SEMINARSKI RAD IZ EKOLOGIJE -
EKOLOŠKOG MENADŽMENTA - ZAŠTITE OKOLIŠA
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Reciklaža opasnog otpadaDanašnja proizvodnja i potrošnja u svijetu prouzrokuju stvaranje sve
veće količine otpada, koji polako uništava uslove za normalan život. Bilo
da se radi o neopasnom, odnosno opasnom otpadu, neadekvatno upravljanje
otpacima jedno je od najvećih problema modernog društva i predstavlja
stalnu opasnost za zdravlje ljudi I životnu sredinu. Veoma je dugačka
lista ovih produkata i najveći deo odlazi istim putem, do deponija. U
kontaktu sa ostalim otpadom na deponiji, opasan otpad se rastvara, reaguje
i prolazi do podzemnih voda, gde zagađuje jedine izvore pitke vode I onemogućuje
normalan život. Ciljevi dugoročne politike svakog preduzeća moraju biti
usklađeni sa ciljevima zaštite životne sredine. Postupak recikliranja se može podijeliti na više aktivnosti a to su: 1. KLASIFIKACIJA OPASNOG OTPADABazelsku konvenciju o kontroli prekograničnog kretanja opasnih otpada
i njihovom odlaganju prihvatilo je 116 država 22.marta 1989. godine u
Bazelu. Konvencija je stupila na snagu 5.maja 1992. godine i zahteva od
država članica da kontrolišu kretanje otpada preko svojih granica. H3 Zapaljive tečnosti Zapaljive tečnosti su tečnosti ili mešavine tečnosti, ili tečnosti koje sadrže čvrste materije u rastvoru ili suspenziji (npr. farbe, lakovi, firnajz, itd., ali ne i supstance ili otpade koji se inače klasifikuju u odnosu na svoje opasne karakteristike) koje ispuštaju zapaljivu paru na temperaturama koje nisu iznad 60,5C, u testu u zatvorenoj posudi ili ne iznad 65,6C, u testu u otvorenoj posudi. H4.1 Zapaljive čvrste materije Čvrste materije, ili čvrsti otpadi, osim onih koji su uvršteni u eksplozive, koji su pod uslovima koji postoje u prevozu zapaljivi, ili mogu biti uzrok ili doprineti vatri putem trenja. H4.2 Supstance ili otpadi skloni spontanoj zapaljivosti Supstance ili otpadi koji pod normalnim uslovima na koje se nailazi u transportu mogu spontano da se zagrevaju ili da se zagrevaju pri kontaktu sa vazduhom, a zatim mogu da se zapale. H4.3 Supstance ili otpadi koji, u kontaktu sa vodom emituju zapaljive gasove Supstance ili otpadi koji, interakcijom sa vodom, mogu postati spontano zapaljivi ili ispuštati zapaljive gasove u opasnim količinama. H5.1 Oksidirajuće Supstance ili otpaci koji, dok sami po sebi ne moraju biti zapaljivi, mogu, generalno, ispuštanjem kiseonika, prouzrokovati ili doprineti sagorevanju drugih materijala. H5.2 Organski peroksidi Organske supstance ili otpadi koji sadrže bivalentnu strukturu -O-O-, su termalno nestabilne supstance koje mogu pretrpeti eksotermičko samoubrzavajuće razlaganje. H6.1 Otrovne (akutne) Supstance ili otpadi koji ili mogu biti uzrok smrti ili ozbiljne povrede ili štetiti zdravlju čoveka ako se progutaju, ili inhaliraju ili unesu preko kože. H6.2 Zarazne supstance Supstance ili otpadi koji sadrže mikroorganizme sposobne za život ili njihove toksine, koji su poznati ili se sumnja da prouzrokuju oboljenja kod životinja ili čoveka. H8 Korozivne Supstance ili otpadi koji, hemijskim delovanjem, prouzrokuju ozbiljna oštećenja u kontaktu sa živim tkivom, ili, u slučaju isticanja, materijalno mogu oštetiti, ili čak uništiti, druge proizvode ili prevozna sredstva; oni mogu biti i uzrok drugih opasnosti. H10 Oslobađanje toksičnih gasova