podrazumevaju udruženost dveju ili više vrsta ometenosti, usled čega se
dete suočava sa brojnim preprekama u zadovoljavanju osnovnih razvojnih
potreba.
3.2. Zdravstvene potrebe dece sa smetnjama u razvoju
Opšte zdravstveno stanje, razvoj i dobrobit deteta često zavise od kvaliteta zdravstvenih usluga. Medicinski tretman može, u pojedinim stanjima, znatno prevenirati, umanjiti ili poboljšati funkcionalne sposobnosti dece sa smetnjama u razvoju. Medicinski stručnjaci su često i prve osobe sa kojima dete i porodica uspostavljaju kontakt i zato predstavljaju izvor važnih informacija, podrške i nege.
Iako deca sa smetnjama u razvoju i njihove porodice imaju češće kontakte sa zdravstvenim službama nego druga deca, ne znači da su time i opšte zdravstvene potrebe automatski adekvatno zbrinute. Potrebno je obratiti pažnju na stepen opšte zdravstvene zaštite ili, drugim rečima, na to u kojoj meri su deca obuhvaćena opštim preventivnim merama, kao i da li se na adekvatan način tretiraju drugi zdravstveni problemi, u meri u kojoj se to čini kod dece opšte populacije. Ponekad, teža dostupnost zdravstvenih službi, nefleksibilnost u samom načinu funkcionisanja zdravstvenih institucija, kao i neadekvatan odnos zdravstvenih radnika mogu dovesti decu i roditelje u situaciju da znatno teže dolaze do potrebne pomoći.
Drugi segment predstavljaju mogućnosti za izvođenje specifičnih medicinskih tretmana i rehabilitacije.
Treba proceniti u kojoj meri dete ima pristup potrebnim terapijskim merama, a pri donošenju mišljenja o vrsti i načinu izvođenja tretmana, kada je god to moguće, slediti princip po kome se u izboru terapije vodi računa i o tome da se u najmanjoj mogućoj meri ometa svakodnevni život deteta u porodici i zajednici.
Moguće je da pojedine terapijske mere u nedovoljnoj meri vode računa o ličnosti deteta i izgradnji pozitivne slike o sebi, usmeravajući se isključivo na tretman oštećenja i ne vodeći dovoljno računa o integritetu ličnosti deteta.
Saradnja sa roditeljima može znatno da poboljša izglede za adekvatan, realan izbor načina tretmana, pri čemu se vodi računa i o vrsti tretmana i o načinima njegovog izvođenja.
3.3. Odnos zdravstvenog radnika prema deci sa smetnjama u razvoju
U komunikaciji sa decom treba biti strpljiv i konkretan. Treba izbegavati nejasne termine kao što su „kasnije“, „možda“, „zašto si to uradio“, idiome-dvoznačnost i sarkazam. Zahteva prema deci potrebno je raščlaniti na manje korake. Pažljivo gledati i slušati, uz uvažavanje odgovora. Na pokušaje odgovarati pozitivno, sa pohvalom, potvrdom i ohrabrivanjem.
Pružiti socijalnu podršku, odnosno, zaštititi dete od zastrašivanja i zadirkivanja. Kroz rad, razvijati drugarski sistem i prijateljske odnose. Specifične veštine vežbati tokom prirodnih aktivnosti sa vršnjacima. Pomoći deci da pronađu zajednički interes, menjati neprihvatljivo ponašanje i ignorisati ga. Tokom stresnih situacija razgovarati sa detetom i izvesti ga iz nje.
Obezbediti poznato i sigurno okruženje, bez buke, neprijatnih mirisa i drugog što skreće pažnju.
Sadržaje pažljivo izabrati i predstavljati što očiglednije. Ponavljati i vežbati više puta. Koristiti elemente neposredne stvarnosti (slike, fotografije, modele...).
Osnovni pereduslov za opredeljenje zdravstvenih radnika za rad sa decom sa smetnjama u razvoju je posedovanje posebnog smisla za rad sa decom i ljubavi.
Za to je potrebno:
• roditeljski pristup svakom detetu
• strpljenje u radu s decom
• u zdravstvenoj ustanovi koristiti razna pomoćna sredstva koja su bliska
deci (igračke i dr.)
