|
UJEDINJENJE EVROPE
Kada razmišljamo o integracijama, onda mislimo prije svega na savremene
procese međunarodnog povezivanja i organizovanja na sve brojnije međunarodne
ekonomske grupacije u raznim dijelovima svijeta, a posebno na Evrposku
uniju, Evropsko udruženje slobodne trgovine, NAFTA, APEC, CACM i dr. Različite
ideje i oblici saradnje, povezivanje i integracije prisutni su tokom cijele
istorije formiranja država i prava .
Međunarodne ekonomske integracije su organizovani sistemi ekonomsko-političke
saradnje i povezivanja zemalja na osnovama razvoja svestranih i stalnih
veza, racionalne međusobne podjele rada i efikasnog korišćenja raspoloživih
resursa u cilju povećanja blagostanja naroda i konkurentne sposobnosti
firmi i država članica na svetskom tržištu.
Kroz istoriju je postojalo mnogo pokušaja da se ujedini Evropa. Jedni
od tih pokušaja su npr. Napoleonovo carstvo i Njemačka za vrijeme Hitlera,
a takođe i doba Karla Velikog o kome će poslije biti riječi. Ni jedan
od ovih pokušaja nije uspio jer su osnove tog ujedinjenja bile nasilne.
Napoleon i Hitler su htjeli da ujedine Evropu, pa i svijet ali su to htjeli
silom da učine što nije bilo moguće. Ujedinjenje Evrope moguće je samo
mirnim putem i ono je “na neki način” počelo završetkom Drugog svjetskog
rata.
Saveznici Zapadnoevropskih zemalja poslije Drugog Svjetskog rata su došli
na ideju o ujedinjenju Evrope, naravno, uz pomoć SAD-a. Ujedinjavanje
Evrope se odvijalo na dvije strane, sa jedne strane uz pomoć SAD-a a sa
druge uz pomoć SSSR-a, što se i vidi iz stvaranja dva pakta, NATO-a i
Varšavskog pakta.
2. IDEJE O UJEDINJENJU
Poslije pada Zapadnog Rimskog carstva pojam Evrope se prvi put jasno
pojavljuje za vrijeme Karla Velikog koji se 800. god. krunisao za cara,
a svoje Carstvo smatrao novom Rimskom imperijom. Evropa Karla Velikog
prostirala se: od Severnog ledenog okeana do Mediterana i od Atlantika
do Ellbe – nije obuhvatala britanska ostrva i najveći deo Iberijskog poluostrva
(tada pod vlašću Arapa), ni sadašnju istočnu i sjevernu Evropu. Evropski
politički kamen temeljac je spis Pjera Diboa “O obnavljanju svete zemlje”
objavljen 1306. god – obezbjeđenje mira unutar Evrope radi ekspanzije
u spoljnom svijetu: to je ideja krstaša. “Veliki plan” Maksimilijana de
Betina, vojvode od Silija (1560 – 1641), sadržan u njegovim memoarima
koji su štampani posthumno 1632: srazmjerna podjela Evrope na 15 država,
otklanjanje nesporazuma na Opštoj skupštini savjeta u kome su sve zemlje
predstavljene. Konrad Fridrih fon Šmit – Fizeldek 1821. objavio spis “Evropski
savez”. Predlaže osnivanje evropske federacije, savezne vojske, kongresa
nacija, uvođenje zajedničke evropske zastave, uspostavljanje jedinstvenog
pravnog poretka, postojanje evropske valute i zajedničke vaspitne i obrazovne
mijere. Sen Simon se zalagao za stvaranje jezgra Evrope: englesko- francusku
uniju kojoj će se priključiti i druge države Evrope. Napoleon je sebe
neubjedljivo prikazao kao nasljednika Karla Velikog. Evropska integracija
je, u izvjesnoj mijeri, ostvarena za vrijeme Napoleona donošenjem i širenjem
Građanskog zakonika. Evropska ideja izražava se u “Evropskim listovima”
(1824), “Evropskim novinama” (1817).
