SEMINARSKI RAD IZ PSIHIJATRIJE
/ PSIHOPATOLOGIJE
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ANKSIOZNI POREMEĆAJIDEFINICIJA ANKSIOZNIH POREMEĆAJA
Stanje se može nazvati anksioznim poremećajem kad je anksioznost snažna,
dugotrajna i ograničava psihološko i socijalno funkcionisanje. Zajedničke
karakteristike svih anksioznih poremećaja su : Privremena medikacija može pomoći u slučajevima kada je funkcionalni
kapacitet pacijenta oštećen. KLASIFIKACIJA ANKSIOZNIH POREMEĆAJA
EPIDEMIOLOGIJA
PATOGENEZA ANKSIOZNOSTI
Psihoanalitička teorija dijeli
izvore anksioznosti u četiri grupe: Dijete u svom razvoju prolazi kroz ove anksioznosti i postupno ih prevladava,
tako da može uspješno da zadovoljava svoje nagonske impulse u skladu sa
socijalnim normama i ima dovoljno energije za uspostavljanje zrelih emocionalnih
odnosa i aktivnosti učenja i rada. Kod odraslih osoba, ukoliko nedovoljno
razriješeni konflikti uzimaju mnogo energije putem pretjeranog korištenja
mehanizama odbrane, problem može nastati u nekoj stresnoj situaciji, pogotovo
onoj koja simbolički podsjeća na rani konflikt. Dakle, smatra se da se
radi o nagonskim signalima ka egu, koji imaju tendenciju da iz nesvjesnog
prodru u svjesne strukture. Psihodinamika anksioznih poremećaja: Teorija učenja Biološke teorije
|
Psihološki simptomi: |
- Osjećaj ustrašenosti, - Otežana koncentracije, - Hipervigilnost, - Nesanica, - Smanjen libido, - „Knedla u grlu“, - Nervoza u želucu (trema), - Napetost, - Strepnja. |
Anksioznost je glavna tegoba kod brojnih psiholoških, zdravstvenih i neuroloških
poremećaja.
Depresivni poremećaji (F 32, F 33): 50-70% depresivnih
bolesnika pokazuje anksioznost ili opsesivno razmišljanje o mračnim temama;
20-30% primarno anksioznih pacijenata takođe doživljava i depresiju.
Shizofrenija (F 20): Može biti izražena anksioznost i
mogu se javiti teške opsesije, uz halucinacije i sumanutosti.
Bipolarni I poremećaj (F 31): Obilježen teškom anksioznosti
tokom maničnih epizoda.
Netipična psihoza (F 28, F 29): Teška anksioznost uz
psihotična obilježja.
Poremećaj prilagođavanja s anksioznošću (F 43): U anamnezi
je prisutan psihološki stresor 3 mjeseca od početka poremećaja.
Opšta zdravstvena i neurološka stanja: Prisutno je i
kognitivno oštećenje.
Poremećaji vezani uz zloupotrebu psihoaktivnih supstanci (PAS):
Panika ili anksioznost praćeni intoksikacijom (naročito kofein, amfetamin)
i apstinencijalne krize.
Kod generalizovanog anksioznog poremećaja anksioznost
i prekomjerna strepnja su dominantni simptomi. Obično se javlja
između 20. i 35. godine. Oboljela osoba većinu vremena provodi brinući
o svakodnevnim životnim situacijama. Najčešće je uznemirena, razdražljiva,
napeta, isprekidano govori, te se žali na lako zamaranje, otežanu koncentraciju
i nesanicu. Prema DSM-IV klasifikaciji, kriterijumi za postavljanje
dijagnoze generalizovanog anksioznog poremećaja su
prisustvo anksioznosti najveći broj dana tokom šest mjeseci, kao i prisustvo
najmanje tri od sljedećih šest simptoma: uznemirenost, lako zamaranje,
otežana koncentracija, razdražljivost, mišićna napetost i poremećeno
spavanje.
Stopa psihijatrijskog komorbideta i generalizovanog anksioznog
poremećaja:
• Jednostavna fobija 21-55%,
• Socijalna fobija 15-59%,
• Depresija (uključujući distimiju) 8-39%,
• Panični poremećaj 3-27%.