u kontaktu sa vazduhom ili vodom Supstance ili otpadi koji, interakcijom sa vazduhom ili vodom, mogu ispuštati toksične gasove u opasnom količinama. H11 Toksične (naknadne ili hronične) Supstance ili otpadi koji, ako se udišu ili progutaju ili prodru kroz kožu, mogu izazvati naknadne ili hronične efekte, uključujući kancerogenost. H12 Ekotoksične Supstance ili otpadi koji, ako se oslobode, predstavljaju ili mogu da znače trenutne ili zakasnele nepovoljne uticaje na okolinu putem bioakumulacije i/ili toksičnih efekata na biotičke sisteme. H13 Mogu, na svaki način, nakon odlaganja, npr. oceđivanja, proizvesti neku od gore navedenih osobina. Aneks VIIILISTA A - Otpad koji se smatra opasnim shodno članu 1, tačka 1 (a) Bazelske konvencije, i njegovo stavljanje na ovaj aneks ne isključuje pozivanje na Aneks III u cilju demonstriranja da određeni otpad nije opasan. A1 Metal i otpadi koji sadrže metal A1020 Otpad koji u svom sastavu ima bilo koji od sledećih sastojaka ili zagađujućih primesa, isključujući metalni otpad u masivnom obliku: • Antimon; jedinjenja antimona A1030 Otpadi koji u svom sastavu imaju bilo koji od sledećih sastojaka ili zagađujućih primesa: • Arsen; jedinjenja arsena • Metalni karbonili A1060 Otpadne tečnosti od kiselinske obrade metala. A1070 Ostaci izlužina posle procesiranja cinka, prah i talog poput jarozita, hematita, itd. A1080 Otpadni ostaci cinka koji nisu obuhvaćeni listom B, a koji sadrže olovo i kadmijum u dovoljnoj koncentraciji da ispolje svojstva iz Aneksa III. A1090 Pepeo od spaljivanja izolovane bakarne žice. A1100 Prah i ostaci iz sistema za gasno čišćenje kod uređaja za topljenje bakra. A1110 Korišćeni elektrolitski rastvori nastali elektrolitičkim prečišćavanjem i elektrolitičkom ekstrakcijom bakra. A1120 Otpadni talog, isključujući anodni mulj, nastao u elektrolitičkim sistemima za prečišćavanje bakra prilikom elektrolitičkog prečišćavanja i elektrolitičke ekstrakcije. A1130 Korišćeni nagrizajući rastvori koji sadrže rastvoreni bakar. A1140 Otpadni bakarhlorid i bakarcijanid katalizatori. A1150 Pepeo dragocenih metala nastao spaljivanjem štampanih ploča koje nisu obuhvaćene listom B. A1160 Otpadne baterije punjene olovnom kiselinom, cele ili zgnječene. A1170 Nesortirane otpadne baterije isključujući mešavine samo onih baterija sa liste B. Otpadne baterije koje nisu navedene u listi B, a sadrže sastojke iz Aneksa I u dovoljnoj meri da budu opasne. A1180 Otpadni električni i elektronski sklopovi ili otpaci koji sadrže komponente kao što su akumulatori i ostale baterije sa liste A, relei i delovi sa živom, staklo katodnih cevi I ostalo aktirano staklo i kondenzatori sa polihlorovanim bifenilima (RSV), ili zagađeni sastojcima iz Aneksa I (npr. kadmijumom, živom, olovom, polihlorovanim bifenilima) u takvoj meri da poseduju bilo koje od svojstava iz Aneksa III. A2 Otpad sa pretežno neorganskim sastojcima, koji može da sadrži metale