3. POČETAK EVROPSKOG UJEDINJAVANJA
Sama ideja o ujedinjenu evropskih država nije nova. Ona se uvjek provlačila
kroz misli i ideje evropskih intelektualaca koji su stalno isticali potrebu
zajedničke evropske svijesti i jednog evropskog doma. Te zamisli ili su
dolazile podsticane idealima pojedinaca ili poslije teških i krvavih ratova
kao želja da se oni nikad više ne ponove. Još u Srednjem vijeku primjetna
je svijest o jedinstvenoj Evropi koju ujedinjuje hrišćanska vjera. Hrišćanstvo
je bilo jedini faktor koji je mogao da poveže Evropu u kojoj još nije
došlo do formiranja nacionalnih država. Naročito su se na to pozivale
pape prilikom podsticanja evropskih vladara na krstaške pohode i ratove
protiv Turaka. Sukobi sa muslimanima na Bliskom Istoku i u Sredozemlju
su itekako doprinjeli nastanku evropskog jedinstva. Još u to vreme primjetna
je podjela na katolički Zapad i pravoslavni Istok, na koji se gledalo
kao na nešto što nije sastavni dio evropskog indentiteta. U Novom vijeku
pojavom protestantizma Evropa je gurnuta u mračan period krvavih ratova
i vjerskih progona. Univerzalna svijest koja je nastala u Srednjem vijeku
se potpuno gubi u svijetlu podela na katolike i protestante. Pokušaji
da se stvori neko jedinstvo su išli samo dotle kada bi se pravili savezi
protestantskih ili katoličkih država. U tom smislu je i razumljivo zašto
je francuski kardinal Rišelje sanjao o federaciji protestantskih država
pod rukovodstvom Pariza, koja bi držala katoličku Austriju pod kontrolom.
Tek u 19. vijeku, sa nastankom Svete Alijanse, možemo govoriti o nekakvom
evropskom jedinstvu. Naime, strah od revolucija je evropske dvorove gurnuo
na međusobnu saradnju i razumjevanje. Uvidjela se potreba za češćim diplomatskim
sastancima, razgovorima i zajedničkim akcijama. Iako je koncept Svete
Alijanse imao izrazito ideološki karakter i potrebu da očuva evropske
države i dinastije od bilo kakvih nasilnih promjena, on je donio Evropi
mir koji je trajao gotovo 50 godina. Ali taj nadnacionalni koncept nije
imao šansu za preživljavanje u svijetlu velikih nacionalnih revolucija,
postanka nacija, ratova za oslobođenje na Balkanu i ujedinjenja Njemačke
pod energičnim Bizmarkom. Kasniji savezi, kao na primjer Trojecarski savez
(savez tri dvora: Petrograda, Beča i Berlina) su bili samo izraz realne
geopolitike u smislu odvraćanja od akcije Francuske ili Britanije. Nedostatak
neke zajedničke svijesti i ideje je Evropu i gurnuo u klanicu Prvog svijetskog
rata. Poslije 1918. nastao je Versajski sistem koji je na sve moguće načine
stavio Evropu pod jaki uticaj Francuske, u svakom smislu usmjeren na kontrolu
Njemačke. Zanimljivo je primjetiti da je tada evropska svijest više prisutna
u retorici novih ideologija komunizma, fašizma i nacizma. Komunizam, kao
nadnacionalna ideologija, se stalno pozivao na jedinstvo proletera i radnika,
radio na svijetskoj revoluciji i oštro kritikovao sebičnu nacionalnu politiku
evropskih država. Ni fašizam nije kaskao u svom internacionalizmu, često
ističući zajedničku obavezu Evropljana da se ujedine protiv komunizma
i sačuvaju evropsku civilizaciju. Paradoks je da Evropu nisu željele da
ujedine demokrate i liberalni intelektualci već politički ekstremi poput
Hitlera i nacionalsocijalizma. Hitler, kao njemački nacionalista, imao
je itekako razvijenu svijest o jednoj Evropi, ali u novom poretku, zasnovanom
na rasnoj, arijevskoj pripadnosti. Ratovima i osvajanjem on je u jednom
periodu i uspio da stvori jedan novi evropski poredak. Kao što smo vidjeli
i u prošlosti su postojali trenuci kada je Evropa bila jedinstven dom.