Tok i prognoza:
Hroničan tok, simptomi se mogu povući kako pacijent stari. Tokom vremena,
pacijent može razviti sekundarnu depresiju.
Prediktori slabe prognoze kod generalizovanog anksioznog poremećaja:
• Dugo trajanje bolesti,
• Komorbiditet psihijatrijskih poremećaja,
• Dugotrajni somatski poremećaj,
• Koegzistencija poremećaja ličnosti,
• Slaba socijalna prilagođenost,
• Nestabilni bračni i porodični odnosi.
Panični poremećaj je stanje koje dominantno karakteriše:
• Iznenadno pojavljivanje spontanih i neočekivanih paničnih napada
najmanje jedanput mjesečno,
• Napadi su praćeni brojnim somatskim simptomima i osjećajem vitalne ugroženosti,
• Zabrinutost zbog mogućih posljedica paničnih napada,
• Promijenjeno ponašanje povezano sa napadima (izbjegavanje:
da se ostane sam u kući ili da se ide sam izvan kuće, vožnje autobusom,
vozom, avionom, supermarketa, mnoštva svijeta i gužve, stajanja u redu,
odlazaka u pozorište, restorane, kina, liftova, tunela, mosta).
Panični poremećaj može se javljati sa agorafobijom ili bez nje. Pod agorafobijom podrazumijevamo specifičnu vrstu straha, najčešće sekundarno razvijenu, kod osoba sa paničnim poremećajem. Osoba koja pati od ovog poremećaja ima strah od napada straha i osjeća se najsigurnije u svom okruženju. Agorafobični napadi najčešće se javljaju van kuće - dok osoba čeka u redu, u gužvi, na mostu, u autobusu, vozu ili automobilu
Panični napad je kratka epizoda (do 10-tak minuta, rijetko do sat vremena) nepodnošljive plašljivosti, zabrinutosti, unutarnjeg nemira sa iznenadnim atacima nepodnošljivog osjećaja straha i znakova i simptoma snažnog podražaja vegetativnog nervnog sistema.
Prema DSM IV klasifikaciji kriterijumi za postavljanje dijagnoze paničnog
napada uključuju kratkotrajno razdoblje intenzivnog straha ili nelagode
u kome se 4 ili više simptoma razvijaju i dostižu vrhunac unutar 10 minuta:
palpitacije, lupanje srca, ubrzan puls, znojenje; drhtanje ili tresenje,
osjećaj nedostatka zraka ili teškog disanja, osjećaj gušenja, bol ili
nelagoda u prsima, mučnina ili želučane tegobe, osjećaj vrtoglavice, nesigurnost,
ošamućenost ili nesvjestica, derealizacija (osjećaj nestvarnosti) ili
depersonalizacija (osoba je odvojena sama od sebe), strah od gubitka kontrole
ili osjećaj da će se poluditi, strah od smrti, parestezija (osjećaj umrtvljenosti
ili bockanja), navala osjećaja toplote ili hladnoće.
Čest komorbiditet: fobije, naročito agorafobija
(30-40%), teška depresija (40¬80%), zloupotreba alkohola
i sedativa, zavisnost od PAS. Kod paničnog poremećaja povećan
je suicidalni rizik.
Tok i prognoza:
Panični poremećaj kroz nekoliko sedmica može potpuno onesposobiti pacijenta.
Može se razvijati postepeno, mjesecima, čak godinama, poprimiti hroničan
tok, sa remisijama i egzacerbacijama. Prognoza, uz terapiju je odlična.
Agorafobija je najrezistentnija od svih fobija.
Fobija je iracionalan, intenzivan strah, nastao pojavom
predmeta ili situacije koji podsjećaju na prethodno iskustvo ispunjeno
strahom.
Specifična fobija je obilježena klinički značajnom
anksioznošću, koja je izazvana izlaganjem osobe specifičnom objektu ili
situaciji koja djeluje zastrašujuće, što često dovodi do izbjegavajućeg
ponašanja.
