|
POSLOVNE BANKE
Prvi
bankarski poslovi, kako se oni sa današnjeg stanovišta shvataju, nastali
su već u ranim periodima razvoja ljudskog društva. Začeci ovih poslova mogu
se istorijski pratiti još od 3000 godine pre nove ere, a sigumiji materijalni
dokazi o vrsti i načinu razvoja bankarskih poslova, od VII veka pre nove
ere. U periodu od VII do V veka pre naše ere, u Vavilonu su se pojavile
privatne kuće koje su se bavile pretečom današnjih bankarskih poslova, poznati
pod nazivom tezaurisanje, a ljudi koji su se njima bavili zvali su se "tezauri"
(današnji pojm "tezaurisanje" podrazumeva povlačenje novca ili
drugih vrednosti iz prometa). Ti prvi poslovi odnosili su se na organizovano
sklanjanje odgovarajuće robe, obično žita i druge vrste sličnih proizvoda,
na čuvanje. Primljenu robu tezauri su čuvali ili davali dalje u promet na
odredeni rok i uz odgovarajuće priznanice o deponovanim proizvodima koje
su i same postojale predmet samostalnog finansijskog prometa za obračune
i plaćanje.
U istom razdoblju u staroj Grčkoj
bankarski poslovi se razvijaju u okviru čuvenih hramova, posebno hramova
u Efesu na ostrvu Rodos. Pojavom kovanog novca na ovom tlu, počev od VI
veka pre naše ere, koje je izdavao skoro svaki grad ili manja državica samostalno
za svoje potrebe, javljaju se i prvi privatni menjači, koji su menjali novac
jednog grada, odnosno države za novac druge države, ili su ga davali na
zajam uz kamatu. Svoj posao oni su obavljali na trgu za stolom ili na klupi.
Kako se sto na grčkom naziva "trapeza", to su oni dobili naziv
"trapeziti". a u današnjem smislu reč "trapeza" označava
banku.
U periodu postojanja
Rimske imperije stiču se još povoljniji uslovi za razvoj novčanih transakcija
i drugih finansijskih poslova. Lice koje se u Rimskoj imperiji bavi primanjem
depozita i uloga, davanjem zajmova i posredovanjem u novčanom prometu, naziva
se "angentarijus". Njihovi poslovi se u velikoj meri
odražavaju na razvoj privrednog života, ali uticaj "argemarijusa"
na vlasti i državne poslove postojao je sve veći. Menjačke poslove obavljala
su druga lica koja su se zvala "tiumulatori".
U ranom feudalizmu, paralelno sa odumiranjem trgovačkih poslova, zamirao
je i razvoj bankarskih poslova, odnosno banaka. U ovom periodu veći značaj
još su imali samo menjački i emisioni poslovi. Mnoštvo moneta različitih
vrsta koje se u tom periodu razvijaju sve više, iziskivale su postojanje
samo menjačkih poslova. U istom periodu kreditni posao se javlja najvećim
delom u obliku naturalnog kredita, da bi se tokom vremena sve više razvijao
kao poseban novčani kreditni posao koji prati trgovačke transakcije. U okviru
ovih poslova, u trgovačkom prometu širu primenu dobija menica (XIII vek
- Italija), na osnovu koje se kao instrument plaćanja uspešno razvija medjunarodni
trgovački i novčani promet. Ovaj period je značajan i po prvim slučajevima
"kvarenja novca", što se činilo odstupanjem u težini i sastavu
plemenitih metala od kojih je kovan novac, a ispoljilo se u određenoj stopi
inflacije koja je zasiguno siromašila široki krug vlasnika novčane imovine.
Bankarski poslovi ponovo oživljavaju u srednjevekovnoj Italiji, kada se
bankarstvo razvija iz potrebe za stalnim kreditima i organizovaniji je i
siguniji platni promet. U XII veku naše ere u Italiji su se razvile preteče
današnjih banaka, nazvane "montes". Prve bankarske institucije
pojavljuju se kao komercijalne i emisione banke, a među njima su kao prve
najpoznatije Banka di Genove, osnovana 1320. godine i Sasa
di Sant Georgio, osnovana 1407. godine. Ove banke bavile su se i žiro
prometom, te se stoga smatraju i najstarijim pravim bankama u istoriji bankarstva.
