Značaj akumulacije za privredni razvoj u tržišnoj ekonomiji

Kod proučavanja privrednog razvoja, jedno od glavnih pitanja predstavlja problem rasta i razvoja privrede, kao i pravilan izbor početnog metoda privrednog razvoja. Kod davanja konačne definicije ekonomske politike neke zemlje, uloga tvoraca konkretne ekonomske politike zahteva precizna i argumentovana rešenja, kao i sve moguće implikacije koje taj izbor donosi.
Kod izbora početnog metoda privrednog razvoja veoma je važno unapred ukazati na sve ekonomske i društveno – ekonomske konsekvence koje u nerazvijenim zemljama donosi razvoj nauke i tehnike. Kao jedan od osnovnih metoda privrednog razvoja nerazvijenih zemalja je zasnovan na ulozi i značaju industrije jer ona predstavlja onu privrednu granu koja najbrže i najdublje vrši promene u celokupnoj privrednoj strukturi.
Analizirajući privredu kao veliki ekonomski sistem, dolazi se do zaključka da pozitivna dejstva tržišta imaju veliku ulogu u razvoju same privrede. Osnovna uloga tržišta je da na adekvatan način izvrši objektivizaciju stvarnog doprinosa svih radnih organizacija, na osnovu kojih se dolazi do određene motivisanosti za smanjivanje troškova proizvodnje i povećanje produktivnosti rada. Osnovni ciljevi razvojne politike ne smeju biti isuviše ambiciozno postavljeni, već se moraju pravilno sagledati svi raspoloživi trendovi proizvodnje, zaposlenosti i investicija.
Na izbor strategije razvoja mora uticati prvenstveno raspored ekonomsko-političkih nadležnosti, kao i nivo raspoloživosti materijalnih i finansijskih sredstava. Veoma je bitna i pravilna procena raspoloživosti privredno-sistemskih instrumenata i njihova pravilna raspodela na odgovarajuće subjekte ekonomske politike.
Svaki privredni sistem se bazira na odgovarajućoj razvojnoj strategiji. Politika razvoja se ne može formulisati proizvoljno i ona je u direktnoj zavisnosti od materijalnog položaja i institucionalnog rešenja u kojem se nalazi privreda i društvo.
Veliki uticaj na stabilnost privrede ima i njena akumulativna i reproduktivna sposobnost, tj. u kolikoj meri se iz nacionalnog dohotka može izdvojiti sredstava za proširenu reprodukciju posmatrane privrede.

