INVESTICIONI FONDOVI
1. Istorijski razvoj
Investicioni
fondovi ili investicione kompanije su institucionalni
investitori koji intenzivan razvoj ostvaruju od druge polovine osamdesetih
godina dvadesetog vjeka. Neke preteče investicionih fondova nastale su
još u devetnaestom vijeku. Prve investicione kompanije predstavljale su
fondove zatvorene strukture. U Briselu, 1822. god, holandski kralj Viljem
je oformio prvi investicioni fond. Prvobitna namera je bila da se omoguće
male investicije u stranim državnim zajmovima. Početkom šezdesetih godina
slični investicioni fondovi formirani su u Engleskoj i Škotskoj, da bi
početkom dvadesetog vjeka postali veoma popularni i u SAD. Njihova ekspanzija
naročito je kulminirala dvadesetih godina kada je kreiran veliki broj
zatvorenih fondova opterećen dugom i preferencijalnim akcijama u namjeri
da se zadovolje špekulativni interesi. Krah tržišta 1929. god. uništio
je mnoge od njih.
Prvi otvoreni investicioni fondovi svoje korjene vuku takođe iz devetnaestog
vjeka. Prvi moderni otvoreni fond bio je Massachusetts Investors Trust
koji je formiran 1924. god. sa portfoliom od 45 akcija i aktivom od 50.000
dolara.Ovi fondovi karakteristicni su po tome sto su u investiranje i
investicione kompanije uveli novine koje se ogledaju u kontinuiranom prodavanju
novih akcija i otkupljivanju akcija koje uvjek mogu biti prodane po trenutnoj
vrijednosti aktive fonda. Velika ekonomska kriza prekinula je ekspanziju
otvorenih fondova da bi popularnost ponovo stekli u četrdesetim i pedesetim.
1940. god. bilo je manje od 80 fondova u SAD sa ukupnom aktivom od 500
miliona dolara. Dvadeset godina kasnije postojalo je 160 fondova sa aktivom
vrednom 17 milijardi dolara. Prava ekspanzija je usledila sredinom osamdesetih
godina kada se formiraju fondovi koji ne počivaju samo na akcijama već
i drugim finansijskim instrumentima.
Danas dominantnu ulogu imaju otvoreni investicioni fondovi u koje podjednako
mogu da ulažu kako fizička tako i pravna lica.U gotovo svim razvijenim
tržišnim ekonomijama investicioni fondovi su postali krupni igrači na
finansijskom tržištu,jer su zahvaljujući mogućnostima koje pružaju investitorima(diverzifikacija,rizik,prinos,troškovi...)
uspjeli da apsorbuju ogromne količine slobodnih finansijskih sredstava.
Prednosti ulaganja u investicione fondove
Kroz ulaganje sredstava u investicioni fond svakom investitoru
omogućen je jednostavan pristup tržištu kapitala. Sredstvima upravljaju
ovlašćeni stručnjaci, portfolio menadžeri, dok je za uspješno individualno
ulaganje potrebno biti odličan poznavalac finansijskog tržišta i aktivan
učesnik u dinamičnim kretanjima tržišta.
Ulaganjem sredstava u otvorene investicione fondove, investitori dobijaju
profesionalnu uslugu ulaganja njihovih sredstva u finansijske instrumente,
kao što su obveznice, akcije, komercijalni zapisi itd.
Ulaganjem u veći broj hartija od vrednosti, portfolio menadžer diversifikuje
portfolio i time smanjuje rizik ulaganja.Naime,vlasnici akcija i obveznica
preduzeća koje bankrotira po pravilu gube sve,dok fond koji je investirao
u to isto preduzeće gubi samo nekoliko procenata svoje imovine zahvaljujući
diverzifikaciji ulaganja.
Prednost ulaganja u investicioni fond je i to što investitor u svakom
trenutku može povući svoja sredstva. (likvidnost)
Prinos koji se može ostvariti ulaganjem u investicioni fond je obično
viši nego prinos koji se ostvaruje nekim konvencionalnim oblikom štednje.Kod
štednje veću kamatu moguće je ostvariti jedino produženjem roka oročenja,dok
je kod investicionih fondova očekivani prinos moguće povećati promjenom
strukture imovine u koju fond ulaže.