U ovom periodu razvila se i upotreba menica, koja je vrlo brzo postala važno
i nezamenljivo sredstvo poslovnog prometa i kreditiranja. Takođe, amsterdamska
banka uvela je u promet poseban knjižni novac, koji je pod nazivom "mark
banko" predstavljao 8,5 g finog srebra.
Osnovi savremenog bankarstva postavljani su tokom XVIII i XIX veka, kada
su osnovane velike bankarske institucije, koje su sopstvenim i tuđim sredstvima
postale važan faktor razvoja privrede i prometa, ne samo u zemljama gde
su se ove banke razvile, nego i u međunarodnim odnosima. Medju njima su,
svakako, najpoznatije; Sverigen Riskbank, osnovana u Švedskoj 1668.
godine, Bank of England, osnovana u Engleskoj 1694. godine itd.
U Srbiji prva banka osnovana je 1862. godine, pod nazivom Uprava fondova,
koja je kasnije prešla u Državnu hipotekamu banku, a od 1883. godine
poslovala je kao Privilegovana Narodna banka Kraljevine Srbije.
1. OSNIVANJE BANAKA
U razvijenim zemljama, banke se najčešće osnivaju kao akcionarska društva,
što je slučaj i sa osnivanjem banaka u našoj zemlji.
Osnivanje banke i postupak izdavanja preliminarnog odobrenja i dozvole
za njen rad detaljnije su regulisani sledećim propisima:
- Zakonom o bankama, i
- Odlukom o sprovođenju odredaba Zakona o bankama koje se odnose na davanje
preliminarnog odobrenja za osnivanje banke i dozvole za rad banke, kao
i pojedinih odredaba koje se odnose na davanje saglasnosti Narodne banke
Srbije.
Banka se osniva kao akcionarsko društvo – otvoreno ili zatvoreno.
Osnivači banke mogu biti jedno ili više domaćih i stranih pravnih i fizičkih
lica, koja obezbeđuju sredstva za osnivački kapital banke. Osnivački kapital
banke može biti u novčanom i nenovčanom obliku (stvari i prava koja su
u funkciji poslovanja banke). Novčani deo osnivačkog kapitala banke ne
može biti manji od 10.000.000 evra u dinarskoj protivvrednosti, prema
zvaničnom srednjem kursu.
1.1 Postupak izdavanja preliminarnog odobrenja za osnivanje banke
Narodna banka Srbije daje preliminarno odobrenje za osnivanje banke pod
uslovima propisanim Zakonom o bankama i Odlukom o sprovođenju odredaba
Zakona o bankama koje se odnose na davanje preliminarnog odobrenja za
osnivanje banke i dozvole za rad banke, kao i pojedinih odredaba koje
se odnose na davanje saglasnosti Narodne banke Srbije. Potencijalni osnivači
banke podnose Narodnoj banci Srbije zahtev za preliminarno odobrenje,
uz koji prilažu sledeće:
- podatke o osnivačima banke, iznosu njihovih uloga i broju, vrsti i nominalnom
iznosu akcija koje stiču;
- osnivački akt i predlog statuta banke;
- izjavu da će novčani deo osnivačkog kapitala uplatiti na privremeni
račun kod Narodne banke Srbije;
- izjavu da će nenovčana sredstva preneti u osnivački kapital banke;
- podatke o svim licima koja će imati učešće u banci i o osnovu tog učešća;
- imena predloženih članova upravnog i izvršnog odbora banke, kao i podatke
o njihovoj kvalifikaciji, iskustvu i poslovnoj reputaciji;
- predlog programa aktivnosti banke za period od tri godine i predlog
plana poslovne politike banke za godinu u kojoj se banka osniva;
- predlog procedjura banke za upravljanje rizicima i za unutrašnju kontrolu;
- dokaz da je nadležno regulatorno telo države porekla odobrilo stranoj
banci ili drugom stranom licu iz finansijskog sektora učešće u osnivanju
banke u Republici Srbiji, ili dokaz da takvo odobrenje nije potrebno prema
propisima te države ako se banka osniva kao zavisno društvo strane banke
ili drugog stranog lica iz finansijskog sektora koje je predmet kontrole,
odnosno nadzora ovog regulatornog tela;
- dokaze o ispunjenosti uslova propisanih Zakonom o bankama ako je osnivač
banke strana banka ili strano lice iz finansijskog sektora koje je predmet
kontrole, odnosno nadzora regulatornog tela države porekla;
- ovlašćenje za lice s kojim će Narodna banka Srbije sarađivati u postupku
po zahtevu za dobijanje preliminarnog odobrenja, i
- dokaz da je uplaćena naknada propisana odlukom kojom se utvrđuje jedinstvena
tarifa po kojoj se naplaćuju naknade za usluge koje vrši Narodna banka
Srbije, kao i dokaz o uplati republičke administrativne takse u skladu
sa zakonom kojim se uređuju republičke administrativne takse.