Karakteristični simptomi fobičnog poremećaja:
• Osoba iznenada osjeti iracionalan strah, paniku i užas u situaciji
koja nije opasna,
• Fobična osoba svjesna je da njen strah prelazi granice normalnog i da
nema stvarne opasnosti,
• Fobična reakcija je automatska, osoba je ne može kontrolisati i praktički
je sva obuzeta imaginacijom prijetnje i opasnosti,
• Fobična osoba pokazuje sve tjelesne reakcije koje su prisutne u velikom
strahu: ubrzan rad srca, osjećaj nedostatka zraka, površno disanje, drhtanje
i jaku želju da pobjegne iz fobične situacije,
• Fobična osoba izbjegava objekte i situacije kojih se plaši,
• Tipovi fobija: od životinja, od prirodnog okoliša (npr. visina,
oluja, voda), od krvi, injekcija, ozlijeda, od situacija (npr.
avioni, liftovi, zatvoreni prostori).
Socijalna fobija je neprimjeren strah od izloženosti
posmatranju i kritičkoj procjeni drugih u različitim socijalno strukturisanim
situacijama. Očituje se kao strah od javnih nastupa, predavanja,
izjava za TV, iznošenja svog mišljenja na sastanku, susreta sa značajnim
osobama, pokazivanja znanja i vještina na ispitu, za vrijeme obroka u
prisustvu drugih i sl.
Osoba se boji da će na javnom nastupu ispasti nespretna, pokazati neznanje,
napraviti nepopravljivu glupost i tako ispasti smiješna.
Ako je prisiljena biti u socijalno-fobičnoj situaciji, osoba doživljava
jake simptome anksioznosti (crvenilo lica, znojenje, drhtanje i blokadu
govora), uz popratne negativne kognitivne interpretacije (njen će nastup
proglasti glupim, dosadnim i sl.). Osoba je svjesna svoje anksioznosti
i pratećih tjelesnih znakova, misli da je to lako uočljivo drugima, pa
se javlja strah od straha, odnosno jaka anticipacijska anksioznost, što
se zbog posljedičnog izbjegavajućeg ponašanja negativno odražava na socijalne
kontakte i kvalitet života.
Socijalni anksiozni poremećaj je najčešći anksiozni poremećaj
(10-15%), često je neprepoznat uzrok neuspjeha u školi, razvoda braka,
neuspješne profesionalne karijere, asocijalnog života, alkoholizma i zavisnosti
od PAS. Takođe, socijalni anksiozni poremećaj često nije prepoznat u ambulantama
porodične medicine.
Danas se smatra kako postoje dva glavna klinička podtipa socijalno anksioznog
poremećaja:
• Generalizovani socijalno anksiozni poremećaj (strah
od širokog spektra socijalnih situacija)
• Specifični (strah od jedne ili nekoliko specifičnih
socijalnih situacija)
U oba klasifikaciona sistema, DSM-IV i MKB-10, osnovna karakteristika
socijalno anksioznog poremećaja je strah osobe da će je drugi procjenjivati
i ocjenjivati, te očekivanje da će rezultat takve procjene za nju biti
negativan i poražavajući.
Postoje i neke razlike: npr. prema MKB-10, javni govor pred publikom se
ne smatra fobičnom situacijom, kao što je to u DSM-IV, jer MKB-10 specificira
da se strah od procjenjivanja mora odnositi na malu grupu ljudi, a ne
na gomilu. DSM-IV specificira da poremećaj treba predstavljati socioekonomski
teret za pacijenta, u smislu oštećenja profesionalnog funkcionisanja,
dok MKB-10 to ne traži. MKB-10 naglašava važnost tjelesnih simptoma, dok
DSM-IV govori samo o simptomima anksioznosti. Uopšteno, MKB-10 ima nešto
strožije kriterije.
Komorbiditet u socijalno-anksioznom poremećaju (SAP-u)
Najčešća komorbidna stanja uključuju:
• Jednostavne fobije,
• Agorafobiju,
• Major depresiju,
• Zavisnost o alkoholu i drogama.