i Organske materije. A2020 Otpadna neorganska jedinjenja fluora u obliku tečnosti ili taloga, ali isključujući otpade navedene u listi B. A2030 Otpadni katalizatori, isključujući takav otpad naveden u listi B. A2040 Otpadni gips koji nastaje u procesima hemijske industrije, ukoliko sadrže supstance iz Aneksa I u takvoj meri da ispoljava neko od opasnih svojstava iz Aneksa III (obratite pažnju na odgovarajući stav u listi B B2080). A2050 Otpadni azbest (prah i vlakna). A2060 Leteći pepeo nastao radom termoelektrana na ugalj, koji sadrži supstance iz Aneksa I u dovoljnoj koncentraciji da ispolji svojstva iz Aneksa III. A3 Otpad koji pretežno sadrži organske supstance, a može da sadrži i metale i neorganske materije. A3010 Otpad proizvodnje ili procesiranja koksa i bitumena iz nafte. A3020 Otpadna mineralna ulja koja nisu pogodna za svoju prvobitnu namenu. A3030 Otpadi koji sadrže, sastoje se ili su zagađeni talogom antidetonatora koji sadrže tetra-etil olovo A3040 Otpadni fluidi prenosioci toplote. A3050 Otpadi proizvodnje, formulacije i korišćenja smole, lateksa, plastifikatora, lepaka/ adheziva, isključujući takve otpade obuhvaćene listom B. A3060 Otpadna nitroceluloza. A3070 Otpadni fenoli, jedinjenja fenola uključujući hlorofenol u tečnom stanju ili u vidu taloga. A3080 Otpadni etri, ne uključujući one navedene u listi B. A3090 Otpadi od kože (prah, pepeo, talog i fina prašina) ukoliko sadrže šestovalentna jedinjenja hroma ili biocide. A3100 Otpadne strugotine i drugi otpad kože ili mešane kože koja nije pogodna za proizvodnju kožnih artikala i sadrži šestovalentna jedinjenja hroma ili biocide. A3110 Krznarski otpad koji sadrži šestovalentna jedinjenja hroma ili biocide ili infektivne supstance. A3120 Pramenovi/paperje, laka frakcija/ostaci od rezanja. A3130 Otpadna organska jedinjenja fosfora. A3140 Otpadni nehalogenizovani organski rastvarači isključujući takve otpade navedene u listi B. A3150 Otpadni halogenizovani organski rastvarači A3160 Otpadni halogenizovani ili nehalogenizovani nevodeni ostaci destilacije nastali kao proizvod operacija procesiranja organskih rastvarača. A3170 Otpad koji nastaje proizvodnjom alifatskih halogenizovanih ugljovodonika. A3180 Otpadi, supstance i artikli koji sadrže, sastoje se od ili su zagađeni poli hlorisanim bifenilom (PCB), poli hlorisanim terfenilom (PCT), poli hlorisanim naftalinom (PCN) ili poli bromovanim bifenilom (PBB), ili bilo kojim drugim analognim poli bromovanim jedinjenjima, u koncentraciji od 50 mg/kg ili većoj. A3190 Otpadni smolni ostaci (isključujući asfaltni cement) koji nastaju
rafinisanjem, destilacijom i bilo kakvom pirolitičkom obradom organskih
materija. Aneks IXLISTA B (neopasni otpad) - Otpad koji ne potpada pod
član 1, tačka 1 (a) Bazelske konvencije, izuzev ako ne sadrži materije
iz Aneksa I u takvoj meri da ispoljava neko od svojstava iz Aneksa III. 2. RECIKLAŽA OPASNOG OTPADA KOJI JE SASTAVNI DIO MOTORNIH VOZILAIz prethodne klasifikacije vidimo da je spektar opasnog otpada izuzetno širok te bi postupak reciklaže za kompletnu strukturu bilo gotovo nemoguće opisati. Na osnovu tog razloga u ovom radu biće pomenuti samo oni otpadi sa kojima se često susrećemo te oni koji su uže vezani za temu našeg izučavanja, a to je saobraćaj. 2.1. BakarBakar u obliku bakar hidroksida se koristi kao fungicid/baktericid
na plantažama, što utiče na kvalitet zemljišta. Bakar ima negativno dejstvo
na akvatične organizme (primer, nervni sistemi riba). Udisanje bakarne
prašine i dima oštećuje respiratorni trakt organizama. 2.2. AluminijumAluminijum zapravo nema toksične efekte na okolinu sve
dok je pH zemljišta 5 ili više, no međutim kisele kiše dovode do smanjenja
pH vrednosti zemljišta, kada aluminijuma ulazi u korenski sistem biljaka
i oštećuje ih. Velike količine aluminijuma mogu biti otrovne za ljude.