O zahtevu za davanje preliminarnog odobrenja za osnivanje banke Narodna
banka Srbije odlučuje u roku od 90 dana od dana prijema urednog zahteva.
Ako potencijalni osnivači banke ne podnesu Narodnoj banci Srbije zahtev
za izdavanje dozvole za rad banci u roku od 60 dana od dana dobijanja
preliminarnog odobrenja, preliminarno odobrenje prestaje da važi.
1.2 Postupak izdavanja dozvole za rad banke
Osnivači banke, nakon dobijanja preliminarnog odobrenja, podnose Narodnoj
banci Srbije zahtev za davanje dozvole za rad banke uz koji dostavljaju:
- dokaz o uplati novčanog dela osnivačkog kapitala, kao i dokaz o prenosu
nenovčanih sredstava u osnivački kapital banke i izjavu o poreklu tih
sredstava;
- dokaze o tome da su obezbedili odgovarajući poslovni prostor i nabavili
i pripremili opremu za nesmetano poslovanje banke, da ovaj prostor ispunjava
zakonom utvrđene uslove što se tiče tehničke opremljenosti, zaštite na
radu i zaštite i unapređenja životne sredine, kao i da taj prostor i ta
oprema omogućavaju pristup svim relevantnim podacima i informacijama potrebnim
za vršenje kontrolne funkcije Narodne banke Srbije;
- dokaz o tome da su angažovali spoljnog revizora banke s liste iz člana
52. stav 3. Zakona o bankama;
- podatke o organizacionoj strukturi i kadrovskoj osposobljenosti banke;
- ovlašćenje za lice s kojim će Narodna banka Srbije sarađivati u postupku
po zahtevu za davanje dozvole za rad banke, i
- dokaz da je uplaćena naknada propisana odlukom kojom se utvrđuje jedinstvena
tarifa po kojoj se naplaćuju naknade za usluge koje vrši Narodna banka
Srbije, kao i dokaz o uplati republičke administrativne takse u skladu
sa zakonom kojim se uređuju republičke administrativne takse.
O zahtevu za davanje dozvole za rad Narodna banka Srbije odlučuje u roku
od 30 dana od dana prijema urednog zahteva. Najkasnije u roku od 30 dana
od dana prijema rešenja Narodne banke Srbije o davanju dozvole za rad
održava se osnivačka skupština banke. Akta usvojena na osnivačkoj skupštini
dostavljaju se Narodnoj banci Srbije na saglasnost u roku od pet dana
od dana njihovog usvajanja. O davanju saglasnosti na akta usvojena na
osnivačkoj skupštini Narodna banka Srbije odlučuje u roku od 60 dana od
dana prijema tih akata. Osnivači banke su dužni da podnesu prijavu za
upis banke u registar privrednih subjekata u roku od 30 dana od dana dobijanja
saglasnosti Narodne banke Srbije na akta usvojena na osnivačkoj skupštini.
Momentom upisa u registar privrednih subjekata banka stiče svojstvo pravnog
lica.
1.3 Sticanje vlasništva u banci
Sticanje vlasništva u banci detaljnije je regulisano sledećim propisima:
Zakonom o bankama, i Odlukom o sprovođenju odredaba Zakona o bankama koje
se odnose na davanje preliminarnog odobrenja za osnivanje banke i dozvole
za rad banke, kao i pojedinih odredaba koje se odnose na davanje saglasnosti
Narodne banke Srbije.
