IMUNOLOŠKI SISTEM
Imunologija
je nauka koja se bavi otpornošću oragnizma na štetne uticaje
okoline (immunitas (lat)=otpornost,grč. logos=nauka),tj.proučava
sposobnost organizma da se odupre stranim materijama (antigenima
).Zdrava se osoba različitim odbrambenim mehanizmima štiti od štetnih
uticaja mikroba i sličnih stranih agenasa, što nazivamo imunitetom.Temelj
imunološke reakcije predstavlja prepoznavanje stranog agensa te njegovo
neutraliziranje/uklanjanje iz organizma(sprečavanje infekcije).Skup ćelija
, tkiva i molekula koji posreduju u otpornosti na infekciju naziva se
imunološki sistem, a koordinisana reakcija tih ćelija i molekula na infektivne
mikroorganizme predstavlja imunološki odgovor.Kao implikacija
na odbranu od infekcija može se javiti deficijentna imunost koja uzrokuje
povećanu osjetljivost na infekcije(npr AIDS).Vakcinacija
kao zaštita pojačava imunološki odgovor te štiti od infekcije. Imunološki
sistem prepoznaje i odgovara na presadjena tkiva i nove proteine,odnosno
predstavlja barijeru za transplantaciju i gensku terapiju.Pored ove dvije
navedene funkcije ima ulogu i u odbrani od tumora. Imunitet je važan predmet
od interesa za čovječanstvo već hiljadama godina. U prahistoijskom vremenu
smatralo se da bolesti izazivaju natprirodne sile, da je bolest božanska
kazna za počinjene grijehe ili griješne misli.Ipak, tek će Louis Pasteurov
rad u kojem objašnjava da su bolesti uzrokovane klicama i otkriće da nakon
infekcije ljudski organizam razvija sposobnost odbrane na buduće napade
datog uzročnika dati zamah novoj nauci - imunologiji.
Imunost u širem smislu predstavlja reakciju imunskog
sistema na strane supstance i to kako mikroorganizme, tako i makromolekule(proteine
i polisaharide), bez obzira na fiziološke ili patološke posljedice takve
reakcije. Njega čine ćelije i molekuli uključeni u imunološki odgovor,
koji predstavlja kolektivni i koordinisani odgovor imunološkog sistema
na strane agense.
ORGANIZACIJA IMUNOLOŠKOG SISTEMA
Imunološki sistem nije, poput ostalih organskih sistema u kičmenjaka,
uobličen u anatomski jasno definirani i ograničeni sistem, već se sastoji
od limfnih organa, tkiva i cirkulirajućih sastojaka raspoređenih gotovo
posvuda po tijelu. Organi ukljuĉeni u imunološki sistem dijele se na:primarne
(središnje) i sekundarne (periferne). Primarni organi (timus i Fabrizijeva
bursa u ptica, tj. fetalna jetra i koštana srž kao njeni analozi u sisavaca)
osiguravaju mikrookolinu u kojoj sazrijevaju matične stanice koje u fetalnom
razdoblju doputuju iz žumančane vreće ili jetre, a nakon rođenja iz koštane
srţi. U timusu sazrijevaju limfociti T, a u analogu burse limfociti B,
te potom naseljavaju periferne limfne organe i limfna tkiva pridružena
raznim organskim sistemima. Tu imunociti obitavaju, međusobno surađuju
i djeluju, a razgranata krvna i limfna mreža omogućava njihovu nazočnost
u bilo kojem dijelu tijela.
STANICE IMUNOLOŠKOG SISTEMA
Stanice imunološkog sistema nastaju iz pluripotentnih prastanica koje
sazrijevaju u dva glavna puta: iz limfoidnih prekursora nastaju limfociti
(limfociti T, limfociti B i prirodnoubilaĉke ili NK stanice), a iz mijeloidnih
prekursora fagociti (monociti/makrofagi, neutrofilni i eozinofilni granulociti,
stanice za predočavanje antigena) i posredničke stanice (bazofilni granulociti,
mastociti i trombociti)
Najvažniju ulogu u održavanju ljudskog zdravlja imaju limfociti . To
je jedna vrsta bijelih krvnih zrnaca.Postoje tri osnovne grupe limfocita
koji se morfološki ne razlikuju već su razlike samo funkcionalne:
• B-limfociti su odgovorni za humoralni imunitet- regulišu
stvaranje antitijela.