1. OSNOVNI CILJEVI I POTREBE PRIVREDNOG RAZVOJA

Posmatrajući pojam privrednog razvoja na svetskom nivou, kao karakteristična nameće se podela na socijalističke i kapitalističke privrede. Iz toga proizilazi zaključak da na privredni i društveni razvoj prevashodno utiče državno uređenje.
Osnovni cilj privrednog razvoja u zemljama sa socijalističkim uređenjem se zasnivao na najpotpunijem zadovoljavanju potreba stanovništva izraženog kroz maksimiziranje individualne potrošnje i u maksimalnom zadovoljavanju potreba stanovništva u smislu maksimiziranja društvenog standarda shvaćenog kao komplementarnost jedinstva individualne i kolektivne potrošnje. U privrednim sistemima koji se nisu bazirali na demokratiji osnovni cilj privrednog razvoja nije mogao da se izdigne iznad potrebe materijalnog blagostanja. Postojanje velikog broja neiskorišćenih sredstava za rad, kao i velika stopa nezaposlenosti predstavljaju realnu sliku socijalističke privrede.
U kapitalističkoj privredi osnovni cilj proizvodnje roba nije u zadovoljenju nekih potreba već u stvaranju profita. Ako kapitalisti koji upravljaju procesom proizvodnje ne veruju u njenu profitabilnost, oni je neće ni započeti.
Ako se precizno definiše cilj materijalne proizvodnje, tada je cela skala društvene korisnosti materijalnih dobara u zavisnosti od postavljenog cilja. Polazeći od najnovijih dostignuća u Opštoj teoriji ekonomskih sistema, pre svega, sve više se maksimiziranje društvenog blagostanja prihvata kao najsveobuhvatniji pojam koji pored svih oblika potrošnje obuhvata još i sve komponente položaja čoveka u društvu (političke slobode, nivo demokratije u donošenju krupnih društvenih odluka, nivo slobode štampe i informisanja u celini i sl.).
Da bi došlo do realizacije ovako formulisanog cilja, potrebno je izvršiti kompletnu optimizaciju velikog ekonomskog sistema kao sastavnog elementa određenog društvenog sistema, čiji nivo organizovanosti takođe mora biti optimalan.
Sistem društvenih ciljeva se sastoji od ciljeva koji obeležavaju veliki društveni sistem i pojedinačnih ciljeva njihovih elemenata. Radi stvaranja društvenog blagostanja prevashodno se moraju zadovoljavati određene društvene potrebe. Do saznanja o potrebama dolazimo na osnovu informacija koje nam pruža tržište, kao i na osnovu informacija o potrebama koje se ne mogu zadovoljiti preko tržišta, već se do njih može doći na osnovu naučnih istraživanja.
Od tržišta možemo dobiti veliki broj informacija o potrebama za trajnim potrošnim dobrima. Društvene potrebe koje ulaze u sferu opšte potrošnje (socijalna zaštita, zdravstvo, školstvo itd.) su potrebe o kojima od tržišta ništa ne saznajemo. Put do pravilne definicije sistema potreba ide preko različitih izvora informacija.
Kod izučavanja ekonomike jedne zemlje od velike je važnosti sistem društvenih potreba. Odrediti način na koji se meri društvena važnost pojedinih potreba zahteva međusobnu saradnje velikog broja društvenih sa nekom prirodnim naukama.

1.1. Formulisanje osnovnih ciljeva sistema

Radi bolje formulacije osnovnih ciljeva sistema, važno je naglasiti da oni predstavljaju složene sisteme, što znači da se njihovom okviru nalazi više podsistema koji imaju različite nivoe i ciljeve. Osnovni problemi koji se javljaju prilikom formulacije ciljeva sistema su problemi konfliktnosti ciljeva, kada dolazi do postojanja suprotnih interesa na istim ili različitim nivoima i problemi koordinacije ciljeva, kada dolazi do pretvaranja različitih u jedinstvene stavove.
Ako se u društvenim sistemima radi o konfliktnosti ciljeva, tada možemo reći da se najveći konflikti dešavaju oko osnovno i glavnog cilja celine. Problem konfliktnosti ciljeva zahteva aktivan odnos u jasnom definisanju protivurečnih interesa delova (podsistema) na istom ili različitom nivou. Ikoliko bi izostao taj aktivan odnos i ukoliko se konfliktnost ne bi pretvorila u razvoj dati sistem bi težio entropiji.
Kod proučavanja ciljeva koji se nalaze na istim ili različitim nivoima, ako se zanemari njihova vremenska određenost može se reći da svo oni imaju zajedničke integrišuće elemente. Radi uspostavljanja kontinuiteta u funkcionisanju sistema na svim nivoima, zajednički imenitelj svih ciljeva je razvoj, što znači da se razvoj uzima kao opšti cilj koji vrši međusobnu integraciju svih ciljeva da bi se ostvarilo njihovo jedinstvo.
Najznačajniji od svih ciljeva posmatrane privrede, kao dela velikog ekonomskog sistema predstavlja zapravo opšti cilj, čija je uloga da vrši integraciju svih ostalih ciljeva da bi se ostvarilo njihovo jedinstvo. Ukoliko se kao opšti cilj odredi princip da se sa minimalnim resursima poveća ukupno društveno blagostanje, tada u sistemu funkcionisanja, kao i u sistemu materijalne proizvodnje dolazi do određenih pravaca stalnih promena.
Na osnovu unapred postavljenog osnovnog cilja dolazi do realizacije ostalih ciljeva koji su u funkciji ostvarivanja opštih interesa. Ti ostali ciljevi predstavljaju: ostvarivanje proporcionalnosti u raspodeli dohotka, rast upotrebe svih materijalnih resursa, određivanje teritorijalne lokacije investicija, porast efektivnosti fonda rada kao i skraćivanje radnog vremena, blagovremeno održavanje dinamičkih proporcionalnosti među privrednim granama i regionima i konstantno održavanje velikih ekonomskih sistema stabilnim.
Jednostavno rečeno, skup osnovnih i ostalih ciljeva u velikom ekonomskom sistemu sačinjava sistem ciljeva. On se sastoji kao i veliki ekonomski sistem iz više nivoa. Ako sistem ciljeva posmatramo kao celinu onda se može reći da postoje i ciljevi podsistemi pri čemu su ciljevi podsistemi deo ciljeva sistema jer se podsistemi sadrže u sistemima.
Kod proučavanja problema ciljeva društvenih i velikih ekonomskih sistema najvažniji je dinamički pristup sistemu ciljeva, jer takav pristup ukazuje na dva problema koja se javljaju. Prvi je problem vremenskog posmatranja ispunjenja unapred postavljenog cilja radi uspešnog reagovanja i određivanja načina promena u sistemu, dok drugi problem predstavlja određivanje mogućnosti preciznog opredeljenja ciljeva u odnosu na određeni vremenski period. Postavljanje određenih ciljeva može biti kratkoročno, dugoročno i na veoma dug rok što zavisi od intenziteta i karaktera promena.