Za svako direktno ili indirektno sticanje vlasništva u banci koje licu
omogućava od 5% do 20%, više od 20% do 33%, više od 33% do 50% i više
od 50% glasačkih prava, to lice (sticalac) dužno je da pribavi prethodnu
saglasnost Narodne banke Srbije.
Zahtev za davanje prethodne saglasnosti za sticanje vlasništva podnosi
sticalac vlasništva ili lice koje on ovlasti. Zahtev mora sadržati podatke
o procentu glasačkih prava, kao i podatke o apsolutnom iznosu i procentu
akcionarskog kapitala koji se stiče.
2. PRINCIPI BANKARSKOG POSLOVANJA
U suštini, radi se o ekonomskim principima, koji važe za sva privredna
društva, sa bitnom razlikom, što nepoštovanje istih, kod banaka može imati
daleko veće posledice. Radi se o sledećim principima :
1. Princip likvidnosti
- Obaveza banke da u svakom trenutku odgovori blagovremeno obavezama
- Ključni princip uspešnog poslovanja
- Zavisi od poverenja u banku na tržištu
- Poštovanje principa likvidnsoti vezano je za iskustvo u velikim finasijski
krizama
- Kreiranje uskladjenog priliva i odliva po dinamici i ročnoj strukturi
izvora i plasmana
- Diferenciranje:
- Primarna likvidnost – gotovina, blagajna,žiro račun
- Sekundarna likvidnost – gotovina, račun i žiralni novac
- Tercijarna likvidnost – oročeni plasmani
- Stopa likvidnosti – gotovina+ž.računi/kratkoročni izvori sredstava
2. Princip poslovnosti
- Načelo da se max rezultati postižu sa min korišćenjem sredstava
- Nije vezano isključivo za banke, već je univerzalnog karaktera za sve
privredne subjekte na tržištu
- Pravila: samostalnost i objektivnost u donošenju odluka, stalna cirkulacija
novca i poslovno predvidjanje
- Razboritost i objektivnost u donošenju odluka
- Dinamičnost sredstava kojima banka raspolaže
- Banka mora predvidjati dogadjanja i unapred reagovati
- Jedinstvo sa principom likvidnosti
3. Princip sigurnosti i efikasnosti ulaganja
- Načelo koje označva neophodnost obezbedjenja da klijenti u odredjenom
roku uredno izvršavaju obaveze
- Posebno je važan za obezbedjenje urednog izvršavanja plasmana
- Neophodnost praćenja klijenta sa obavezama vraćanja plasmana i reagovanja
na prve znake nesigurnosti
- Nepoštovanje principa ugrožava napjpre rast plasmana i u krajnjem slučaju
likvidnost banke
- Obezbedjenje banke predstavljaju rezerve, prvenstveno za sunmnjiva i
nenaplativa potraživanja
4. Princpi rentabilnosti
- Rentabilnst (profitablnost) - osnovni motiv poslovanja – max Pf = naplaćena
aktivna k – plaćena pasivna k
- Prvenstveno motiviše vlasnike da oplode svoj kapital kroz bančino poslovanje
- Ekonomičnost podrazumeva da se sredstva pribavljaju po što nižim stopama
i na taj način utiču na snižavanje opštih k`
5. Princip solventnosti
- Sposobnost banke da odgovori svojim obavezama u celini – dugoročna sposobnost
- Primat dugoročnoj uskladjenosti aktive i pasive
- Nesolventnost kada obaveze prevazidju nivo aktive
- Sposobnost banke da podnese rizik
- Sigurnost deponentima
- Realizuje se makroekonomska funkcija banaka da mobilišu i koncentrišu
nacionalnu štednju
- Obezbedjuje dugoročnu održivost bančinog poslovanja i razvoja
6. Princip ažurnosti
- Obavaza banke da u odredjenom roku obavlja poslove i ažurno vodi poslovne
promene
- Prvi nivo ažurnosti odnosi se na poslovanje s klijentima i poštovanje
rokova koje je banka preuzela na sebe – utiče na reputaciju banke
- Drugi nivo ažurnosti se odnosi na obaveze prema NBJ, preventivna izveštavanja
