EKOLOGIJA ZAGADJENE SREDINE
Hiljadama godina su se covek i priroda skladno razvijali i napredovali.
Priroda je pomagala coveku da opstane, nudila mu svoje bogatstvo i bila
nesebicna prema njemu. Ravnoteža je postojala vijekovima. U njegovoj skorijoj
istoriji, zahvaljujuci velikom napredku nauke i tehnike, u trci za napredkom
i zaradom, covek je zaboravio na prirodu. Ona nas poslednjih godina i
sama opominje.
Prve su reagovale države sa najvecim stepenom privrednog razvoja, koji
je uglavnom proporcionalan velicini negativnog uticaja na životnu sredinu.
Zagadjivanje vazduha u novije vreme poprima razmjere koje zahtevaju posebnu
pažnju u smislu preduzimanja mjere zaštite. Potreba zaštite vazduha od
zagadjenja, obezbijedenje kvaliteta života u naseljima i industrijskim
centrima i ocuvanje ekološkog potencijala prirodne sredine javlja se kao
jedan od imperativa razvoja.
1. EKOLOGIJA
1.1. Definicija Ekologije
Ekologija potice od od grcke rijeci oikos koja znaci: dom, staniste.Izucavanjem
“prirodnog doma”obuhvata istovremeno i proucavanje svih zivih organizama
koji obitavaju u njemu, svih elemenata koji cine taj “dom” kao i svih
funkcionalnih procesa u okviru njega.Drugi dio naziva ekologija , potice
od rijeci logos a znaci :slovo, rijec pojam ,znanje, ucenje ,nauka .To
znaci da je ekologija nauka o mjestu zivljenja.Ekologija je nauka koja
izucava uslove postojanja zivih organizama i uzajamnosti izmedu organizama
i sredine u kojoj oni zive ,odnosno komponenata okoline.
1.2. Ekosistem
Ekosistem kao termin uveo je 1935 engleski botanicar Tensli ne cine samo
kompleks organizama ,nego i sve ukupno kompleks fizickih faktora.I da
se ta dva kompleksa ne mogu odvojeno ,nego samo zajednicki posmatrati.Proizilazi,da
fizicka sredina ,zemlje,vazduha,voda i bioloski svijeti u odnosima jedno
s drugim obrazuje jedan krupni sistem koje nazivaju ekosistem.Bioticki
i abioticki dijelovi ekosistema veze neprekidnu razmjenu materije-kruzni
tok tvari zahvaljujuci suncevoj energiji.Rastinje sintetizira organska
jedinjenja,hranjive tvari iz tla i vode koristeci energiju sunceve svijetlosti.Biosfera
prestavlja omotac zemlje,dio litosfere,atmosfere i hidrosfere u okviru
koga se razvija zivi svijet zajedno sa covjekom ,ustvari se sastoji o
mnostva indvidualnih eko sistema ,od koji svaki prestavlja zivu zajednicu
i njenu fizicku okolinu.
2. Ekologija zagadjenih sredina
Ekologija zagadjenih sredina proucava odnos organizama u promjenjenim
uslovima i promjenjenoj –zagadjenoj sredini.Kako danas da nema medijuma
(vazduha,vode ,zemljista ) u kome zagadjenja nisu velika ,to je i zadatak
ove grane ekologije sve obimniji .Mnogi organizmi koji imaju svoja stanista
u veoma zagadjenoj sredini (na primjer kad je rijecni tok postaje kaljuga),nisu
u mogucnosti da opstanu ,a oni koji se na izvjestan nacin prilagode obicno
im se umanjuje broj .Takav je primjer ptica u gradskoj sredini u kojima
je vazduh zagadjen.Mnoge ptice su iscezle iz takvih sredina ,a broj vrsta
koje mogu da zive u gradu svode na manji broj (na primjer :vrapci ,golubovi
,vrane …).Rezultat istrazivanja ove grane ekologije znacajne su oblastima
obnavljanja i revitalizacije degradiranih podrucja ,kao i u stimulisanju
sukcesije.
2.1. Zagadjivanje vazduha
Kod zagadjivanja postoj izvori zagadjivanja a to mogu biti:
- Prirodni ,vezani za prirodne procese (izbijanje vulkana,
sumski pozara, erozija, zracanje itd.)