Tok i prognoza:
• Hroničan tok, sa mogućnosti pogoršanja, ako se ne tretira.
• Prognoza je, uz terapiju, dobra.
Posttraumatski
stresni poremećaj javlja se kod osoba koje su bile izložene
traumatskom događaju, što podrazumijeva direktnu opasnost po život, potencijalnu
smrtnu opasnost, ranjavanje, ugroženost vlastitog ili tuđeg integriteta,
a kao odgovor na to javlja se intenzivan strah i osjećaj bespomoćnosti
ili užasnutosti.
Smatra se da se u opštoj populaciji posttraumatski stresni poremećaj
javlja sa učestalošću od 1-2%, mada u novijim epidemiološkim studijama
prevalenca se kreće od 1-12%, dok kod ratnih veterana iznosi oko 30%.
Istraživanja pokazuju da se kod žrtvi mirnodopskog nasilja posttraumatski
stresni poremećaj javlja u oko 20% slučajeva, nakon prirodnih katastrofa
oko 15%, dok nakon saobraćajnih nesreća postoji vjerovatnoća pojave posttraumatskih
smetnji kod oko 7% osoba.
Tipični simptomi posttraumatskog stresnog poremećaja su ponovno proživljavanje traumatskog iskustva putem intruzivnih sjećanja ili snova, izbjegavanje aktivnosti i situacija koji podsjećaju na traumu, a koje su sastavani dio uobičajenog života, poteškoće sa spavanjem, kontrolom ljutnje i bijesa, smetnje na planu pažnje i koncentracije, prenaglašene reakcije na benigne stimuluse (pojačana pobuđenost), a javljaju se i osjećanja emocionalne praznine i odvojenosti od drugih ljudi.
Istraživanja su pokazala da razvoj, intenzitet i trajanje posttraumatskog
stresnog poremećaja najviše zavisi od sljedećih faktora:
• Karakteristika traumatskog događaja,
• Karakteristika ličnosti prije traumatskog događaja,
• Ranije proživljene traume i ranije prisutnih psihičkih teškoća,
• Kvaliteta socijalne podrške nakon traumatskog događaja.
Dijagnostički kriterijumi za posttraumatski stresni poremećaj
u oba klasifikaciona sistema se uglavnom poklapaju, s tim što se kod MKB-10
ne razmatra vulnerabilnost, dok se u DSM-IV ne negira značaj individualne
predispozicije, odnosno vulnerabilnosti i otpornosti.
Takođe, postoji razlika u determinisanju stresnih iskustava nakon kojih
može nastati posttraumatski stresni poremećaj . Kod MKB-10 osoba
mora biti direkno izložena traumatskom događaju, a kod DSM-IV npr. saznanje
o dijagnosticiranju po život opasne bolesti djeteta ili bliskog člana
porodice može dovesti do razvoja posttraumatskog stresnog poremećaja.
Prema MKB-10, kod reakcija na težak stres treba razlikovati:
• Akutnu reakciju na stres (F 43.0),
• Posttraumatski stresni poremećaj (F 43.1),
• Poremećaj prilagođavanja (F 43.2),
• Trajne promjene ličnosti nakon katastrofičnog iskustva (F 62.0).
Kod akutne reakcije na stres i poremećaja prilagođavanja, individualna
osjetljivost igra veliku ulogu, dok je kod posttraumatskog stresnog poremećaja
i trajnih promjena ličnosti (koje u velikom broju slučajeva predstavljaju
hroničnu sekvelu nakon posttraumatskog stresnog poremećaja) zajednički
etiološki faktor katastrofično iskustvo.
Tokom vremena mogu da se razvijaju i drugi, pridruženi poremećaji, kao
što su:
• Zloupotreba psihoaktivnih supstanci (alkohola, droge), depresivni
i anksiozni poremećaji,
• Poteškoće u socijalnom prilagođavanju,
• Oštećenja kognitivnih funkcija i radnih performansi,
• Posljedice na planu somatskog zdravlja, od kojih najčešće glavobolje,
hronični umor, bolovi u grudima, gastrointestinalni, kardiovaskularni,
renalni, respiratorni poremećaji, kao i oslabljen imuni sistem i infekcije.