Visok stepen izloženosti se obično vezuje za rudare, radnike u njegovoj
proizvodnji i pacijente na dijalizi. Inače, aluminijum nije bitno bioakumulativni
element za biljake i životinje. 2.3. Olovni akumulatoriZa olovo se zna da spada u izuzetno toksične supstance.
Delovi od olova se ne smeju bacati na deponiju jer kroz zemljište dospevaju
u podzemne vode a samim tim i kroz sisteme vodosnabdevanja i u ljudski
organizam. Kada dospe u telo, olovo se distribuira širom tela putem krvi
i akumulira se u kostima. Zavisno od stepena izloženosti, olova može štetno
uticati na nervni sistem, bubrežne funkcije, imunološki sistem, reproduktivni
i razvojnih sistema I kardiovaskularni sistem. Takođe ima uticaj i na
rastvorljivost kiseonika u krvi. Odojčad imala deca su posebno osetljiva
i na niske koncentrcije olova u vodi, što može dovesti do ometenosti u
razvoju i niskom IQ. Olovo je u prirodi postojano i akumulira se u zemljištu.
Ekosistem u blizini izvora zagađenja olovom pokaže širok spektar štetnog
dejstva olova, kao što su gubitak u biološkoj raznolikosti, promene u
sastavu bioloških zajednica, smanjena stopa rasta i reprodukcije kod biljaka
i životinja, kao i neurološke promene kod kičmenjaka. 2.4. Živa i prekidači sa živomŽiva je visoko toksični metal. Ona predstavlja jedini
metal koji je u tečnom stanju na sobnoj temperaturi. Veoma lako isparava.
Lako se apsorbuje od strane živih organizama. Metilživa je oblik žive
koji je daleko opasniji od žive u osnovnom obliku i koji je nastao bakterijskim
reakcijama u vodenim sredinama.. Metilživa se nalazi u vazduhu i u tkivima
živih organizama (riba, školjke). Živa ima uticaja na ekosisteme jer remeti
lanac ishrane kod razlišitih vrsta živih bića. Nepovoljno utiče na nervni
centar ljudi. Jednom ispuštena u životnu sredinu živa ne može biti eliminisana. 2.5. AzbestAzbest raspršen u vazduhu svakako spada u materije opasne po ljudsko zdravlje. Azbest sa kočionih pločica i lamele kvačila se najčešće ne uklanja već se melje u šrederu zajedno sa šasijom automobila. Ovako samleven može lako dispergovati u vidu prašine u vazdušnom prostoru u okolini šredera, ili prilikom njegovog transporta. Poznato je da ako se udišu, azbestna vlakna mogu da dovedu do oboljenja poput azbestoze i/ili raka pluća I plućne maramice. Zbog svojih kancerogenih svojstava azbest je, u uredbama o opasnim materijama, klasifikovan kao visokorizičan kancerogeni materijal. Zato sprečavanje oslobađanja vlakana iz proizvoda koji sadrže azbest predstavlja važnu meru sa aspekta opšteg zdravlja. 3. RECIKLAŽA OPASNIH OTPADA NASTALIH U INDUSTRIJI HRANEPrilikom proizvodnih procesa i drugih aktivnosti u industriji hrane generišu se otpadne materije, koje se dalje ne mogu upotrebljavati i reciklirati u industriji. Prvenstveno se misli na otpadne materije, koje imaju svojstvo opasnog otpada. Prema vrsti opasnog otpada u industrije hrane postoji sledeća podjela: 3.1. Kondenzatorske baterije punjene pcb uljemPolihlorovani bifenili su smeša organskih jedinjenja proizvedenih hlorovanjem
bifenilnih molekula. Spadaju u grupu „perzistentnih organskih polutanata“
i odlikuju se karakteristikama, kao što su poluisparljivost, lipofilnost,
bioakumulacija i visoka perzistencija u svim medijima životne sredine.