1.2. Glavni ciljevi privrednog razvoja

Ukoliko želimo definisati privredni razvoj dolazimo do zaključka da on ne obuhvata samo porast obima nacionalne proizvodnje već i sve strukturne promene koje su neophodne za povećanje obima proizvodnje. To znači da privredni razvoj obuhvata povećanje ukupne proizvodnje na nivou cele nacionalne ekonomije uključujući i složene promene u strukturi kompletne privrede.
Kod proučavanja privrednog razvoja kao dela velikog privrednog sistema, možemo reći da njega čini pre svega međusobna povezanost delova u jednu celinu, međusektorska akcija i reakcija, kao i promena ljudskih resursa u efikasnosti i kvalitetu. U organizovanom društvenom sistemu ekonomske strukture su u veoma uskoj vezi sa društvenim i mentalnim strukturama grupa.
Glavna obeležja privrednog razvoja moraju biti usmerena na realizaciju unapred postavljenih ciljeva koji su vezani za sve aspekte života i potrebe ljudi i društva u celini, kao i usklađivanje postavljenih ciljeva. U pojedinim privrednim sistemima koje iskazuju nizak stepen privredne razvijenosti dolazi do situacije da privreda ostvaruje viši stepen privrednog rasta zahvaljujući povećanoj upotrebi privrednih resursa i realne snage, kao i pravilnim raspolaganjem inostrane akumulacije. Tada dolazi do rasta proizvodnje u određenim oblastima privređivanja, dok u mnogim drugim oblastima takav rast izostaje, tako da dolazi do privrednog rasta bez privrednog razvoja.
Pod privrednim razvojem posmatrane privrede se podrazumeva određeni porast materijalne proizvodnje i samog nacionalnog dohotka uz koje idu i strukturne promene u funkcionisanju date privrede. Važno je napomenuti da se izazvane promene vrše pod dejstvom tehničkog i naučnog progresa uz određene izmene privrednog i društvenog okruženja.
Osnovni cilj privrednog razvoja predstavlja maksimalan porast materijalne proizvodnje, tj. društvenog bruto proizvoda, koji čini ukupnu masu materijalnih dobara i usluga koje su proizvedene u određenom vremenskom periodu u svim granama privrede. Osnovnu strukturu društvenog bruto proizvoda čine sredstva za rad i predmeti rada, kao i sredstva za potrošnju.
Jedan od ciljeva privrednog razvoja je i uvećanje rasta nacionalnog dohotka i društvenog proizvoda koji pružaju mogućnost za povezivanje i utvrđivanje efekata ukupnih investicija na rast i razvoj proizvodnje. Međutim, detaljnim proučavanjem se došlo do zaključka da nacionalni dohodak ne može biti osnovni cilj privrednog razvoja, zato što ne obuhvata i one vrlo značajne komponente položaja čoveka u društvu, kao što su političke slobode, način učestvovanja pojedinca u donošenju krupnih društvenih odluka, socijalni status čoveka, sistem informisanosti građana itd.
Povećanje individualne potrošnje i povećanje društvenog standarda bi trebalo da predstavljaju jedan od osnovnih ciljeva privrednog razvoja, međutim, kako su oni bazirani samo na kratkoročnim ciljevima, tako se i ne mogu tretirati kao osnovni ciljevi, koji pre svega, trebaju biti dugoročni.

