SEMINARSKI RAD IZ PSIHIJATRIJE
/ PSIHOPATOLOGIJE
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BIPOLARNI AFEKTIVNI POREMEĆAJ
|
Bipolarni poremećaj tip I | • Najmanje 1 manična epizoda +/-depresija, |
Bipolarni poremećaj tip II | • Najmanje 1 hipomanična epizoda +/-depresija. |
Ciklotimija | • Dugotrajni depresivni i hipomanični simptomi, |
Nespecifikovani bipolarni poremećaj | • Nema teškog depresivnog poremećaja, hipomanije ili manije. |
F 31.0 Bipolarni afektivni poremećaj, sadašnja
epizoda hipomanična,
F 31.1 Bipolarni afektivni poremećaj,
sadašnja epizoda manična bez psihotičnih simptoma,
F 31.2 Bipolarni afektivni poremećaj, sadašnja
epizoda manična sa psihotičnim simptomima,
F 31.3 Bipolarni afektivni poremećaj, sadašnja
epizoda depresivna, blaga ili umjerena,
F 31.30 Bipolarni afektivni poremećaj,
sadašnja epizoda depresivna, blaga ili umjerena, bez somatskih simptoma,
F 31.30 Bipolarni afektivni poremećaj, sadašnja
epizoda depresivna, blaga ili umjerena, sa somatskim simptomima,
F 31.4 Bipolarni afektivni poremećaj,
sadašnja epizoda depresivna, teška, bez psihotičnih simptoma,
F 31.5 Bipolarni afektivni poremećaj,
sadašnja epizoda depresivna, teška, sa psihotičnim simptomima,
F 31.6 Bipolarni afektivni poremećaj,
sadašnja epizoda mješovita,
F 31.7 Bipolarni afektivni poremećaj, sada
u remisiji.
Bipolarni poremećaj uglavnom počinje depresivnom
epizodom i predstavlja hronični poremećaj. Kod većine oboljelih smjenjuju
se depresivne i manične faze, mada kod 10-20% pacijenata
postoje samo manične epizode. Manične epizode obično počinju
naglo (u periodu od nekoliko sati ili dana) i ukoliko se ne liječe mogu
trajati oko 3 mjeseca, dok epizode depresije traju duže, od 6 - 10 mjeseci.
Izražena je varijabilnost učestalosti epizoda i obrasca remisije i pogoršanja,
premda se period remisije vremenom skraćuje. Podaci ukazuju da oko 15%
pacijenata ima teške epizode manije ili depresije sa psihotičnim obilježjima.
Prospektivne studije ukazuju da trećina pacijenata ima hronične simptome
i značajan pad psihosocijalnog funkcionisanja.
Manična
epizoda obično nastaje naglo. Svijest je uglavnom očuvana,
a vanjski izgled upadljiv (pretjerana šminka, neobične kombinacije odjeće,
obuće i nakita), uređenja prostora (gomilanje predmeta, ispisivanje optimističnih
parola) i ponašanja (traže kontakt s okolinom, prekomjerno troše, skloni
su kockanju i konzumiranju alkohola). Raspoloženje je uglavnom povišeno
(bučno, euforično, ekspanzivno), rjeđe iritabilno, s niskim frustracionim
pragom, što vodi u ljutnju, bijes, agresiju. Kod nekih pacijenata prisutna
je i emocionalna labilnost uz izmjene izrazito dobrog raspoloženja, iritabilnosti
i depresije u trajanju od nekoliko minuta do nekoliko sati. Psihomotorika
je ubrzana, povišena, sa živahnom mimikom i naglašenom gestikulacijom,
govor je ubrzan, u stalnom su pokretu, olako donose odluke, izražena je
sklonost rasipništvu, zaduživanju, nepotrebnim kupovinama, izlaganju rizičnim
radnjama, a sve to je praćeno subjektivnim osjećajem dobrog tjelesnog
stanja i kondicije. Mišljenje je ubrzano, sa brzim protokom ideja, koji
u ekstremnim slučajevima može ići do bujice ideja, neologizama i „salate
od riječi", pa je govor nerazumljiv. Sumanutosti veličine, bogatstva,
svemoći (kongruentne raspoloženju) javljaju se kod 2/3 maničnih bolesnika,
a mogu se javiti i persekutorne ili bizarne sumanutosti. Percepcija je
obično uredna, ali u psihotičnim epizodama mogu biti prisutni i halucinatorni
fenomeni. Pažnja je hipervigilna, sniženog tenaciteta, volja oscilira,
jer često mijenjaju planove i aktivnosti, a nagonski dinamizmi su povišeni
(hipererotizacija, pojačana seksualna aktivnost, ekscesivno pijenje alkohola),
uz čest gubitak na težini zbog pretjerne aktivnosti i zanemarivanja potrebe
za hranom. Pamćenje i inteligencija su uglavnom očuvani. Vegetativne funkcije
su pojačane, spavanje skraćeno. Kritičnost je bitno smanjena ili odsutna,
bez (dovoljnog) uvida u bolest, zbog čega najčešće odbijaju liječenje.