- Proizvodni (od stacionarnih objekata i mobilnih sredstava
)
U prirodna zagadjenja spadaju materije mineralnog,biljnog,zivotinjskog
i mikrobioloskog porijekla.Prasina od prirodni zagadjivaca ,formira se
kao erozija tla,zatim sa morskih povrsina i od kosmickih pojava,od vulkanskih
gasova i sumskih pozara.U stacionirane zagadjivace ubrajamo termoelektrane,
nuklearne elektrane , industrijske pogone itd., a u mobilne autotransportna
sredstva te saobracajna sredstva zeljeznice, morskog i rijecnog transporta
kao i aviotransporta.
2.2. Zagadjenje iz industrijskih postrojenja
Jedan od važnijih vještackih izvora zagadjenja je industrija. Prema
fizickim i prostornim karakteristikama industrija spada u tackasti izvor
zagadjenja. Industrija zagaduje vazduh, vodu i zemljište. Ovo sve zajedno
negativno utice na kvalitet životne sredine ljudi. Industrija takode može
proizvesti zagadjenja radijacijom i bukom.
2.3. Industrija kao zagadjivac vazduha
Polutanti vazduha se dijele na primarne i sekundarne (sl. 1. i sl. 2.)
i sastojci otpadnih emisija oslobadaju se iz poznatih izvora. Sekundarni
polutanti su rezultat hemijskih reakcija izmedu primarnih polutanata ili
reakcija sa priridnim komponentama vazduha, a cesto su razorniji od polaznih
supsatnci koje stupaju u reakciju. Lokalno zagadjenje ograniceno je na
neke industrijske zone koje zagaduju površinski izvori, tako da ostaje
u blizini emitera. Globalno zagadjenje je rezultat transporta otpadnih
emisija na veca udaljenja koje se šire od tackastih (visoki dimnjaci)
izvora zagadjenja. U industriji primarne emisije SO2 poticu iz procesa
sagorevanja fosilnih goriva, a tu posebno mesto zauzimaju termoelektrane.
Zatim slede prerada sulfidnih ruda, ruda olova, cinka i bakra, proizvodnja
sumporne kiseline i papira, rafinerije nafte. U principu proizvodnja sumpor-dioksida
u pojedinim regionima pokazatelj je ukupnog nivoa razvoja pa zbog toga
i ne iznenaduje podatak da je od ukupne kolicine SO2 koji se u toku godine
emituje u atmosferu 70% u sjevernoj hemisferi.
Slika 1. Zagađivanje vazduha iz Valjaonice bakra –Sevojno
Slika 2. Zagađivanje vazduha iz industrije
Gas SO2, kao i vecina drugih zagadujucih supstanci ne ostaje dugo u atmosferi
vec se u neizmenjenom ili izmenjenom obliku vraca na površinu zemlje.
Dio sumpordioksida apsorbuje vegetacija i djelimicno se može ukljuciti
u metabolizam. Gasovi i cestice obaraju se silom gravitacije, difuzijom
i turbulentnim transportom. Sumpor se ipak najvecim djelom vraca na zemljinu
površinu u precniku od 300 km od izvora. Za industrijske centre su karakteristicna
sezonska variranja koncentracije SO2, sa najvecim vrednostima u toku zimskih
mjeseci. Oksidovana jedinjenja sumpora zauzimaju vodecu poziciju medu
zagadjivacima vazduha po kvantitativnoj zastupljenosti štetnim efektima
po biološke sisteme. Zbog toga se koncentracija SO2 u vazduhu uzima kao
referentni parametar za procenu kvaliteta, odnosno stepena zagadjenosti
vazduha. Zagadujuca azotna jedinjenja u vazduhu zastupljena su azotnim
oksidima. Sa stanovišta zagadjivanja, zastupljenosti i biološkim efektima
najznacajniji oksidi su azotmonoksid i azot-dioksid. Najznacajniji izvor
antropogenog zagadjenja atmosfere azotnim oksidima su fosilna goriva,
odnosno njihovo sagorevanje u industriji, proizvodnji elektricne energije,
motorima sa unutrašnjim sagorevanje.