Troškovi transakcija kod kupovine/prodaje hartija od vrednosti su manji
za fond nego za individualnog ulagača, jer je veličina uloga fonda neuporedivo
veća.
Veliki broj i raznolikost investicionih fondova daju investitorima mogućnost
da izaberu fond koji je u skladu sa njihovim finansijskim potrebama i
ciljevima.
2.INVESTICIONI FONDOVI
2.1 Karakteristike investicionih fondova
Po definiciji investicioni fond predstavlja vrstu institucionalnih
investitora koji posredno povezuju emitente i investitore na finansijskom
tržištu. Cilj fondova je da prije svega obezbjede dodatnu likvidnost na
finansijskom tržištu, prikupe sitan slobodan kapital i stave ga u funkciju
ekonomskog razvoja.
Slobodan kapital prikupljaju emisijom i prodajom akcija ili udjela koji
kasnije investiraju na mnogim segmentima finansijskih tržista.
Investicioni fondovi su posebni instituti (otvoreni investicioni fond),
akcionarska društva (zatvoreni investicioni fond) ili društva sa ograničenom
odgovornošću (privatni investicioni fond) koji se nalaze u vlasništvu
članova (akcionara), a čijom imovinom upravlja društvo za upravljanje
investicionim fondovima, sa ciljem ostvarivanja atraktivnih prinosa za
članove odnosno akcionare. Vlasnik investicionih jedinica odnosno akcija
fonda je vlasnik proporcionalnog djela cjelokupne imovine fonda.
Društvo za upravljanje fondovima upravlja fondom kroz donošenje investicionih
odluka i vršenje administrativnih i marketinških poslova i aktivnosti.
Investicioni fondovi imaju obavezu objavljivanja prospekta na berzi koji
mora da sadrži sve informacije na osnovu kojih potencijalni investitori
mogu steći jasnu predstavu o investicionom fondu i doneti najpovoljniju
odluku o ulaganju. Prospekt definiše investicionu filozofiju fonda, procjenu
rizika trenutnih investicija, određivanje menadžment provizija, prethodne
rezultate fonda, politiku otkupa akcija i mnoge druge detalje. Prospekt
se ažurira kvartalno kako bi obezbedio aktuelne informacije potencijalnim
investitorima. Generalno svaki fond propisuje minimalni novčani iznos
koji treba inicijalno uložiti u fond i kasnije dodatne iznose; obično
je ova suma koju kasnije treba uložiti znatno manja.
Sa stanovišta strategije ulaganja, fondovi su opredeljeni za jednu od
niza varijanti između aktivnog i pasivnog upravljanja. Pasivno upravljanje
fondovima podrazumeva jednostavno repliciranje i praćenje indeksa kao
pokazatelja kretanja cijena hartija od vrjednosti cijelog tržišta ili
određenih tržišnih segmenata.
Znatno zahtevniji pristup upravljanju je aktvni pristup. Menadžeri ovakvih
fondova, na bazi praćenja i analiza performansi svih učesnika na tržištu,
realizuju odabrani cilj, putem strategije maksimiziranja rasta, visokih
prihoda, uravnostežene strategije itd. Za investitore je bitno da se menadžeri
fondova pridržavaju zvanično objavljene strategije.Odluke o ulaganju imovine
investicionog fonda donosi portfolio menadžer, koji je za to dobio dozvolu
Komisije za hartije od vrijednosti nakon polaganja stručnog ispita. Društvo
za upravljanje mora da angažuje najmanje jednog portfolio menadžera koji
će upravljati investicionim fondom,portfolio menadžer može upravljati
samo jednim investicionim fondom.
2.2 Neto vrijednost aktive fonda i cijene akcija (udjela)
fonda
Neto vrijednost aktive investicionog fonda po akciji predstavlja osnovni
pokazatelj investicionog fonda.Ovim pokazateljem se determiniše vrijednost
koja realno pripada jednoj akciji investicionog fonda.Množenjem cijena
hartija od vrijednosti na kraju radnog dana finansijske berze,sa količinom
hartija od vrijednosti koje su u portfelju investiciong fonda,te njihovim
sabiranjem sa ostalom aktivom dobija se ukupna vrijednost aktive fonda.Kada
se ukupna vrijednost aktive fonda umanji za obaveze fonda i podjeli sa
brojem akcija fonda koje su u opticaju,dobija se neto vrijednost aktive
fonda po akciji.