2. AKUMULATIVNA SPOSOBNOST

Značaj proširene reprodukcije na razvoj društva i privrede kao njegovog sastavnog dela može se posmatrati kao proces akumulacije. Akumulacija predstavlja faktor koji indirektno određuje tempo privrednog razvoja i ona je strateško pitanje u nerazvijenim zemljama.
S obzirom da je u centru pažnje svakog akumuliranja stalno povećanje potrošnje i društvenog blagostanja u celini, odnos akumulacije i potrošnje i ravnotežu između ovih veličina i stope privrednog rasta treba dinamički posmatrati kao jednu od ključnih povratnih sprega velikog ekonomskog sistema.
Ako posmatramo akumulaciju, možemo zaključiti da se svako akumuliranje vremenski ne poklapa sa njegovim efektima na rast proizvodnje i dohotka i zavisi od obima akumulacije koju traži željeni rast proizvodnje, vremena investiranja i ostvarenja punog iskorišćenja kapaciteta. Kako se odvijaju i povećavaju procesi proizvodnje i potrošnje, tako se neprestano odvijaju i procesi akumuliranja i investiranja.
Iz analize reprodukcionog ciklusa proizilazi da svako povećanje proizvodnje posle postizanja potpunog iskorišćenja kapaciteta znači napuštanje opšte privredne ravnoteže gde dolazi do promena u nivou i pravcu privrednog rasta.
Nivo akumulacije za podsticanje reprodukcionog ciklusa zavisi od tempa rasta proizvodnje i dohotka koji je prethodno ostvaren i od pravilne raspodele dohotka na akumulaciju i potrošnju. Ostvareni nivo akumulacije najčešće zavisi od toga da li se radi o akumuliranju radi prostog proširivanja proizvodnje postojećih privrednih grana sa istim sredstvima za proizvodnju ili se radi o pojavi novih privrednih grana. Ako postoje rezerve u stepenu iskorišćenja kapaciteta u kojima se proizvode sredstva za tekuću potrošnju stanovništva, nivo akumulacije može ostati nepromenjen ili se čak i smanjiti. Pad akumulacije ne sme biti ispod granice koja je potrebna za proširenje proizvodnje sredstava za proizvodnju i sredstava za potrošnju, tj. već stvorenom prosečnom rastu životnog standarda stanovništva.
Na osnovu ovoga se može zaključiti da je bez akumulacije nemoguće očuvati dostignuti nivo potrošnje.