– može uticati na predjuzeimanje mera prema banci
3. POSLOVANJE BANAKA
U suštini, poslovi banaka mogu se definisati kroz dve osnovne funkcije,
i to :
- Prikuplanje novčanih sredstava ( depozita )
- Odobravanje ( plasman ) kredita
Ove funkcije su međusobno povezane, jer se banka ovde pojavljuje kao
„ posrednik „ između lica koja imaju deficit novčanih sredstava i lica
koja imaju suficit istih. Poslovne banke ove funkcije obavljaju kroz bankarske
poslove, koje možemo podeliti na :
Pasivni bankarski poslovi, odnosno poslove prikuplanja novčanih sredstava,
gde se banka pojavljuje kao dužnik, i gde se ova sredstva pojavljuju u
pasivi bilansa, pa otuda i naziv pasivni bankarski poslovi
Aktivni bankarski poslovi, odnosno poslovi plasiranja sredstava, gde se
banka pojavljuje kao poverilac svijih komintenata, a ova sredstva se pojavljuju
u aktivi bilansa banke, pa otuda i naziv aktivni bankarski poslovi
Neutralni ( uslužni ) bankarski poslovi, gde se banka pojavljuje kao posrednik
u komisionim i posredničkim poslovimna, i gde ona naplaćije proviziju
za svoje usluge
Sopstveni bankarski poslovi, gde se banka ne pojavljuje ni kao dužnik,
ni kao poverilac, već za svoj račun ( profit ), se uključuje u proizvodnju,
promet i berzanske transakcije, direktno ili preko povezanih predjuzeća
Dopunski ( pomoćni ) bankarski poslovi, u poslednje vreme najprofitabilniji
poslovi, gde spadaju konsalting poslovi, poslovi osiguranja, lizing i
sl.
4. BILANSI BANAKA
U bankama, kao i kod ostalih privrednih subjekata, postoje dva osnovna
bilansa, i to :
- Bilans stanja
- Bilans uspeha
4.1 Bilans stanja
Bilans stanja, u formalnom smislu predstavlja dvostrani račun, na čijoj
je jednoj strani prikazano stanje sredstava odnosno imovine ( na strani
aktive ), a na drugoj stanje izvora sredstava odnosno obaveza i fondova
( na strani pasive )
Obzirom da je postojeći kontni plan za bilansnu šemu banaka dosta nefunkcionalan,
Narodna banka je propisala na kvartalnom nivou Reklasifikovani bilans
stanja, koji su banke u obavezi da dostavljaju .
Tako, na strani aktive se pojavljuju novčana sredstva, depoziti kod centralne
banke, kratkoročni plasmani u hartije od vrednosti, kratkoročni krediti
i tekuća dospeća dugoročnih kredita, aktivna vremenska razgraničenja,
dugoročni krediti umanjena za tekuća dospeća, dugoročni plasmani u hartije
od vrednosti, ostali plasmani, greađevinski objekti i oprema, gubitak,
vanposlovna sredstva.
Na strani pasive su depoziti po viđenju, kretkoročni depoziti do jedne
godine, obeveze po kratkoročnim kreditima i tekuća dospeća po dugoročnim
kreditima, pasivna vremenska razgraničenje i ostala pasiva, dugoročni
depoziti, obeveze po dugoročnim kreditima umanjena za tekuća dospeća,
fondovi ( kapital, osnivački fond, rezerve banke, neraspoređena dobit,
dugoročna rezervisanja.
4.2 Bilans uspeha
U bilansu uspeha prikazani su prihodi, rashodi i finansijski rezultat,
odnosno neraspoređena dobit ili nepokriveni gubitak.
Pozicioniranje prihoda i rashoda, vrši se prema pojedinim grupama, prema
sadržini i vrsti, u okviru tri podbilansa :
-Funkcionalni podbilans ( poslovni prihodi, rashodi i rezultat banke )
-Neposlovni i vanredni prihodi i rashodi i rezultat
-Revalorizacioni prihodi, rashodi i rezultat banke
5. BANKARSKI AGREGATI
“Finansijski potencijal” i “kreditni potencijal” banke su najznačajniji
i ujedno najširi bankarski agregati (kategorije).