Neto vrijednost aktive fonda može se prikazati na sledeći način:
NAV = (Ukupna vrijednost aktive fonda – Obaveze
fonda)/Broj akcija fonda
Pošto se akcije otvorenih investicionih fondova kontinuirano otkupljuju
i prodaju po cijeni bliskoj NAV i za njih ne postoji sekundarno tržište,
kod njih ne postoji diskont niti premija kao što je slučaj kod zatvorenih
investicionih fondova. Kod zatvorenih fondova akcije se prodaju na sekundarnom
tržištu kao i akcije svakog drugog javnog akcionarskog društva. Ukoliko
je cijena njihovih akcija niža od NAV onda se kaže da se prodaju uz diskont
a ukoliko je veća onda se akcije ovakvih fondova prodaju uz premiju.
2.3 Sigurnost i rizici
Zakon o investicionim fondovima koncipiran je u skladu sa najboljim međunarodnim
praksama u regulisanju ovih institucija. On predviđa niz kontrolnih mehanizama
kojima se povećava sigurnost investicionih fondova a investitori štite
od prevara i zloupotreba.
Uspješnost fonda ne može biti zagarantovana i prethodno poslovanje fonda
nije garant budućih rezultata. Ulaganjem u investicioni fond investitor
se izlaže određenom riziku, a u zavisnosti od toga koliko je spreman rizikovati,
može se odlučiti za vrstu fonda koja mu najviše odgovara. Fondovi sa rizičnijim
ulaganjima potencijalno imaju i veće prinose, dok fondovi sa relativno
konzervativnom politikom ulaganja, kao što su fondovi očuvanja vrijednosti,
imaju manje prinose ali ulaganjem u njih investitor se izlaže i manjem
riziku.
Rizici predstavljaju vjerovatnoću nastanka negativnih
efekata na poslovni i finansijski položaj fonda.
Rizici mogu biti sistematski i nesistematski. Sistematski
rizik je onaj na koji upravljač nema uticaj,ili ima vrlo
mali,jer se sa diversifikacijom ulaganja taj rizik ne može izbjeći. Nesistematski
rizik je onaj koji se može ograničiti diversifikacijom i
odgovarajućim izborom ulaganja.
Rizik portfelja se mjeri sa koeficijentom beta portfelja,
koji pokazuje sistematski rizik i osetljivost portfolia na promene cjelog
tržišta hartija od vrednsti. Kada je beta koeficijent manji od 1 znači
da je njegov prinos manje volatilan od prinosa ukupnog tržišta i sa tim
i manje rizičan. Ukoliko je beta koeficijent portfelja veći od 1, to znači
da je portfelj agresivniji i više rizičan. Cilj nam je da je struktura
hartija u portfoliju takva da je beta koeficient manji ili jednak 1.
Rizik ulaganja fonda u odredjene hartije od vrednosti zavisi i od spoljnih
faktora na koje fond ne može uticati i oni mogu biti:
Rizik promjene cijene
Imovina fonda ulaže se u razne finansijske instrumente.
Cijena tih hartija od vrednosti podložna je raznim uticajima tržišta i
poslovne politike preduzeća (izdavaoca), a o kojima na kraju zavisi prinos
fonda. To podrazumjeva da pad cijene bilo koje hartije od vridnosnti u
koji je uložena imovina Fonda može dovesti do pada prinosa fonda. Kroz
diversifikaciju portfelja fonda, društvo će nastojati da smanji ovaj rizik
na najmanju moguću meru.
Rizik promene kursa (valutni rizik)
S obzirom da imovina fonda može biti uložena u finansijske instrumente
koji su denominirani u različitim valutama, postoji rizik od promjene
vrednosti tog djela imovine, samo zbog promjene odnosa kursa izmedju pojedine
valute u odnosu na EURO tj. na obračunsku jedinicu u kojoj se mjeri prinos
fonda. U ovom slučaju društvo će, da bi zaštitilo investitore od ovog
rizika, primenjivati različite metode koje štite imovinu od valutnog rizika.