2.1. Osnovni pojam akumulativne sposobnosti

Kada posmatramo društvo u celini, deo nacionalnog dohotka koji se u vrednosnom izrazu i robnom obliku može izdvojiti za proširenje reprodukcije predstavlja njegovu akumulativnu sposobnost. Akumulativna sposobnost privrede se može izračunati kao količnik veličine akumulacije izdvojene iz čistog dohotka i ostvarenog dohotka. Na drugi način, stopa akumulativne sposobnosti se može izračunati kao količnik veličine akumulacije izdvojene iz čistog dohotka i zbira obrtnih poslovnih sredstava i osnovnih poslovnih sredstava.
Reproduktivnu sposobnost društva čini deo novostvorene vrednosti, tj. nacionalnog dohotka i društvenog proizvoda koji se u robnom obliku i vrednosnom izrazu može izdvojiti za prostu i proširenu reprodukciju. Uže posmatrana reproduktivna sposobnost privrede zasnovana je na delu čistog dohotka namenjenom za proširenje materijalne osnove rada i na delu amortizacije koji se u dinamičnim privredama koristi kao dopunski izvor akumulacije.
Kod izračunavanja stope reproduktivne sposobnosti u odnos se uzimaju akumulacija i deo amortizacije i ostvareni dohoci ili ukupna poslovna sredstva. Kao i kod izračunavanja stope akumulativne sposobnosti i stopa reproduktivne sposobnosti se može izračunati na dva načina.
Prvi način izračunavanja stope reproduktivne sposobnosti predstavlja količnik zbira akumulacije i dela amortizacije koji se troši za ove namene i ostvarenog dohotka. Stopa reproduktivne sposobnosti se na drugi način izračunava kao količnik zbira akumulacije i dela amortizacije koji se troši za ove namene i zbira obrtnih poslovnih sredstava i osnovni poslovnih sredstava.
Po definiciji akumulativne i reproduktivne sposobnosti proizilazi da je osnovni izvor jačanja akumulativnosti određene nacionalne ekonomije povećanje mase nacionalnog dohotka i u izmeni raspodele i proizvodnog korišćenja viška rada.

2.2. Uticaj akumulacije na privredni razvoj

Da bi se obezbedio stalni rast životnog standarda stanovništva, sam prirast proizvodnje mora biti veći od povećanja broja stanovništva, tako da je značaj akumulacije u tom procesu veoma veliki. Da bi se obezbedilo uvećanje akumulacije potrebno je ostvariti veoma visok nivo njene efikasne upotrebe, jer obim i nivo efikasnosti akumulacije predstavljaju povećanje proizvodnog potencijala, što za posledicu ima dugoročni privredni rast.
Iz ovoga proizilazi da je uticaj akumulacije na privredni rast i razvoj veoma značajan i kao što je navedeno, ona predstavlja strateško pitanje u mnogim nerazvijenim zemljama.
Kod uspešnog iskorišćenja potencijalnih izvora akumulacije dolazi do bolje efikasnosti sistema, tj. što je veća stopa rasta društvenog proizvoda i životnog standarda, dolazi do bolje efikasnosti u sistemu funkcionisanja.
Od čega zavisi nivo akumulacije za podsticaj novog reprodukcionog ciklusa? Možemo reći da zavisi od dva faktora:
a) Od prethodnog ostvarenog tempa rasta proizvodnje i dohotka,
b) Od proporcije raspodele dohotka na akumulaciju i potrošnju.