Hipomaniju karakteriše neprikladno, povišeno ili
razdražljivo raspoloženje i promjene u funkcionisanju (slično kao
kod manije, ali slabijeg intenziteta) koje okolina primjećuje, ali
ne dovode do velikih oštećenja na radnom i socijalnom planu, potrebe za
hospitalizacijom i nisu udružene sa halucinacijama ili sumanutostima.
Depresiju
karakteriše heterogenost kliničke slike, ispoljava se mnogobrojnim
simptomima, različitog intenziteta i kombinacija, od blage do psihotične
depresije.
Depresivna faza može se razviti naglo (tokom par dana),
ili postepeno (sedmicama). Svijest je u pravilu očuvana, kao i orijentacija.
Vanjski izgled karakteriše potištenost, klonulost, oskudni pokreti
ili dominiraju simptomi agitacije (nemirno pomicanje, kršenje prstiju,
ponekad čupanje kose), te često zapušten izgled i spoljašnjost.
Neki pacijenti se lako rasplaču, a neki ne mogu („suha depresija").
Raspoloženje je sniženo, često dominira anksioznost,
bespomoćnost, beznadežnost, osjećaj niže vrijednosti i krivice, strah
od budućnosti, gubitak interesa i sposobnosti uživanja. Kod agitiranih
depresija sa izraženom anksioznosti pacijenti mogu biti nemirni i razdražljivi.
Česte su dnevne varijacije u raspoloženju, sa jutarnjim pogoršanjem i
večernjim smanjenjem subjektivnih i objektivnih smetnji, dok je kod atipičnih
depresija često prisutan obrnut ritam. Bolesnici su umorni, tromi, malaksali,
nesposobni za fizičke napore. Pacijente koji negiraju depresivno raspoloženje
često porodica dovede na liječnje zbog socijalne izolacije i smanjenja
aktivnosti. Psihomotorika je najčešće usporena (retardirana slika), iako
može biti prisutna i agitacija, češće kod starijih. Mišljenje je usporeno,
asocijacije oskudne, a u sadržaju dominiraju pesimistične, depresivne
teme, razmišljanja o bezvrijednosti života i suicidalne ideacije. Ako
je u pitanju psihotična depresija, često su prisutne sumanutosti, koje
mogu biti u skladu sa raspoloženjem (sintimne, kongruentne), što uključuje
ideje krivice, grešnosti, propasti, tjelesne bolesti i neposobnosti, a
ako nisu u skladu sa raspoloženjem (inkongruentne, katatimne) mogu uključivati
npr. ideje proganjanja, prekomjernog znanja i veličine. Pažnja je smanjene
vigilnosti, a koncentracija je otežana. Perceptivne funkcije kod nepsihotičnih
depresija obično su uredne, dok se kod psihotičnih mogu javiti iluzije
i halucinacije. Volja je snižena (hipobulija), ponekad do abulije - bezvoljni
su, bez inicijative i interesa. Pamćenje i inteligencija
su najčešće očuvani, ali ponekad se pacijenti žale na oslabljenu koncentraciju,
smetnje pamćenja, otežano mišljenje, što može navesti kliničara na pogrešan
zaključak da je riječ o primarno dementnim smetnjama, naročito kod starijih.
Nagonski dinamizmi su sniženi sve do izražavanja suicidalnosti (2/3 pacijenata
pomišlja na suicid, dok 10-15% izvršava taj čin). Posebnu pažnju treba
obratiti na period kada se tokom liječenja počnu vraćati energija i snaga,
pa pacijenti krenu prema realizaciji suicidalnih poriva. Libido je smanjen,
kao i apetit (rjeđe povećan - kod atipičnih slika). Uvid u bolest obično
je očuvana, ali je teško ubijediti pacijente da je moguće izlječenje njihovog
stanja. Vegetativne funkcije često su poremećene, a mogu se naći i funkcionalne
smetnje od strane kardio-vaskularnog sistema (promjene srčanog ritma,
pritiska, cijanoza i hladnoća udova), gastro-intestinalnog trakta (opstipacija,
suha usta), urogenitalnog sistema, kao i bolovi, disestezije (pritisak,
probadanje, pečenje) u bilo kom dijelu tijela, što u slučaju dominantnog
ispoljavanja u kliničkoj slici ukazuje na „maskiranu depresiju".
Jedan od vodećih simptoma je poremećaj spavanja i to u smislu nesanice,
smetnji sa uspavljivanjem, ranog jutarnjeg buđenja ili isprekidanog spavanja.
Kod atipičnih depresija česta je hipersomnija (pretjerana potreba za spavanjem).