• T-limfociti učestvuju u ćelijskom imunitetu -imaju
ulogu da prepoznaju i razlikuju strane materije od onih koje pripadaju
organizmu i da ih unište.
• ćelije ubice, nulte ćelije (prirodnoubilačke (NK)ćelije-u
perifernom optoku čovjeka čine oko 15 % limfocita,a od stanica T i B se
razlikuju po tome što ne posjeduju receptore za antigen tih stanica.Glavna
funkcija im je djelovanje protiv virusom zaraženih stanica i tumorskih
stanica.
Granulociti-proizvode se u koštanoj srži,žive kratko,2-3
dana.Glavna fiziološka uloga im je zaštita od mikroorganizama,što uglavnom
obavljaju fagocitozom.Igraju važnu ulogu u akutnoj upali,zajedno sa antitijelima
i komplementom.
Od površinskih biljega posjeduju brojne tzv.adhezijske molekule,putem
kojih stupaju u dodir sa endotelnim stanicama krvnih kapilara pri izlaženju
tkiva i odlasku na mjesto djelovanja,te receptore za Fc-fragment IgG.Obzirom
na bojenje, razlikujemo :
a) Neutrofilne granulocite-čine oko 90 % granulocita u perifernoj
krvi a obilježavaju ih segmentirana jezgra,i prisutnost dvije vrste citpolazmatskih
granula.(primarna ili azurofilna granula-sadrži hidrolaze,mijeloperoksidazu
I lizozim, sekundarna ili specifična granula-sadrži lizozim i laktoferin).
b) Eozinofilni granulociti-čine 2-5% granulocita u perifernoj
krvi a obilježavaju ih jezgra podijeljena u dva segmenta i citoplazmatska
granula. .Igraju posebnu ulogu u protuparazitnoj imunosti.
c) Bazofilni granulociti-u perifernoj krvi ih ima manje od 0,2
% a obilježava ih tamnoljubičasta citpolazmatska granula.
Monociti/makrofagi-danas se svrstavaju u sistem mononuklearnih
fagocita,koji imaju ulogu u fagocitozi i predočavanju antigena i imunoregulaciji.Kada
dospiju u krv monociti prelaze u makrofage.Monociti imaju bubrešasta jezgra,i
azurofilne granule u citoplazmi,među kojima su lizosomi sa peroksidazom
i hidrolazama-unutarstanično ubijanje fagocitiranih mikroba.Funkcije monocita/makrofaga
su:a)izvršne-fagocitoza,b)regulacijske funkcije-makrofag sudjeluje u kontroli
imunološkog odgovora direktnim kontaktom s ostalim imunocitima ili lučenjem
topljivih posrednika. APC(antigen prezentirajuće stanice) su raznolika
skupina stanica koje predočavaju antigene limfocitima T i B.Nalaze se
u koži(Langerhansove stanice),limfnim čvorovima,slezeni i timusu.Sadrže
antigene MHC II nužne za predočavanje antigena limfocitima T,a druga vrsta
sadrži dendritične stanice (u limfnim čvorovima i slezeni)koje prezentiraju
antigene limfocitima B.
Trombociti-osim uloge u koagulaciji krvi posreduju i
u imunološkim reakcijama,u upali.Pri oštećenju endotela prijanjaju uz
oštećeno tkivo oslobađajući tvari koje povećavaju propusnost krvnih kapilara
i koje aktiviraju komplement te privlače leukocite.