Bilans banke mora biti u ravnoteži, što znači da pozicije aktive (kreditni
plasmani, obavezne rezerve i rezerve likvidnosti) treba da budu jednake
pozicijama pasive.
U bilansima banaka, plasmani su limitirani ukupnim bankarskim izvorima
sredstava. To ujedno znači, ako banka teži da poveća svoje plasmane, ona
pre toga, mora povećati i svoje izvore sredstava. Dakle, plasmani i izvori
sredstava moraju biti u stanju ravnoteže, s tim što se slobodna i naplativa
sredstva banke nalaze na žiro-računu banke.
U kontekstu navedenog, proizIlazi generalni zaključak da su banke u mogućnosti
da plasiraju onoliko sredstava koliko su uspele da formiraju sredstava
u svom finansijskom potencijalu (ne računajući sredstva obavezne rezerve
na izdvojenom računu kod Centralne banke).
6. ORGANIZACIJA I ORGANI BANKE
Organi banke su skupština banke, upravni odbor, nadzorni odbori direktor
banke. Direktor i zaposleni u banci ne mogu biti članovi upravnog i nadzornog
odbora banke
Skupštinu banke čine osnivači banke sa upravljačkim pravom.
Upravni odbor banke čine članovi iz redova akcionara, koji imaju akcije
sa pravom upravljanja.
Nadzorni odbor banke čine članovi iz redova osnivača banke, ili drugih
finansijskih institucija.
Direktor banke, lice koga imenuje skupština akcionara na predlog upravnog
odbora banke, i on odgovara skupštini za svoj rad i poslovanje banke
7. STEČAJ I LIKVIDACIJA
Uslovi i postupak stečaja i likvidacije banaka uređuju se Zakonom o stečaju
i likvidaciji banaka i društava za osiguranje
Postupak stečaja sprovodi se nad bankom koja je 15 dana neprekidno nelikvidna,
odnosno u situaciji kada su obaveze banke veće od njene imovine.
Postupak likvidacije banaka mođe biti dobrovoljni, u situaciji kada je
nadleđni organa banke doneo odliku o prestanku rada, a za to dobio saglasnost
NBS, ili prinudni, kada je NBS oduzela dozvolu za rad banke, odnosno nadlešni
organ banke doneo odliku o prestanku rada banke, a za to nije dobio potrebnu
saglasnost NBS.
ZAKLJUČAK
Banka je poslovna organizacija, koja
nudi finansijske usluge za profit. Tradicionalne usluge banke uključuju
primanje depozita novca, davanje novca iz depozita, procesovanje novčanih
transakcija i usluge kreditiranja.
Mnoge banke nude podršku finansijskih usluga predjuzećima, industrijskim
i drugima vrstama kompanija i korporacija, u cilju uvećavanja profita;
npr., kreditiranje, paketi osiguranja, razna finansijska ulaganja, podršku
u razmjeni tržišnih dobara.
Najvažniji posao banke kao osnovnog subjekta u sistemu
bankarstva je interes na zajam - što znači da banka daje novac na zajam
na određeno vreme a nakon isteka tog perioda dobija novac nazad uz uvećanu
vrednost-kamatu ili interes. Postoji mnogo varijacija ali ovo je suština
bankarstva. Banka obavlja i neke sporedne delatnosti ( npr. investicione,
sponzorske) ali sve one su u funkciji tzv. oplođenog novca - za bankara
novac koji ne donosi dobit, nego stoji neoplođen, je novac koji gubi vrednost.
LITERATURA:
1 – 4 ) NARODNA BANKA SRBIJE – www.nbs.rs
5 ) Bankarstvo – Prof. Dr. Miroljub Hadžić - Univerzitet Singidunum
6;8 ) Bankarstvo – Prof. Dr Jovan B. Dušanić - Beogradska poslovna
škola
7 ) Uputstvo o načinu i rokovima dostavljanja Reklasifikovanog bilansa
stanja i bilansa uspeha banaka i drugih finansijskih organizacija –
„ Službeni list SRJ „ br. 62/93
9 ) Zakon o stečaju i likvidaciji banaka i društava za osiguranje
– “ Službeni glasnik RS “, br. 61/2005
PROCITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni
Seminarski Radovi
|
|