Iskustva iz prakse pokazuju da traumatizovani najčešće traže pomoć u zdravstvenim
ustanovama zbog navedenih poremećaja, a da predhodno posttraumatski stresni
poremećaj nije ni bio dijagnostikovan, niti tretiran.
Tok i prognoza:
Hroničan tok. Trauma se s vremena na vrijeme ponovo proživljava tokom
nekoliko godina. Lošija prognoza uz ranije postojeća psihopatološka stanja.
Posljedice posttraumatskog stresnog poremećaja:
• Često se javlja u komorbiditetu, naročito sa depresijom i zloupotrebom
PAS,
• Uzrokuje disfunkcionalnost u porodičnom i radnom okruženju,
• Osobe sa posttraumatskim stresnim poremećajem su često suicidalne,
• Posttraumatski stresni poremećaj može rezultirati trajnim promjenama
ličnosti zbog traumatizacije,
• Osoba sa parcijalnim posttraumatskim stresnim poremećajem može, takođe,
imati probleme sa radnim i porodičnim funkcionisanjem,
• Dugoročne posljedice psihotraumatizacije mogu biti razvoj depresije
i psihosomatskih bolesti,
• Osobe sa posttraumatskim stresnim poremećajem teško odlučuju da se jave
ljekaru zbog psihičkih problema.
Opsesivno-kompulzivni poremećaj karakteriše intenzivna
anksioznost, ponavljajuće opsesije i/ili kompulzije.
Opsesije (lat. obsessio - opsjedanje, obuzetost
nečim, opsjednutost, salijetanje) su ponavljajuće, neugodne ili neprikladne
misli ili ideje koje osoba doživljava kao nametnute, ali ih prepoznaje
kao svoje, i koje želi da zanemari, otkloni ili neutralizuje drugim mislima.
Kompulzije (lat. compulsio - primoravanje, prisiljavanje,
prisila) su ponavljajuće radnje ili psihičke aktivnosti koje se osoba
osjeća prisiljenom da radi, kao odgovor na opsesije ili nastojeći rigidno
zadovoljiti pravila, a sa ciljem smanjenja psihičke napetosti.
Za razliku od djece, odrasle osobe su obično u mogućnosti da kognitivno
dožive i opsesije i kompulzije kao pretjerane i nerazumne, odnosno iracionalne.
Kod osoba sa opsesivno-kompulzivnim poremećajem česti
su depresivni simptomi, a osobe koje pate od ponavljajućeg depresivnog
poremećaja, često tokom depresivnih epizoda mogu razviti opsesivne misli.
Dijagnostičke smjernice:
MKB-10 pod šifrom F 42 opisuje i supkategorizira opsesivno-kompulzivni
poremećaj na sljedeći način:
• Misli ili impulsi moraju biti prepoznati kao vlastiti.
• Mora postojati bar jedna misao ili radnja koja se i usprkos otporu ponavlja,
iako mogu biti prisutne i druge misli, kojima se pojedinac više ne opire.
• Misao ili radnja koja se ponavlja ne smije sama po sebi biti ugodna
(jednostavno oslobađanje od napetosti ili anksioznosti se ne podrazumijeva
kao zadovoljstvo).
• Misli, slike ili impulsi moraju biti neugodno ponavljajući.
DSM-IV: Osnovna obilježja su povratne opsesije ili kompulzije (kriterijum
A) koje osobu okupiraju vremenski (tj. oduzimaju više od 1h dnevno) ili
izazivaju očite smetnje ili značajno oštećenje (kriterijum C). Bolesnik
tokom poremećaja shvata pretjeranost i nerazumnost prisilnih misli i radnji
(kriterijum B). Ako postoji drugi poremećaj, sadržaj opsesija ili kompulzija
nije ograničen na taj poremećaj (kriterijum D). Smetnje nisu uzrokovane
neposrednim uticajem štetnih tvari, niti opštim zdravstvenim stanjem (kriterijum
E).