2.4. Eksperiment
Metode mjerenja emisija otpadnih gasova u Valjaonici bakra - Sevojno
U skladu sa obavezama proisteklim iz Pravilnika o granicnim vrednostima
emisije, nacinu i rokovima mjerenja i evidentiranja podataka, sprovedena
su mjerenja emisije iz emitera postrojenja „Valjaonica bakra Sevojno”
u Sevojnu koja su obuhvatala odredivanje koncetracija gasovitih polutanata
(SO2, CO). Mjerenje emisije je izvršeno 20.09.2007. u periodu od 1445
do 1730 na emiteru prvih pet peci (VBS-1) i 21.09.2007. u periodu od 1550
do 1825.
Valjaonica bakra Sevojno AD se nalazi na prostoru Mesne zajednice Sevojno
–Opština Užice, u Zlatiborskom okrugu, na udaljenosti od 7 km od Užica.
Fabrika je locirana uz magistralni put, a u neposrednoj blizini je i
železnica. Na slici 4. prikazan je situacijoni plan kompleksa sa položajem
postrojenja i emitera na kojima su vršena ispitivanja emisije zagadujucih
materija. Geolokacija: 43o 50’ 43” N 19o 53’ 33” E.
Mjerenje emisije zagadujucih materija koje poticu iz procesa topljenja
bakra i legura bakra izvršena su na odvodnim kanalima otpadnih gasova.
Otpadni gasovi iz prvih pet elektroindukcionih peci odvode se sa ustiju
peci usisnim haubama u emiter pravougaonog poprecnog preseka dimenzija
90×120 (VBS1) i njime, bez precišcavanja u atmosferu.
Slika 5. Emiter VBS-1 Slika
6. Emiter VBS – 2
Poprecni presek odvodnog kanala iz drugih pet peci (emiter VBS-2) je
precnika 1,40 m, odnosno, površine poprecnog preseka 1,96 m2 i postoji
samo jedan otvor za uzorkovanj. (Standardom ISO 9096: 2003 (E) propisano
je da za emitere precnika preko 0,35 m postoje dva mijerna otvora). Ovaj
ot Postupak odredivanja emisije zagadujucih materija u gasu koji struji
kroz tacno odredene preseke (dimnjaci, cjevovodi, kanali) opisan je standardom
ISO 9096:2003 (E), što je u skladu sa clanom 61. Pravilnika o granicnim
vrednostima emisije, nacinu i rokovima mjerenja i evidentiranja podataka
(Sl.glasnik RS 30/97 i 35/97). Za analizu gasovitih komponenti (SO2, SO)
u emiterima korišcen je prenosni uredaj firme „Testo” tipa 300 XL (slika
7.), serijski broj 00727034/208. Aparat sadrži elektrohemiske senzore
za pojedine gasove koje je atestirao proizvodac (sl. 7.).
Etaloniranje uredaja je obavljeno 28.11.2006. od strane JKP „Beogradske
elektrane”. vor se nalazi na visini od oko 6 m od zemlje. Takode, položaj
mjerne ravni nije u skladu sa pomenutim standardom zbog blizine ulaza
bocnih dimnih kanala (slika 6), što uslovljava nestabilnost profila brzina
u mjernoj ravni i pojavu vrtloženja.
Slika 7. Analizator gasova Testo
Za odredivanje temperature i relativne vlažnosti gasa, kao i brzine strujanja
gasnog fluida, korišcen je uredaj „Testo 445”. Mjerenje emisije zagadujucih
materija na oba emitera vršeno je pri uobicajenom radu peci. U periodu
mjerenja nije bilo nikakvih poremecaja u proizvodnji. Tokom mjerenja emisije
na emiteru VBS-1 (20.09.2007.), koji odvlaci dimne gasove iz prvih pet
peci, topljen je mesing 58 (CuZn39Pb3). Za vreme uzorkovanja su radile
4 peci. Na emiteru ne postoji uredaj za smanjenje emisije otpadnih gasova.
Dana 21.09.2007. godine, tokom mjerenja na emiteru VBS-2, koji odvlaci
sve dimne gasove iz drugog emitera, dio dimnih gasova iz prvih pet peci
i iz dvije livne peci, topljen je DVP-1 Cu Ø. Za vreme uzorkovanja od
drugih pet, radile su 4 peci.