Antigeni
Ranije se antigen definisao kao molekula koja može potaknuti
limfocit B na stvaranje antitijela (engl. “ANTIbody GENerator”). Danas
označava svaku molekulu koju mogu prepoznati mehanizmi stečene imunosti,
bez obzira jesu li posredovani limfocitima B ili T. Molekula antitijela
obično se ne veže na cijelu molekulu antigena već, zbog svoje specifičnosti,
samo na dio antigenske molekule, koji se naziva antigenska determinanta
epitop. Jedna molekula antigena može imati, i obično ima, više različitih
epitopa. Stoga bi bilo ispravnije govoriti o specifičnosti antitijela
za određeni epitop, a ne za cijeli antigen. Osobine antigena su:
imunogenost,-sposobnost antigena da izazove humoralni i/ili ćelijama
posredovan imuni odgovor: u ovom slučaju se antigen često naziva imunogen
antigenost-sposobnost antigena da se kombinuje sa krajnjim produktima
gore navedenih ćelija - antitijelima i/ili površinskim ćelijskim receptorima,
alergenost- sposobnost nekih molekula da izazivaju različite vidove
alergijskog odgovora. i tolerogenost-. sposobnost izazivanja
specifične imunološke tolerancije u jednom od vidova imunog odgovora bilo
humoralnog ili ćelijama posredovanog - celularnog.
Antitijela (imunoglobulini) su
proteini/ bjelančevine iz grupe globulina koje se kod sisara
stvaraju kao reakcija na strane supstance koje su prodrle u organizam.
Te strane supstance se 'markiraju' antigenima. Antitijela su odbrambene
supstance koje stvara stimulirani imuni sistem. Ove bjelančevine u datom
organizmu nastaju u vrsti bijelih krvnih zrnaca koje nazivamo B-limfocitima.
Svaki tačno određeni antigen inducira njemu odgovarajuće antitijelo koje,
preko specifične nekovalentne veze uglavnom prepoznaje antigen kao stranu
supstancu. Specifično vezivanje antitijela na antigene je važan dio odbrane
organizma od stranih supstanci i tijela.Antitijela su prisutna u krvi,
limfi, tkivima te u membranama sluzokože. Antitijela uglavnom ne "prepoznaju"
cjelokupnu strukturu antigena nego jedan karakteristični dio tzv. epitop.
Mjesto na antitijelu koje služi za vezivanje na antigen naziva se paratop.
Pri kontaktu sa antigenom antitijelo provodi tzv. humoralnu imunu reakciju.
Klase imunoglobulina
IgG - je dvovalentna monomerna molekula. Postoje 4 potklase
(IgG1-IgG4). IgG je predominantno antitijelo u sekundarnom imunom odgovoru
i značajno je u odbrani od bakterija i virusa. Jedino je antitijelo koje
može proći kroz placentu. IgM - je glavni Ig koji se
proizvodi tokom primarnog imunog odgovora. Nalazi se na površini nezrelih
B ćelija. Pentamerna je molekula i značajna je u odbrani od bakterija
i virusa. AT IgM klase može da proizvede i fetus. IgA -
je glavni sekretorni Ig prisutan u mlijeku, pljuvački, suzama kao i u
sekretima respiratornog, digestivnog i urogenitalnog trakta. On štiti
sluzokože od napada bakterija i virusa. Ona je dimerna molekula te pored
L i H lanaca sastoji se i od J lanca te sekretorne komponente koja omogućava
njegov transport kroz epitel sluzokože. IgE - Fc fragment
IgE se vezuje za receptore na površini bazofila i mastocita. Ovako vezan
IgE služi kao receptor za Ag koji je indukovao njegovu produkciju a nastali
kompleks pokreće ranu alergijsku reakciju oslobađanjem medijatora. IgD
- Služi kao receptor za Ag kada se nalazi na površini nelih B
ćelija.
PODJELA IMUNITETA
-nespecifični, urođeni i
-specifični, stečeni imunitet
- Nespecifični imunitet čini prvu liniju odbrane organizma, postoji prije
kontakta sa uzročnicima bolesti i reaguje na isti način prema svakom štetnom
agensu.Mehanizmi urođene imunosti obezbjeđuju inicijalnu odbranu od infekcije.Neki
sprečavaju infekciju-epitelne barijere,dok drugi eliminišu mikroorganizme-fagociti,
NK-stanice,sistema komplementa)Specifični imunitet se razvija poslije
u kontaktu sa uzročnicima bolesti, ne postoji prije prvog kontakta i potrebni
su dani, nedjelje, mjeseci da bi se razvio.