Kreditni rizik
Kreditni rizik predstavlja mogućnost da izdavalac hartija od vrijednosti
ili drugog finansijskog instrumenta, u koji je uložena imovina Fonda,
na dan dospjeća tog vrijednosnog papira ili instrumenta neće moći da izvrši
svoju obavezu. Takav razvoj događaja bi negativno uticao na vrijednost
imovine Fonda, ali i na likvidnost
imovine Fonda.
Društvo će nastojati da smanji kreditni rizik kroz ulaganje u finansijske
instrumente kod provjerenih i visoko kvalitetnih izdavaoca, te kroz diversifikaciju
imovine fonda.
Rizik promjene poreskih propisa
Rizik promjene poreskih stopa podrazumeva mogućnost da zakonodavna vlast
promjeni poreske propise na način koji bi negativno uticao na poslovanje
fonda, odnosno da porast vrijednosti imovine fonda postane oporeziv, kroz
porez na dobit ili dohodak.
Rizik promene poreskih propisa potpuno je izvan uticaja društva za upravljanje
fondovima.
Rizik likvidnosti
Rizik likvidnosti predstavlja vjerovatnoću nastanka negativnih efekata
na sposobnost društva za upravljanje fondom da ispunjava svoje dospele
obaveze. Društvo svakodnevno mora raspolagati dovoljnim iznosom likvidnih
sredstava i posebno voditi računa o ročnoj strukturi imovine i obaveza.
Operativni Rizik
Operativni rizik predstavlja vjerovatnoću nastanka negativnih efekata
na poslovni i finansijski položaj društva za upravljanje fondom, i to
u radu zaposlenih, neodgovarajućih unutrašnjih procedura i procesa, neadekvatnog
upravljanja informacionim sistemom i drugim sistemima, kao i zbog nepredvidivih
eksternih događaja. Sa dobro postavljenim procedurama i internim kontrolama,
taj rizik se uspješno izbjegava.
2.4 Vrste investicionih fondova
Sa aspekta specificnosti funkcionisanja razlikujemo:
1. Otvorene investicione fondove
2. Zatvorene investicione fondove
3. Privatne investicione fondove
Otvoreni investicioni fond – funkcioniše po principu
prikupljanja novčanih sredstava putem izdavanja investicionih jedinica
i otkupa investicionih jedinica na zahtev člana fonda.Nema svosjtvo pravnog
lica a njime upravlja drustvo za upravljanje.Broj vlasnika investicionih
jedinica u fondu i vrednost imovine fonda se konstantno menjaju. . Otvoreni
fondovi ulažu u likvidne hartije od vrednosti kojima je moguće svakodnevno
odrediti tržišnu vrednost, a investitori mogu svakodnevno ulagati sredstva
ili ih povlačiti iz fonda.
Zatvoreni investicioni fond – je pravno lice organizovano
kao otvoreno akcionarsko društvo, a novčana sredstva prikuplja prodajom
akcija putem javne ponude.Zatvoreni fondovi emituju fiksan broj akcija
koje kotiraju na berzi i ne vrše otkup akcija od svojih članova, već ih
oni moraju prodati na sekundarnom, berzanskom ili van-berzanskom tržištu.
Privatni investicioni fond – je namenjen velikim i
profesionalnim investitorima čiji se kapital prikuplja od unapred određenih
investitora bez javnog poziva. Privatni fondovi moraju ugovorom povjeriti
upravljanje društvu za upravljanje.
Uobičajeno je da privatne fondove osniva grupa investitora koja ulaže
značajan, unapred dogovoren, iznos sredstava, koja se zatim investiraju
u skladu sa prethodno definisanom strategijom. Privatni fondovi se često
koriste kao izvor finansiranja tek osnovanih kompanija koje imaju, po
procjeni fonda, dobru poslovnu ideju i potencijal za rast.