2.5. Mjere zastite vazduha
Zastite vazduha obuhvata ocuvanje atmosfere u cijelosti sa svim njenim
procesima,ocuvanje njene strukture i klimatskih karakteristika.Zagadjeni
vazduh brze ili sporije,u vecem ili manjem obimu oslobada se unesenih
tvrdih materija,pare i gasova i priblizava ili vraca svom prvobitnom stanju.Zagadjivanje
zavisi od jacine izvora zagadjenja ,a sirenje ,razblazivanje i talozenje
polutanata na okolinu ovisi faktori:visina zagadjivaca (visina dimnjaka
) i brzina padanja cestica ,turbulencija i razmjene vazdusnih masa,pravca
i brzine vjetra,oblik zemljista i izgradenost objekata.Osnovni parameter
koji utice na zagadjivanje atmosfere je vjetar ,njegova brzina ,pravac
i vertikalni odnosno horizontalni gradijent temperature.
Znacajnu ulogu u samopreciscavanju vazduha imaju padavine,koje ispiraju
iz vazduha zagadujuce materije,rastvaraju ih i izvlace gasove.Na malu
ulogu imaju i zelene nasadi,koji preko svojih listova ,ne toliko sto mehanicki
zadrzavaju prasinu ,nego sto u hemijskom procesu oslobadaju vazduh od
rastvorenih gasova.Cestice u vazduhu zahvaljujuci prirodnim procesima
polahko se talozi u okolini .Brzina talozenja zavise o gustini cestica,njihovoj
velicini i promjeru a odvija se prema zakonu Stokesa.
2.5.1. Zastita vazduha
Osnovna masa vazduha ,koja ne ovisi o drzavnim granicama nalazi se u
sloj 8-17 km(tropo sfere),gdje se desavaju njegova intezivna vertikalna
i horizontalna razmjena kretanja.Atmosfera prestavlja smjesu razlicitih
gasova.Suhi vazduh sadrzi {%}:azot 78.09,kiseonik 20.95,inertnih gasova
0.93,ugljen dioksid 0.93,ostatka cini vodena para i slucajne primjese.Kao
fizicko tijelo moze se smatrati da je vazduh neiscrpan resurs.Kiseonik
je product djelatnost biljnograstinja.Zivot bez kiseonik je product djelatnosti
biljnog rastinja.
Zivot bez kiseonika je nemoguc svi zivi organizmi su korisnici kiseonika.Azot
u bioloskim procesom ucestvuje relativno malo.Ugljen dioksid dolazi u
atmosferu ,kao rezultat procesa disanja rastinja i zivotinja spaljivanjem
goriva i razlaganjem organske materije.U atmosferi je uvijek prisutna
vodena para ,prasina i razlicita zagadjenja.Brzina premjestanja vazduha
u horizontalnom pravcu u povrsinskom sloju atmosfere moze dostici vrijednost
100-150 km/h,sto omogucava rasprostiranje dospjelog zagadjenja na znacajna
rastojanja.
3. Zagadjenje voda
Pod zagadjenje voda podrazumijeva se direktno ili indirektno unosenje
supstanci ili toplote u vodu ,vazduh ili zemljiste ,koje je rezultat aktivnost
covjeka,koje moze biti stetno po ljudsko zdravlje i sva ziva bica koja
egzistiraju u bilo pojedinacno ili u vidu populacije-biocenoze izazivajuci
njihova uginuce. Zagadujuce materije imaju uticaj na metoroloske ,hidroloske
i klimatske uslove pojedinih rejona ,velikih regiona i prostora citave
planete. Zagadjenje vodenih resursa moze biti: hemisko, radioaktivno, mikrobiolosko,
organsko, minerolosko i toplotno.
Hemisko zagadjenje cini niz metala,a takod teski ugljikovodici-hlorirani
(pesticide, polihloritani, bifenili), naftni(benzapirani,metilnaftilen),
te sirova nafta i naftni proizvod. Najvecu opasnost prestavljaju one hemiske
materije i jedinjenja,koja imaju opstu rasprostranjenost i stalno dospijevanje
u rijeku i akvatorije, raspolazu visokom stabilnoscu u vodi, lahko se
akumuliraju u zivim organizmima ,a u malim kolicinama posjeduje visoku
toksicnost.
Toksicne metale cine:ziva,olovo,kadmij,cink,bakar,arsen.Medu njima je
najtoksicnija je ziva.Hloridni ugljikovodici za razliku od nafte i metala
ne odnose se na prirodne materije vodene sredine .One se nazivaju ksenobiotici
tj.materije daleke biosfere.U isto vrijeme proizvodnja pesticide i polihloriranih
bifenila raste u odgovarajucoj srazmjeri sa potrebama poljoprivrede i
industrije i tako dolazi do covjekove okoline.Najrasprostranjenije zagadjivanje
voda Zemlje , a posebno voda Okeana cine ,nafta i naftni proizvodi.