Ukoliko posmatramo reproduktivne i akumulativne sposobnosti preduzeća, na osnovu analiza proizilazi činjenica da su te sposobnosti direktno povezane sa društveno – ekonomskom pozicijom zaposlenih, kao i svih radnih ljudi.
Osnovna potreba svake privrede je da izdvaja deo dohotka u akumulaciju radi obezbeđenja opstanka i daljeg razvoja, kao i jačanja akumulativnih i reproduktivnih sposobnosti. Negativan uticaj nedovoljne akumulacije i nesposobnosti privrede da obezbedi veću akumulaciju, može se posmatrati na privrednom razvoju bivše Jugoslavije.
U proteklom periodu, od rata do danas, bivša Jugoslavija je postigla određene rezultate u industrijskoj i poljoprivrednoj proizvodnji, podizanju životnog standarda radnih ljudi, razvoju nauke, tehnike i tehnologije i ostalih delatnosti, kako u oblasti privrede tako i u neprivrednim delatnostima. Međutim, istovremeno su ispoljene i značajne slabosti, počev od jednostrane strukture proizvodnje, preko neravnomernog teritorijalnog razmeštaja proizvodnih snaga, do problema nezaposlenosti i stvaranja određenih neopravdanih socijalnih razlika.
U privredi naše zemlje došlo je do opadanja akumulativnih sposobnosti, tako da je materijalna osnova udruženog rada bila ugrožena. Najveći pad akumulacije je zabeležen u njenom delu kojim raspolažu radni ljudi u firmama. Opadanje akumulativnih i reproduktivnih sposobnosti naše privrede predstavlja posledicu međusobno povezanih uzroka čiji su značaj i težina na različitom nivou.
Osnovna uloga akumulacije je da obezbedi brz privredni razvoj, što uzrokuje i povećanje životnog standarda stanovništva. Na osnovu toga možemo zaključiti da je formiranje akumulacije proces gde se sukobljavaju različite protivurečnosti. Sa stanovišta obima i načina usmeravanja sredstava akumulacije, nepovoljna kretanja akumulacije imaju negativne posledice na dinamiku celokupnog privrednog razvoja. To znači da je za što dinamičniji privredni razvoj presudna činjenica jačanja akumulativne i reproduktivne sposobnosti privrede.

2.3. Kretanje akumulacije

Kretanje akumulacije možemo objasniti analizirajući jugoslovensku privredu do 1980. godine, gde su karakteristična dva perioda, prvi od drugog svetskog rata do 1965. godine i drugi, tj. period posle privredne reforme.
U prvom analiziranom periodu zabeležen je veoma ispravan odnos prema akumulaciji. Ona se tada smatrala sredstvom pomoću kojeg se postiže veća potrošnja i planirana je na dugoročne staze. Do pedesetih godina potrošnja je stagnirala, a prirast nacionalnog dohotka išao je na prirast akumulacije. Do početka privredne reforme, sredinom šezdesetih godina, došlo je do porasta lične potrošnje i aktivnog odnosa prema akumulaciji.
Na pozitivnu stopu privrednog rasta i porast životnog standarda u ovom periodu uticala je činjenica da je udeo akumulacije iznosio oko jedne četvrtine nacionalnog dohotka. To je najdinamičnija stopa industrijskog i privrednog rasta koju je imala naša zemlja. Efekti takve politike visokog učešća akumulacije u nacionalnom dohotku su evidentni na svim sektorima privrede, počev od dinamičnih stopa privrednog rasta do rasta životnog standarda. Može se reći da je tokom čitavog tog perioda postojao sinhronizovan odnos između akumulacije i potrošnje.
U periodu posle privredne reforme, u drugoj polovini šezdesetih godina došlo je do opadanja učešća akumulacije u nacionalnom dohotku. Godine 1966. stopa izdvajanja akumulacije u odnosu na nacionalni dohodak iznosila je 22,2% dok je 1979. godine ta stopa izdvajanja iznosila svega 16,1%.
Uporedo sa smanjenjem stope izdvajanja akumulacije, došlo je do povećanja ličnih dohodaka, koji od 1965. do 1980. godine godišnje učestvuju u nacionalnom dohotku prosečno oko 39%. Iz ovoga se može zaključiti da jedan od glavnih uzroka slabljenja akumulacije leži u odnosu stopa rasta produktivnosti rada i realnih ličnih dohodaka.
U ovom periodu je veliki broj preduzeća poslovao bez akumulacije ili je imalo veoma malu stopu akumulativnosti. Najveći problem reproduktivne sposobnosti privrede predstavljala su negativna kretanja stope akumulativnosti.
U takvoj situaciji smanjuje se učešće sopstvenih sredstava, a osnovni oblik finansiranja investicija postaju krediti. Smanjujući učešće sopstvenih sredstava u ukupno korišćenim sredstvima za investicije, privreda postaje sve više zavisna od banaka i inostranih kredita. U isto vreme, značajna sredstva iz dohotka se odvajaju za plaćanje glavnice i kamata. Tako, na primer, u 1980. godini otplata glavnice za dugoročne i kratkoročne kredite za oko 2,5 puta nadmašuje akumulaciju poslovnog fonda privrede.