• posedovati stav razumevanja prema roditeljima, posebno prema onima koji
su preterano vezani za svoju decu (“majmunska ljubav”)
• maksimalno liberalizovati posete roditelja deci (poneka deca se još
više uznemire i teže podnesu ponovni odlazak roditelja)
• nosilac te blage i nezastrašujuće atmosfere treba da bude medicinska
sestra, pažljiva i strpljiva, koju sva deca vole, spremna da svakog trenutka
zameni majku, veliki deo svog radnog vremena da posveti igri s decom.
Zdravstveni radnici koji se opredeljuju za rad sa decom treba da imaju poseban smisao za rad sa decom, mnogo simpatija za najmladje i spremnost da deci posvete svoje vreme i mnogo ljubavi.
Etička obaveza zdravstvenog radnika je da roditeljski pristupi svakom detetu, da pokaže puno strpljenja u radu sa njima.
U radu sa decom neophodno je koristiti razna pomoćna sredstva (igračke) i stvoriti prijatan ambijent. Nosilac te brige u očima deteta je medicinska sestra.
Odvajanje od roditelja zahteva maksimalno liberalizovanje poseta kako bi se ublažio strah od nove i zastrašujuće sredine.
ZAKLJUČAK
Paralelno s velikim društvenim promjenama, političkim, ekonomskim, socijalnim, kulturalnim, mijenjaju se i same moralne vrijednosti društva. S razvojem nauke i tehnologije, uvode se novi metodi rada u zdravstvu. Aparati potiskuju ljekara, sve češće se gledaju donijeti rezultati, udaljava se od ličnosti pacijenta. Internet omogućava široku informisanost pacijenta, što dodatno obavezuje ljekare na konstantno stručno usavršavanje. Ali, samo znanje, bez savjesti je nemoral i opasnost. Savjest bez znanja je beskorisna. Dakle osnovni uslovi za rad u ovoj profesiji su znanje i savjest.
Upravo za razvijanje socijalne etike potrebno je sintetizirati sve etičke pojmove kako bi se mi kao pojedinci mogli što bolje orjentirati u suvremenoj društvenoj zbilji i djelovati s ciljem unapređenja kvalitete života dece s posebnim potrebama.
Integracija dece s posebnim potrebama u normalan, svakodnevni život moguća je jedino ako se otvorimo različitostima.
Djelovanjem različitih udruga za pomoć deci s posebnim potrebama u razvoju, olakšava se njihov svakodnevni život. Uključivanjem u društvene, kulturne aktivnosti (odlasci u kino, kazalište), interakcija s ostalom decom, pridonosi kvaliteti njihovog života, potiče se njihov socijalni rast i razvoj.
Sva ljudska bića, gdje god se nalazila i tko god bila, imaju prava koja se moraju poštivati u svim okolnostima.
LITERATURA
1. Cucić V., Zajednica i zdravlje u „Socijalna medicina“ (Cucić V., urednik),
Savremena administracija, Beograd, 2000.
2. Grupa autora programa SAVE THE CHILDREN, Deca sa smetnjama u razvoju,
Colografx, Beograd, 2007.
3. Išpanović V., Psihomotorni i psihosocijalni razvoj u detinjstvu, str.
78-86; Primarna zdravstvena zaštita majke i deteta, Priručnik za obrazovanje
zdravstvenih radnika u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, Institut za zdravstvenu
zaštitu majke i deteta Srbije, Čigoja štampa, Beograd, 1976.
7. Kaličanin, P., Medicinska etika i medicinsko pravo, Institut za mentalno
zdravlje, Beograd, 1999.
4. Marić J., Medicinska etika, "Medicinska knjiga" Beograd,
1995.
5. Mirjana Stanković-Đorđević, spec., Deca sa posebnim potrebama, “PI-PRESS
Pirot“, 2002.
8. Radišić, J., Medicinsko pravo i medicinska etika. Institut društvenih
nauka – Centar za pravna istraživanja, Beograd, 1994.
9. Stupar Dragan, Parajcić Dušanka, Osnovi etike.
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