Izvori zagadjenja mora naftom mogu biti:
Prirodni (procurivanje zitnog ugljika iz podvodnih lezista)
i antropogeni (akcidentni) sto cini preko 90% od ukupne
mase koja dode u Okean. Po mjestima nastanka izvori zagadjivanja se dijeli
na :
kontinentalne, atmosferske i morske.Medju
kontinentalne izvore zagadjivanja ubrajaju se rafinerije nafte, gradske
kanalske (zagadjene )vode industrie koje se neposredno ispustaju u rijeku
a akvatorije.U mikrobijoloska zagadjenja koja dolaze sa zagadjenih gradski
i industrijskih podrucja te putem kanalizacija u rijeke a u akvatorije
spadaju patogeni mikroorganizmi koji se aktivno razvijaju u vodi , imajuci
znacajnu ulogu u lancu ishrane.Termoelektrane kao i nuklearneelektrane
formiraju opasne zagrijane vode koje u rijekama i akvatorijama vece kod
povecanje temperature za 3-4% C mijenjaju uslove biocenoze vodenih organizama
,i izazivaju promjene flore i faune u vodenoj sredini do nezeljenih razmjera.
3.1. Industrijsko zagadjenje vode
Pod fizickim izmenama (termalno, radioaktivno i drugo) podrazumevaju
se izmene osnovnih fizickih karakteristika (temperatura, provodnost, zamucenost,
radioaktivnost)voda znacajnih za život akvaticnih organizama i mogucnosti
korišcenja vode.
Izvori termalnog zagadjenja su elektricne centrale sa parnim turbinama,
livnice celika, preduzeca za cišcenje, druga industrijska postrojenja
za hladenje. Zagadjenje voda radioaktivnim materijama potice iz rudarske
industrije, atomskih reaktora, medicinskih i naucnoistraživackih instituta.
Slika 8. Zagađenje vodotoka
Pod hemijskim zagadjenjem podrazumeva se zagadjenje bazirano na širokom
spektru hemijskih agenasa kojima se narušavaju neke od osnovnih prirodnih
karakteristika vode: pH, mineralni sastav, kolicina rastvorenog kiseonika,
miris, ukus i slicno.
3.2. Zastita voda
Vodeni omotac Zemljine lopte nazivaju se hidrosfera.Ona ukljucuje vode
svijetskih okeana ,zatim vode kopna u tecnom stanju te vode u atmosferi
u sva tri agregatna stanja.Pojam hidrosfere podrazumijeva sve slobodne
vode Zemlje, tj.vode koje nisu hemijski i fizicki vezane sa mineralima
litosfere (zemljine kore).Hidrosfera je u stalnoj povezanosti sa ostalim
sferama Zemlje:atmosferom,litosferom i biosferom.Kod toga se medu njima
ostvaruje aktivna kolicinska razmjena energije I materije,pod uticajem
sunceve energije.Voda je sastavni I to najveci ,zivih organizama ukljucivo
i covjek sa ca 70%.Veoma je vazan faktor u ovim bioloskim procesima,prije
svega u procesu fotosinteze organske materije.Sve vode na zemlji i okeanu
imaju sposobnost samopreciscavanja , tj. uspostavljanja svojih prirodnih
osobina poslije odredenog zagadjenja ,a na racun fizickih I bioloskih procesa-isparavanja
,talozenja,rastvaranja,asimilacije zagadjenja organizmima, biodestrukcija,hemijske
reakcije,ukljucivo i oksidacija.
Kod velikog opterecenja zagadujuci na materijama,sto je danas jako prisutno,vecina
vodotoka i priobalnih dijelova akvatorija i okeana nalazi se pred bioloskom
katastrofom ,posto se samopreciscavanjem ne moze savladati takvo opterecenje.Rast
zagadjenja uloge hidrosfere kao izvor hranljivih resursa u buducnosti ce
jos vise rasti, zbog toga u svijetu postoji ozbiljna zabrinutost za stanje
Zemlje,pa se na nivou najvisih medunarodnih organizacija preduzimaju razlicite
mjere zastite voda,i ne samo njih ,na teritorijalnom,regionalnom i medunarodnom
nivou.