- Ova dva dijela imuniteta ne djeluju razdvojeno jedan od drugog, već
se međusobno dopunjavaju. Nespecifični imunitet odrećuje vrstu specifičnog
imunološkog odgovora, dok specifični imunitet dalje usmjerava i pojačava
nespecifični.
- specifična, stečena imunost,-može biti stečena aktivno
ili pasivno, te stečena umjetnim ili prirodnim putem:
prirodno stečena:
- pasivno - npr. antitijela majke koje novorođenče dobije majčinim mlijekom
- aktivno - npr. antitijela koja imunološki sistem proizvede i koja ostaju
u tijelu nakon infekcije
umjetno stečena:
- pasivno - npr. unos gotovih proizvedenih antitijela, kako bi se spriječila
infekcija ili trovanje (profilaksa - zmijski ujed,tetanus,bjesnilo)
- aktivno - npr. imunizacija (cijepljenje)
Njegova osnovna funkcija je:
1. prepoznavanje antigena,
2. stvaranje specifičnih efektorskih mehanizama protiv antigena i
3. pamćenje informacije o antigenu.
Stečeni imunološki odgovor koristi tri glavne strategije u borbi protiv
većine mikroogranizama:a)sekretovana antitijela se vezuju za ekstracelularne
mikroorganizme,sprečavajući njihovu spsobnost da inficiraju stanice domaćina
i olakšavaju njihovu ingestiju,te ubijanje od strane fagocita,b)fagociti
unose mikroorganizme i ubijaju ih,a pomoćničke T-stanice pojačavaju mirkobicidnu
sposobnost fagocita.c)citotoksični T-limfociti uništavaju stanice inficirane
mikroorganizmima koji su nedostupni antitijelima.
Postoje dva tipa stečene imunosti:humoralna i celularna imunost koje su
posredovane različitim ćelijama i molekulima i koje obezbjeđuju odbranu
od ekstracelularnih(humoralna) ili intracelularnih (celularna) mikroorganizama.
HUMORALNI IMUNOLOŠKI ODGOVOR
Započinje aktiviranjem limfocita B uz pomoć limfocita T.Rezultat je proliferacija
koja se zbiva djeovlanjem više citokina sto ih luče stanice TH-IL-2,IL-4.IL-5
rezultat koje je ekspanzija određenoga klona stanica (iz jedne stanice
u roku od pet dana nastaje 5000 novih),koje će lučiti antitijelo protiv
antigena koji je izazvao aktivaciju.Proizvod antitijela također se zbiva
pod utjecajem citokina koji određuju razred antitijela koji se sintetizira.Razlikujemo
tzv. primarni odgovor,dakle lučenje antitijela nakon prvog susreta sa
antigenom,i sekundarni odgovor,tj. lučenje antitijela nakon ponovnog susreta
sa antigenom.Odlike sekundarnog odgovora su:a) za odgovor je potrebna
manja količina antigena,b) antitijela se brže luče I u većem titru,i c)obično
se luči IgG(za razliku od primarnog odgovora gdje se luči IgM).To znači
da imunološki system ima osobinu pamćenja.Nakon aktiviranja dio limfocita
B ne transformira se u stanice što luče antitijela vec u stanice koje
pamte, i koje pri ponovnom susretu s antigenom pokreću sekundarni imunološki
odgovor.Iako je primarna funkcija antitijela vezanje za antigen,samim
vezanjem antitjela na antigen samo se u rijetkim slučajevima ostvaruje
učinkovita neutralizacija antigena,npr.bakterijskih toksina,Za djelotvorno
uništavanje antigena u većini slučajeva nužno je aktiviranje tzv. sekundarnih
izvršnih funkcija antitijela:-aktiviranje komplementa koji potom izazove
lizu ciljne stanice,npr.bakterijske,-vezanje antitijela putem F-fragmenta
na druge imunokompetentne stanice sa receptorima za Fc-fragment,koje potom
uništavaju antigen.Tako antitijelo služi kao ‘’most’’ između ciljne stanice
(bakterijske,tumorske,virusom zaražene) i izvršne stanice koja uništava
ciljnu stanicu bilo kojom reakcijom citotoksičnosti.