Sa aspekta predmeta ulaganja investicioni fondovi mogu biti:
1. novčani
2. obveznički
3. mješoviti
4. akcionarski,...
Novčani fondovi ulažu u kratkoročne hartije od vrijednosti.Za
njih su karakteristične vrlo niske oscilacije cijena ali su i prinosi
niski.Interesantni su investitorima koji ulažu na kratak rok.
Obveznički fondovi ostvaruju nešto veće prinose u odnosu
na novčane uz relativno nizak rizik.S obzirom na veliki broj i raznolikost
obveznica prisutna je i specijalizacija ovih fondova za ulaganje u pojedine
obveznice.
Mješoviti fondovi kombinuju ulaganja u redovne akcije
i hartije od vrijednosti sa fiksnim prihodom.Manje su rizični u odnosu
na akcijske fondove ali imaju i niži prinos.
Akcioni fondovi ulažu u akcije pojedinih preduzeca.Spadaju
u najrizičnije među investicionim fondovima jer podliježu skokovitim promjenama
cijena,mogu postići visoke prinose ali i ostvariti visoke gubitke.
Sa aspekta investicionog cilja ulaganja razlikujemo:
1. Fond očuvanja vrijednosti
2. Fond prihoda
3. Fond rasta
4. Balansirani fond
Fond očuvanja vrijednosti ulaže u kratkoročne
dužničke hartije od vrijednosti i novčane depozite.Ovi fondovi
teže očuvanju vrijednosti uloga, odnosno, zaštiti od inflacije. Ovo su
fondovi sa najnižim rizikom. Ulaganjem u ove fondove neće se ostvariti
visoki prinosi, ali se neće morati ni strepiti za očuvanje vrednosti uloga.
Prinosi ovakvih fondova su obično nešto veći od inflacije i kamata na
depozite kod banaka.
Fond prihoda ulaže najmanje 75% svoje imovine u dužničke hartije
od vrijednosti. Iako vrijednost uloga može porasti, osnovni cilj ovih
fondova je da obezbjede redovne prihode svojim članovima. Zbog toga, u
ove fondove uglavnom ulažu konzervativni investitori, starije osobe kojima
ovi fondovi mogu obezbjediti dopunu prihoda od penzija i investitori koji
žele da smanje rizik svog portfolia. Ovi fondovi ostvaruju prihod koji
je veći od fondova očuvanja vrijednosti uz veći nivo rizika. Rizičnost
ovih fondova može se drastično razlikovati u zavisnosti od izdavaoca hartija
od vrednosti u koje ulažu. Pored toga, ovi fondovi su izloženi riziku
kretanja kamatnih stopa - kada kamatne stope rastu, vrijednost fondova
prihoda se smanjuje.
Balansirani fond ulaže 85% imovine u vlasničke i dužničke hartije,
sa tim što u dužničke hartije od vrijednosti ulaže najmanje 35% a najviše
65%. Cilj ovih fondova je da obezbede mješavinu sigurnosti, prihoda i
rasta uloženih sredstava. Ovi fondovi su prikladni za investitore koji
su zainteresovani za umjeren rast vrijednosti uloga uz umjeren rizik.
Fond rasta ulaže najmanje 75% vrednosti svoje imovine u vlasničke
hartije od vrednosti; cilj ovakvih fondova je da obezbjede visoke
prinose na srednje ili duže staze. Takvi fondovi ulažu najveći dio svoje
imovine u akcije čime su i rizičniji od prethodnih fondova. Međutim, rizičnost
ovih fondova se može značajno razlikovati u zavisnosti od karakteristika
preduzeća u koje ulažu i investicione strategije. U ove fondove prvenstveno
ulažu mlađe osobe i investitori koji su spremni da prihvate visok investicioni
rizik.
2.5 Finansiranje preduzeća sredstvima investicionog fonda
Jedan od načina finansiranja preduzeća je bankarski kredi.Međutim, ovaj
vid finansiranja nije jedini i ne odgovara baš svakoj situaciji. Alternativa
bankarskim kreditima je „equity" način finansiranja, odnosno ulaganje
u kapital, koji je u određenim situacijama podobniji nego bankarski kredit.