2.4. Slabljenje akumulacije

Ako posmatramo privredu naše zemlje u periodu od posle drugog svetskog rata pa do osamdesetih godina, osnovni uzroci slabljenja akumulativne sposobnosti izraženi su u određenim strukturnim problemima, velike uvozne zavisnosti privrede, pada proizvodnje, visokog stepena nezaposlenosti, kao i stepena zaduženosti privrede. Zbog slabljenja akumulativne sposobnosti došlo je do pada učešća akumulacije u namenskoj raspodeli dohotka.
Obim i rezultat procesa proizvodnje predstavljaju jedan od uzroka pada akumulativne i reproduktivne sposobnosti privrede naše zemlje. Nakon privredne reforme došlo je do smanjenja iskorišćenosti kapaciteta i povećanje stope rasta društvenog proizvoda i nacionalnog dohotka. Za stopom rasta proizvodnje roba za široku potrošnju značajno zaostaje stopa rasta proizvodnje materijala za reprodukciju, što umanjuje mogućnosti za proširivanje osnove rada, a samim tim i povećanje dohotka.
Restriktivna investiciona politika, iz druge polovine šezdesetih godina, bila je olakšana pa i podstaknuta tezom o ličnoj potrošnji kao nosiocu ekspanzije. Teorijski je obrazlagana obilatim primerima iz kretanja kapitalističke privrede, iako je, i uz velike posledice, nalazila primenu u ekonomskoj politici zemlje. Iz ovoga se može zaključiti da je jedan od glavnih uzroka slabljenja reproduktivne i akumulativne sposobnosti privrede naše zemlje porast ličnih dohodaka.
Još jedan od uzroka koji su doveli do pada reproduktivne i akumulativne sposobnosti leži u disproporciji povećanja produktivnosti rada u odnosu na rast tehničke opremljenosti rada. Uticaj akumulacije na ostale subjekte nije bio praćen odgovarajućom izgradnjom sistema informisanja, jer su odluke o akumulaciji donošene pojedinačno i uglavnom na štetu društvenih interesa. Za takvo ponašanje najveća zasluga je pripadala radnim organizacijama.

 

ZAKLJUČAK

Na osnovu izlaganja može se doneti zaključak da privredni rast i razvoj svake države zavisi prvenstveno od akumulativne i reproduktivne sposobnosti njene privrede.
Akumulaciju treba posmatrati kao najveću osnovu ekonomskog rasta i u kontekstu proizvodnje, raspodele i potrošnje kao uslov stvaranja društvenog bogatstva. Ako znamo da je osnovni cilj svakog akumuliranja konstantno uvećanje potrošnje i stvaranja društvenog blagostanja, tada mora postojati ravnoteža odnosa akumulacije i potrošnje. Svako povećanje proizvodnje posle postizanja punog stepena iskorišćenosti postojećih proizvodnih kapaciteta znači privremeno napuštanje opšte privredne ravnoteže.
Za pokretanje reprodukcionog ciklusa najčešće nije dovoljan ostvareni nivo akumulacije već on zavisi od toga da li se radi o proširivanju proizvodnje u okviru postojećih privrednih grana ili se formiraju potpuno nove privredne grane. Veoma je važno naglasiti da akumulacija ne sme pasti ispod granice koja je potrebna da bi se ostvarilo širenje proizvodnje sredstava za proizvodnju i potrošnju, tj. ne sme ugroziti postojeći životni standard stanovništva.
Ako pođemo od činjenice da je nastajanje i korišćenje novih tehnologija umnogome doprinelo razvoju privrede, realne su pretpostavke da je neophodno održavanje veoma visokih stopa akumulacije. Stanje u kome bi visina akumulacije bila jednaka dohotku nije moguće, jer sama akumulacija ima i svoju gornju granicu.