U
kliničkoj slici dominira brzo izmjenjivanje maničnih, hipomaničnih
i depresivnih simptoma ili miješana slika poremećaja. Anamnestički
postoji podatak o najmanje jednoj maničnoj/hipomaničnoj epizodi. Iako
se tipični oblici bipolarnog afektivnog poremećaja sastoje od maničnih
i depresivnih epizoda koje se smjenjuju sa razdobljima normalnog raspoloženja
ili remisije između, relativno rijetko se simptomi manije i depresije
mogu izmjenjivati iz dana u dan ili čak iz sata u sat. Svi opisani simptomi
manije, hipomanije i depresije mogu se pojavljivati i u ovakvoj, miješanoj
epizodi i imati širok raspon u intenzitetu, pojavnosti i kvalitetu.
Primarni (psihijatrijski): | • Prisutnost psihijatrijskog poremećaja, • Nedostatak adekvatnog tretmana, • Komorbidnost drugog psihijatrijskog poremećaja, • Prethodni suicidalni pokušaji, • Suicid u porodici, • Poremećaj serotoninskog sistema, • Nizak holesterol u serumu. |
Sekundarni (psihološki): | • Traumatski događaj u djetinjstvu, • Nezaposlenost ili gubitak posla, • Socijalna izolacija, • Slaba porodična i socijalna podrška, • Nedavni i ozbiljni negativni životni događaji, • Pušenje. |
Tercijarni (demografski): |
• Muški pol, |
Na tok bolesti NEPOVOLJNO utiču sljedeći faktori:
• Pozitivna porodična anamneza,
• Izražena komorbidnost sa drugim psihijatrijskim poremećajima,
• Rano pojavljivanje bolesti,
• Loše funkcionisanje u premorbidnom periodu,
• Brze izmjene epizoda, odnosno kratke interepizodne faze,
• Učestale hospitalizacije,
• Miješana simptomatologija manije i depresije,
• Izostanak odgovora na primijenjenu terapiju,
• Nepostojanje saradnje pacijenta u procesu liječenja.
Na tok bolesti POVOLJNO utiču sljedeći faktori:
• Negativna porodična anamneza (na bipolarni afektivni poremećaj i
druge psihijatrijske poremećaje),
• Medicinski uzroci pojave bolesti,
• Nagli početak bolesti nakon nekog stresa,
• Dobro premorbidno funkcionisanje,
• Dobar odgovor na farmakoterapiju
• Saradnja u procesu liječenja.
Bipolarni afektivni poremećaj ima lošiju prognozu od depresivnog poremećaja.
• U prosjeku 7% svih pacijenata s bipolarnim afektivnim poremećajem nemaju
povratne simptome,
• 45% imaju više od jedne epizode,
• 40% imaju hronično oboljenje.
LITERATURA
1. Baldassano CF. Assessment tools for screening and monitoring bipolar disorder. Bipolar Disorders 2005; 7:8-15.
2. Bauer MS, Mitchner L. What is a "mood stabilizer"? An evidence-based response. American Journal of Psychiatry 2004; 161: 3-18.
3. Bipolarni afektivni poremećaj, Hrvatsko psihijatrijsko društvo, Hrvatsko društvo za kliničku psihijatriju, Hrvatskog liječničkog zbora, Hrvatsko društvo za biologijsku psihijatriju, Hrvatskog liječničkog zbora, Zagreb 2007.
4. Cipriani A. et al. Lithium in the prevention of suicidal behavior and all-cause mortality in patients with mood disorders : a systematic review of randomized trials. American Journal of Psychiatry 2005; 182: 148-152.
5. Evidence based medicine guidelines: Bipolar disorder (manic-depressive disorder), Helsinki, Finland Medical Society Duodecim Publications Ltd, 2001
6. Henry C et al. Antidepressant-induced mania in bipolar patients: identification of risk factors. Journal of Clinical Psychiatry 2001; 62: 249-255.
7. Kaplan HI, Sadock BJ. Priručnik kliničke psihijatrije, Naklada Slap, Jastrebarsko, 1998
8. National Institute for Clinical Excellence. The management of bipolar disorder in adults, children and adolescents, in primary and secondary care. London: National Institute for Clinical Excellence, 2006
9. Rendell JM, Geddes JR. Risperidone in long-term treatment for bipolar disorder. Cochrane Database of Systematic Reviews 2006, Issue 4. Art. No.: CD004999. DOI: 10.1002/14651858.CD004999.pub2
10. Stoisavljević-Šatara S., urednik Registar lijekova Republike Srpske sa osnovama farmakoterapije 2008.Banja Luka: Agencija za lijekove Republike Srpske, 2008.
11. Timotijević I., Jašović-Gašić M. Terapijske smernice za lečenje bipolarnog afektivnog poremećaja, Srpsko lekarsko društvo-Psihijatrijska sekcija, 2004.
preuzmi seminarski rad u wordu » » »
Besplatni Seminarski Radovi