Ovakav vid finansiranja obezbeđuju takozvani „private equity" (PE),
odnosno „venture capital" (VC) fondovi koji ulažu u privatne firme
sa jakim potencijalom za rast.
Finansiranje preko investicionih fondova nije isto što i bankarski kredit,
zato što ova vrsta fondova ulaže u vlasničku strukturu firme (kapital),
što znači da fond svojim novcem kupuje dio vlasništva nad kompanijom.
Fondovi investiraju u kompaniju sa ciljem da joj pomognu da se brzo razvije
i da nakon određenog vremena (obično 3-7 godina) proda svoj udio i ostvari
profit. Oni svoj kapital investiraju bez stvarne garancije da li će i
kada povratiti svoj novac. Za razliku od njih, banke pozajmljuju novac
na određeni vremenski period sa tačno definisanom profitnom stopom (kamatom).
Obaveze po osnovu te kamate, kao i po osnovu glavnice, firma mora da ispunjava
bez obzira na to da li joj dobro ide ili ne.Prednost kredita koji se uzima
od banke je to što je cijena kapitala (profit) koju banke očekuju obično
manja od onog koji očekuju fondovi, ali je i rizik koji banke preuzimaju
manji.
Obaveze po osnovu kredita opterećuju novčane tokove firme tokom cjelog
vremenskog perioda trajanja kredita, dok se dividenda koja se isplaćuje
vlasnicima isplaćuje samo ako je profit ostvaren.U slučaju da firma posluje
uspješno, bankarski dug djeluje kao pogodan način finansiranja. Međutim,
ako dođe do krize u poslovanju i firma ne može da isplaćuje rate vezane
za kredit, banka obično traži naplatu svojih potraživanja kroz restrukturiranje
ili čak kroz likvidaciju firme (pri čemu dolazi do prodaje obezbjeđenja).Fondovi,
s druge strane, ostaju uz firmu i pomažu joj da se izvuče iz problema.Postoje
i situacija gde se jedna firma sa dobrim poslovanjem toliko prezaduži
bankarskim kreditima da banka zbog svojih kreditnih kriterijuma ne može
više da je finansira. U toj situaciji private equity je odlično rešenje.
Finansijska injekcija od strane PE fonda povećava kapital kompanije i
time utiče na poboljšanje njenog finansijskog stanja. Kapacitet te firme
za novo zaduženje raste i banka je ponovo u situaciji da dodatno finansira
njen rast.
ZAKLJUČAK
Investicioni fondovi će pozitivno uticati na tržište hartija od vrijednosti,
ali ove institucije ne treba posmatrati samo kao aktivne učesnike na finansijskom
tržištu. Fondovi predstavljaju i alternativu štednji u bankama i kao takvi
postaju značajan instrument za prikupljkanje i plasiranje viškova kapitala
koji postoje i u našoj zemlji.Tako prikupljen kapital, koji je neophodan
sektoru privrede, postaje jeftiniji i lakše dostupan alokacijom preko
hartije od vrijednosti. U poređenju sa sadašnjom situacijom, kada su jedina
sredstva za razvoj ili kredit kod banke ili reinvestiranje profita preduzeća,
hartija od vrijednosti može postati značajan alternatavni način finansiranja
kao što je to u drugim ekonomijama. Generalno, fondovi podstiču razvoj
privrede, a istovremeno vrše pritisak i na banke, predstavljajući dodatnu
konkurenciju.
Investicioni fondovi omogućavaju svima koji imaju višak sredstava da ih
plasiraju na tršite kapitala, bez visokog znanja o investiranju i truda
oko analiziranja investicionih mogućnosti, što inače kao prethodnu aktivnost,
zahtjeva svaka investiciona odluka.
LITERATURA:
1. Prof.dr. N.Vunjak, Dr Lj. Kovačević,Finansijsko tržište,berze i
brokeri
2. Mr S. Muminović, Dr V. Pavlović,Investicioni fondovi,Finansije
3. Magazin Bankar
4. www.economist.co.yu
5. www.investicionifondovi.com
6. Prospekt investicionog fonda DELTA PLUS, Beograd
PROČITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni Seminarski
Radovi
SEMINARSKI
RAD
|