LITERATURA

1. Prof. dr Ilija Rosić, Doc. Dr Miroslav Đorđević: Ekonomika Jugoslavije», «Komino Trade» Kraljevo, Kragujevac, 1996. godina
2. Prof. dr Ilija M. Rosić, Prof. dr Stevan Devetaković, Prof. dr Miroslav Đorđević: «Tehnički progres i privredni razvoj», Ekonomski fakultet Univerziteta u Kragujevcu, Kragujevac, 1999. godina
3. Prof. dr Ilija Rosić, Prof. dr Ljubomir Madžar, Prof. dr Miroslav Đorđević: «Sistemski pristup privrednom razvoju», «Komino Trade» Kraljevo, Kragujevac, 1998. godina
4. Prof. Dr Ilija Rosić, „Nacionalna makroekonomija – rast, struktura i funkcionisanje“, Fakultet za turistički i hotelijerski menadžment, Beograd, 2004. godina.

PROČITAJ / PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:

ASTRONOMIJA | BANKARSTVO I MONETARNA EKONOMIJA | BIOLOGIJA | EKONOMIJA | ELEKTRONIKA | ELEKTRONSKO POSLOVANJE | EKOLOGIJA - EKOLOŠKI MENADŽMENT | FILOZOFIJA | FINANSIJE |  FINANSIJSKA TRŽIŠTA I BERZANSKI    MENADŽMENT | FINANSIJSKI MENADŽMENT | FISKALNA EKONOMIJA | FIZIKA | GEOGRAFIJA | INFORMACIONI SISTEMI | INFORMATIKA | INTERNET - WEB | ISTORIJA | JAVNE FINANSIJE | KOMUNIKOLOGIJA - KOMUNIKACIJE | KRIMINOLOGIJA | KNJIŽEVNOST I JEZIK | LOGISTIKA | LOGOPEDIJA | LJUDSKI RESURSI | MAKROEKONOMIJA | MARKETING | MATEMATIKA | MEDICINA | MEDJUNARODNA EKONOMIJA | MENADŽMENT | MIKROEKONOMIJA | MULTIMEDIJA | ODNOSI SA JAVNOŠĆU |  OPERATIVNI I STRATEGIJSKI    MENADŽMENT | OSNOVI MENADŽMENTA | OSNOVI EKONOMIJE | OSIGURANJE | PARAPSIHOLOGIJA | PEDAGOGIJA | POLITIČKE NAUKE | POLJOPRIVREDA | POSLOVNA EKONOMIJA | POSLOVNA ETIKA | PRAVO | PRAVO EVROPSKE UNIJE | PREDUZETNIŠTVO | PRIVREDNI SISTEMI | PROIZVODNI I USLUŽNI MENADŽMENT | PROGRAMIRANJE | PSIHOLOGIJA | PSIHIJATRIJA / PSIHOPATOLOGIJA | RAČUNOVODSTVO | RELIGIJA | SOCIOLOGIJA |  SPOLJNOTRGOVINSKO I DEVIZNO POSLOVANJE | SPORT - MENADŽMENT U SPORTU | STATISTIKA | TEHNOLOŠKI SISTEMI | TURIZMOLOGIJA | UPRAVLJANJE KVALITETOM | UPRAVLJANJE PROMENAMA | VETERINA | ŽURNALISTIKA - NOVINARSTVO

  preuzmi seminarski rad u wordu » » »

Besplatni Seminarski Radovi