Brzo dolazi do njihovog širenja u životnu sredinu, zbog veoma velike rasprostranjenosti
PCB-a u transformatorskim stanicama, uglavnom zbog neodgovarajućeg rukovanja,
curenja iz industrijskih objekata, odnosno akcidenata. Usled izloženosti
ljudi i životinja PCBima, dolazi do njihovog akumuliranja u masnim tkivima. 3.2. Otpadna ulja mineralnog poreklaOtpadna ulja se svstavaju u grupu opasnog
otpada prema toksičnosti. Jedan litar motornog ulja može zagaditi milion
litara pitke vode, s toga je važno da se razna ulja, maziva, kao i zauljene
materije prikupljaju odvojeno I na propisan način. Zbog nedovoljno razvijene
svesti i saznanja o pravilnom načinu postupanja sa otpadnim uljima, ona
se danas još uvek koriste, kao goriva za peći u domaćinstvima, za bojenje
drvenih ograda, ispuštaju se u kanalizaciju, odnosno meliorativne kanale
i skladište se pri neadekvatnim uslovima. 3.3. Rashodovana elektronska i računarska opremaU BiH ne postoji pogon za obradu elektronskog otpada kojeg je u našoj zemlji, prema nekim procjenama, oko 16.000 tona godišnje. Odnosno, četiri kilograma po glavi stanovnika. U BiH ne postoji pogon za obradu elektronskog otpada kojeg je u našoj zemlji, prema nekim procjenama, oko 16.000 tona godišnje. Odnosno, četiri kilograma po glavi stanovnika. Velika količina ovog otpada završi u kontejnerima. Kod nas ne postoje posebna odlagališta za elektronski otpad niti postrojenja za njegovo zbrinjavanje koje je veoma skupo. I kada se prikupi, potrebno ga je razdvojiti na opasne i neopasne dijelove. Za opasne dijelove tog otpada, izvoz je, za sada, jedini zakonom prihvatljiv način. U Zakonu o upravljanju otpadom nije posebno naglašen način postupanja s elektronskim otpadom. Potrebno je na entitetskom nivou donijeti poseban pravilnik kojim bi se obavezali proizvođači ove vrste otpada na koji način bi vršili njegovo zbrinjavanje. 4. RECIKLAŽA OPASNIH OTPADA NASTALIH U INDUSTRIJI LIJEKOVAU industriji lijekova ne nastaju otpadni materijali koji su visoko opasni
za ljude i životnu sredinu, kao što su teški metali ili radioaktivne supstance.
Otpad koji nastaje u ovoj industriji dijeli se prema upotrebnoj vrijednosti
(na onaj koji ima, odnosno nema upotrebnu vrijednost) i prema opasnosti
(na opasan, odnosno neopasan otpad). Tipične vrste otpada koje nastaju
u farmaceutskoj industriji predstavljaju lekovi sa isteklim rokom trajanja,
škart poluproizvoda i gotovih proizvoda, sirovine i gotovi proizvodi koji
ne odgovaraju zahtjevima kvaliteta, kontaktna i nekontaktna ambalaža,
upotrebljeni filteri i dr. U većini slučajeva, pakovni materijal se može
reciklirati. Takođe nastaju i druge vrste otpada kao što su: škartne drvene
palete, staklo, metal, fluoroscentne cevi, istrošeni akumulatori, otpad
elektronske opreme, zasićene jonske smole, prerađeno ulje, istrošene automobilske
gume i akumulatori, kontaminirane krpe od čišćenja, otpad iz administracije
i otpad iz restorana. ZAKLJUČAK Imajući u vidu mali procenat tehničkih kapaciteta za upravljanje opasnim
otpadom u našoj zemlji, kao i nedostatak finansijskih sredstava za investicije
u izgradnju insineratora u budućnosti, trenutno je jedino rešenje za bezbedno
zbrinjavanje kondenzatorskih baterija punjenih PCB uljem izvoz u zemlje
članice EU,
koje na adekvatan način zbrinjavaju otpad. Zbog visokih operativnih troškova
reciklaže i upravljanja opasnim otpadom u budućnosti prioritet treba da
se stavi na minimiziranje nastanka otpada. Preduzimanjem odgovarajućih
mera za efikasno upravljanje opasnim otpadom umanjujemo negativan uticaj
na životnu sredinu i generacije koje dolaze. LITERATURA
preuzmi seminarski rad u wordu » » »
|