CELULARNI IMUNOLOŠKI ODGOVOR
Celularna imunoloska reakcija posredovana je limfocitima T.Središnja
uloga u regulaciji celularnog imunološkog odgovora pripada limfocitima
CD4+(induktorsko-pomagačkim) ili limfocitima TH.Njihove različite subpopulacije
određuju vrste interakcije među imunokompetentnim stanicama lučeći različite
vrste citokina,određujući tako I sprecifičnost I mehanizam celularne imunološke
reakcije:
-određuju specfičnost odgovora,tj.određuju antigen ili koji epitop
će se prepoznati
-uključuju se u odabir izvršnog mehanizma koji će se pokrenuti protiv
odabranog antigena
-pomažu proliferaciju odabranih izvršnih stanica
-potiču funkcije fagocita I ostalih nespecifičnih stanica
-mogu I zakočiti imunološki odgovor (supresijske stanice,TS).
Autoimune bolesti nastaju onda kada imuni sistem izgubi sposobnost imunog
pamćenja i počne ćelije sopstvenog organizma da prepoznaje kao strane
i da ih napada i uništava.Imunološka kompromitovanost je termin koji označava
smanjenu sposobnost organizma, tj. imunog sistema da pruži adekvatan odgovor
na invaziju patogenih mikroorganizama i drugih štetnih materija. Najčešće
se javlja kod osoba koje duže boluju od nekih hroničnih bolesti, ili zaraženih
virusom HIV-a.
ORGANI IMUNOLOŠKOG SISTEMA
To su:limfni čvorovi, slezina (smeštena u gornjem levom delu stomaka),
grudna žlezda (timus), krajnici i adenoidi. Svi oni povezani su međusobno
sistemom limfnih sudova kojima teče limfa - bezbojna tečnost u kojoj se
nalaze limfociti (vrsta belih krvnih ćelija) koji imaju glavnu ulogu u
imunom odgovoru organizma. Limfa ističe iz krvi u periferne limfne kapilare,
koji je potom odvode do većih limfnih sudova i na kraju se veliki limfni
sud ponovo uliva u venski sistem.
Limfni čvorovi
Na svom putu od limfnih kapilara do venske cirkulacije limfa prolazi
kroz limfne čvorove koji deluju kao filteri u kojima se neutrališu štetne
materije. Limfni čvorovi su loptastog oblika i sastoje se od limfnog tkiva.
Nalaze se na različitim mjestima u ljudskom tijelu:ispod pazuha, na preponama,
u stomaku, grudnom košu, sa zadnje strane koljena, po vratu, leđima i
ispod vilice. Normalno su veličine zrna graška, ali se prilikom infekcije
uvećaju. To se dešava usljed nagomilavanja antitijela, sa ciljem uništenja
antigena. Do povećanja limfnih čvorova uvijek dolazi na mjestu ulaska
antigena, pa na primjer uvećani su limfni čvorovi na vratu u slučaju mononukleoze,
ili na preponama u slučaju genitourinarnih infekcija. To znači da je imuni
odgovor najjači na mjestu početka infekcije, a sa ciljem sprečavanja njenog
daljeg širenja.
Timus
nalazi se na zadnjoj strani grudne kosti. U ovoj žlezdi se odvija proces
sazrijevanja jedne vrste limfocita označenih kao T limfociti.
Slezina
nalazi se sa gornje lijeve strane stomaka, odmah ispod dijafragme. Ima
ulogu sličnu kao i limfni čvorovi, s tim što se u njoj odvija i razgradnja
crvenih krvnih zrnaca na kraju njihovog životnog vijeka.
LITERATURA
-''Osnovna imunologija-funkcije i poremećaji imunskog sistema'',Abul
K. Abbas,Andrew H.Lichtman
- www.google.com
-''Klinička imunologija''
PROČITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni
Seminarski Radovi
|