Da bi se postavila dijagnoza OKP opsesije i/ili kompulzije moraju biti
takvog intenziteta da za duže vrijeme potpuno zaokupe oboljelog, tako
da dovode do poremećaja funkcionisanja na socijalnom planu i ukupnoj radnoj
aktivnosti.
Tok i prognoza:
Tok je hroničan, s pojačanjem i gašenjem simptoma. Prognoza je uglavnom
zadovoljavajuća uz liječenje, ali su neki slučajevi rezistentni na terapiju.
LITERATURA
1. Ackerman DL, Greenland S. Multivariate meta-analysis of controlled drug studies of obsessive-compulsive disorder. J Clin Psychopharmacol 2002; 22:309-317.
2. Američka psihijatrijska udruga: Dijagnostički kriteriji iz DSM-IV, Međunarodna verzija s MKB-10 šiframa, Naklada Slap, Jastrebarsko, 1999.
3. Baldwin DS. Evidence-based guidelines for the pharmacological treatment of anxiety disorders: recommendations from the British Association for psychopharmacology. Journal of Psychopharmacology 2005; 19: 567-596.
4. Baldwin DS, Polkinghorn C. Evidence-based pharmacotherapy for general anxiety disorder. Int J Neuropsychiphamacol 2005; 8: 293:302.
5. Ballengar JC, Davidson JRT, Lecrubier Y, et.al. Consensus statement on social anxiety disorder from the international consensus group on depression and anxiety. J.Clin Psychiatry 1998.
6. Evidence based medicine guidelines: Anxiety disorder, Helsinki, Finland Medical Society Duodecim Publications Ltd., 23.04.2002. p.1-3.
7. Evidence based medicine guidelines: Drug treatement of anxiety and related disorders, Helsinki, Finland Medical Society Duodecim Publications Ltd, 24.03.2002. p.1-3 [17 references]
8. First,M.B., Frances,A., Pincus,H.A. DSM-IV Priručnik za diferencijalnu dijagnostiku, Naklada Slap, Jastrebarsko, 1997.
9. Hrvatska consensus grupa za depresiju i anksiozne poremećaje, Prepoznavanje i iječenje depresije i anksioznih poremećaja - uloga liječnika primarne zdravstvene zaštite, Zagreb, 2003.
10. Jašović-Gašić,M., Damjanović,A., Marić,N., Miljević,Č., Đurić,D., Antidepresivi, Beograd, 2006.
11. Kaplan, H.I., Sadock, B.J. Priručnik kliničke psihijatrije, Naklada Slap, Jastrebarsko, 1998.
12. Kessler RC, The epidemiologyof pure and comorbid generalised anxiety disorder. A review and evaluation of recent research. Acta Psychiatr Scand
2001
13. Kolk, B.A., Saporta,J.:Biological Response to Psychic Trauma. In: International Handbook of Traumatic Stress Syndrome edited by John P. Wilson and Beverley Raphael. Plenium Press, New York, 1993.
14. National Collaborating Centre for Mental Health. Management of panic disorder and general anxiety disorder in primary and secondary care. London: National Institute for Clinical Excelence, 2007.
15. Nutt DJ. Overwiev of diagnosis and drug treatment of anxiety disorders. CNS Spectrum 2005 (b);10:49-56.
16. Mitte K, Noack P, Steil R, Hautzinger M. A meta-analytic review of the efficacy of drug treatment in general anxiety disorder. J Clin Psychopharmacol 2005; 25 :141-150.
17. Mongomery, S.A. Clinical Manual on SSRIs and Social Anxiety Disorder, Science Press, 2004.
18. Stein DJ, Ipser JC, Balkom AJ. Pharmacotherapy for social phobia. Cochrane Database of Systematic Reviews 2004, Issue 4. Art. No.: CD001206.
19. Stoisavljević-Šatara S., urednik Registar lijekova Republike Srpske sa osnovama farmakoterapije 2008. Banja Luka: Agencija za lijekove Republike Srpske, 2008.
preuzmi seminarski rad u wordu » » »
Besplatni Seminarski Radovi