Zastita voda obuhvata ocuvanje povrsinskih i podzemnih voda,cuvanje rezervi,regulisanje
kvaliteta voda,zastita korita i akvatorija te obalnih podrucja.Smanjenje
nivoa zagadjenja voda ostvaruje se izgradnjom savremenih postrojenja za
preciscavanje, zatim sprecavanjem stetnih emisija u atmosferu iz stacionarnih
objekata i transportnih sredstava, primjenom odgovarajucih tehnickih rjesenja
,koristenjem tzv. suhi procesa u industriji i recirkulacionih sistema
u okviru voda snadbijevanja industrijskih pogona ukljucivo I primjena
inzinjerskih mjera vezanih za organizovanje zastitnih zona izvorista voda
itd.
4. Zagadjivanje i ostecenje tla
Poseban problem u zagadjivanju zemljista cini ispustanje u atmosferu
(emisija)velike kolicine CO2 sumpor –anhidrid,razlicitih metala,ugljene
kiseline i kasnije procesom emisija isti se talozi na zemlji ,gdje dolazi
do hemiskih reakcija koje mjenjaju sastav zemljista i negativno uticu
na njegovu plodnost.Kod nepravilne primjene otrovnih hemikalija u borbi
s poljoprivrednim stetocinama ginu mikroorganizmi koji ucestvuju u formiranju
pedoloskog sloja tla.U ovu kategoriju ostecenja tla spadaju i neispravni
postupci pri navodnjavanju ili odvodnjavanju zemljista koje sluze za poljoprivrednu
obradu (previse vlage,zaslanjenje zemljista).
U ostecenja ,ali i zagadjenja zemljista spade perforsirano koristenje
podzemnih voda ,bilo slatkih ili mineraliziranih,kad dolazi do pojave
slijeganja terena i time velikog ostecenja nadzemnih objekata (slucaj
Tuzla u BIH),gdje je doslo do slijeganja terena uslijed nekontrolisane
eksplatacije slane vode.Narocito je pod udarom zagadjenje tla kad se vrsi
nekontrolisano odlaganje tecnog i cvrstog otpada ,gdje uslijedi hemiski
agenasa moze trajno da se izgubi zemljiste na odredenim likalitetima kao
i podzemne vode.Svako ostecenje tla strada i vegetacija ,narocito sumskih
nasadi koji su izvori drvene grade i ogrijeva ,a imaju vaznu ulogu u ocuvanju
tla i zdrave atmosfere.
4.1. Industrija kao zagadjivac zemljišta
Industrija kontaminira zemljište neposredno toksicnim zagadujucim supstancama
i posredno taloženjem polutanata (mokro i suvo taloženje) iz vazduha.
Emisija aerozagadjenja pre ili kasnije u izmenjenom ili u neizmenjenom
obliku padnu na zemljište. Procenjuje se da u Bosni ima oko 25000 ha degradiranog
zemljišta. U tome industrijski objekti i saobracajnice ucestvuju sa oko
25%.
Hemijsko zagadjenje je posledica uvodenja u proizvodnju hemikalija, proizvodnje
elektricen energije, otpadne tehnološke emisije. Zagadujuce materije kontaminiraju
ne samo zemljište, vec prodiru dublje u slojeve i zagaduju podzemne vode.
Iz zemljišta ih biljke apsorbiju i tako ulaze u lance ishrane raznih konzumenata,
sve do covjeka.
Pad vrednosti pH (pod uticajem kiselih kiša) iniciraju u zemljištu druge
promene sa negativnim posledicama. Jedna od evidentnih posledica kiselih
kiša je snižavanje vrednosti pH zemljišta. Mjerenje vrednosti pH uzoraka
atmosferskih padavina pokazuju da su kiše višestruko kiselije iznad industrijskih
regija nego u ruralnim sredinama.
Teški metali se pretežno zadržavaju u površinskom, organskom sloju koji
je od izuzetnog znacaja za produktivnost ekosistema. Stepen toksicnosti
teških metala u zemljištu zavisi od više faktora: kiselosti, kolicine
i svojstava organskih materija u pogledu kapaciteta kompleksovanja metala
sa glinom i drugim neorganskim materijalima sa kojima mogu stupiti u interakcije.
U uslovima zagadjenja zemljišta teškim metalima mijenjaju se bitni paramteri
za rastenje, gustinu populacije, efikasnost metabolizma, što rezultuje
zastojima bioloških transformacija. Znacajno je industrijsko
zagadjenje agrosistema. Snažni izvori prašine i pepela su termoeletrane
i proizvodnja cementa kojima se zagaduju obradive površine u njihovoj
blizini. Emisije gasova i aerosola iz topionica metala, hemijske industrije,
termoeletrana, toplana zagaduju zemljište u blizini emitera. Mali broj
naših fabrika i postrojenja na adekvatan nacin sanira sve otpadke, iako
mogu poslužiti kao korisne sekundarne sirovine.
4.2. Ocuvanje tla
Ocuvanje tla podrazumijeva povrsinu i slojeve ispod povrsine terena ,formacije
stijena i mineral, kao i njihove prirodne oblike i procese.Zastita tla
podrazumijeva takode sanaciju devastiranog terena raznim vrstama gradevinskih
i rudarskih radova kao sto su majdani kameni pijesak i drugih mineralnih
sirovina ,povrsinskih kopova,pozajmnista gradevinskog materijala i sl.Takvi
prostori se poslije sanacije izravnjavanjem ,popunjavanjem i sl.trebaju
rekultivisati i pripremiti za odgovarajucu namjenu.Treba znati da zemljiste
kao vazan dio biosfere da bi se formiralo u visini 2-3 cm treba da rode
sto godina pa i vise vremena.Zemljiste ima sustinsku ulogu u regulisanju
vodenog i gasnog rezima atmosfere,na koncu zemljista je staniste samog
covjeka i drugih zivih organizama.
5. Mjere za smanjenje emisije zagadujucih materija
Karakteristika antropogenog zagadjenja je široka disperzija. U principu
postoje dva puta za smanjenje otpadnih emisija porijeklom iz industrije:
poboljšanje tehnološkog procesa i precišcavanja otpadnih emisija odnosno
zadržavanje štetnih komponenti emisije, pre svega SO2, NO× i drugo. Primenom
savremenih metoda kod termoelektrana moguce je iz otpadnih emisija odstraniti
90% sumpor-dioksida i 99% pepela. U ove svrhe koriste se dva pristupa:
neregerativni (kad gas stupa u reakciju sa apsorbentom) i regerativni
pristup koji se zasniva na reciklaži gasova (proizvodnja sumporne kiseline).
Prva opcija je ekološki teško prihvatljiva jer je skupa i njome se stvaraju
velike kolicine efluenta koji zagaduju vode. Druga opcija podrazumeva
dodavanje pijeska i krecnjaka u smiješu radi njenog lakšeg sagorevanja.
Takode je neophodna i pojacana aeracija. Krecnjak upija SO2 prilikom sagorevanja
uglja a zatim se uklanja pepelom. Naknadna ugradnja ovakvih postrojenja
je vrlo komplikovana. Uredaji za precišcavanje štetnih otpadnih emisija
zovu se skruberi. Skruberi mogu biti suhi i tecni filtri. Apsorpcioni
medijum za SO2 je vodeni sprej krecnjaka. Sumpordioksid se u reakciji
sa krecnjakom taloži kao kalcijum-sulfat (CaSO4).
ZAKLJUCAK
Obzirom da postoji potreba i društveni interes za sprovodenje mjera zaštite
od zagadjivanja, radi zaštite zdravlja ljudi, kulturnih i materijalnih
dobara, naša zemlja je prihvatila koncept održivog razvoja kao jedan od
imperativa svoje politike. U tom smislu preduzet je i preduzima se niz
mjera, kako bi se koliko je moguce ublažile posledice višedecenijske nebrige
o ovim pitanjima. Prikazani rezultati istraživanja i sagledavanja izvora
zagadjenja u industrijskoj zoni, kao što je Sevojno, mogu korisno da posluže
za sagledavanje opšte slike zagadjenosti okoline, kao i da podstakenu na
razmišljanje o aktivnostima na svin nivoima, koje mogu da doprinesu ocuvanju
životne sredine.
Literatura
1.Socijalna ekologija kompendijum Banja Luka ,mart 2010
2.Prostorno planiranje I zastita okoline Prof.dr Munir Jahic Bihac 2004
PROCITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni Seminarski Radovi
SEMINARSKI RAD |