Nekad se ujedinjujući preko hrišćanstva, nekad zbog opasnosti od svrgavanja
elita i revolucija, a nekad i na vjerskoj i rasnoj osnovi. Primjetno je
da nikad nije bilo pokušaja ekonomske integracije koja bi pratila i političku.
I upravo tragično iskustvo u Drugom svijetskom ratu će evropske političke
elite prvo usmjeriti ka ekonomiji.
4. ZAPADNOEVROPSKI SAVEZNICI I EVROPSKO UJEDINJAVANJE POSLIJE DRUGOG
SVIJETSKOG RATA
U razmišljanju oko ujedinjavanja Evrope mišljenja zapadnoevropskih saveznika
i mišljenja SAD-a nisu se bitno razlikovala. Suočeni sa vlastitim slabostima
cjelokupnog društvenog razvoja, zbog rata, ali i ulozi zapadnoevropskih
zemalja tokom hladnog rata, evropljani shvataju da ujedinjenje nema mjesta
za neku totalno samostalnu politiku, njihovo mišljenje je bilo da se uz
pomoć SAD-a mogu lakše rješiti postratovski problemi i ekonomski problemi.
Evropsko ujedinjenje viđeno je, jednostavno, kao potreba u to vrijeme
, a uspostavljanje velike samostalne Evrope čiji bi se glas ravnopravno
uvažavao na novoj međunarodnoj sceni ostavljeno je za neka druga, za Evropu,
bolja vremena. Zapadnoevropske zemlje su se zalagale za ujedinjenje Evrope
ali i kod tih zemalja su postojale razlike kako ostvariti taj proces.
Velika Britanija je polazila od realne situacije na terenu. Evropski integracijski
procesi mogući su i poželjni ako ne narušavaju postojeću bipolarnu podjelu
Evrope i postignuti stepen ravnoteže snaga. Britanski politički krugovi
isticali su da je upravo predsjednik Čerčil neposredno nakon završetka
ratnih operacija 1946. godine u svom govoru u Cirihu predložio potrebu
stvaranja jedinstvene Evrope, poput SAD-a. Osnova ujedinjenja, po njemu
bila bi osovina Njemačka – Francuska. Čerčil je stalno naglašavao da u
novoj Evropi nema prosperiteta bez duhovno jake Francuske i duhovno jake
Njemačke. Na taj način Velika Britanija ne bi bila direkto vezana za evropske
integracijske procese. Umjesto toga, Komonvelt, Zapadne Evropa i čvrsti
američko – britanski odnosi područja su snažne prisutnosti i aktivne uloge
britanske politike. Znači, Britanija je načelno podržavala ujedinjenje
Evrope, ali je isto tako davala do znanja da neće dozvoliti da evropsko
ujedinjenje odvede Evropu daleko od Velike Britanije, da ne želi da svoje
specifične odnose sa Komonveltom prenese na zapadnoevropski nivo odlučivanja
te, što je i najbitnije, da će se Velika Britanija povezati sa Zapadnom
Evropom samo na identičnim osnovama, kao i SAD. Uključenje Njemačke u
evropske procese, koje su zagovarali London, ali i Vašington, svakako
nije bilo po volji Francuskoj, ali Francuska je u to doba bila još preslaba
da bi postavljala neke uslove. Čak ni podjela Njemačke na dva dijela nije
uklonila francuski strah od, kako su ga oni zvali, njemačkog sindroma.
Francuska se nadala da će insistirajući i lansirajući svoje prijedloge
oko bržeg evropskog ujedinjavanja na neki način ponovo vratiti svoj stari
ugled velike evropske države. Za njemačkog kancelara Adenauera politika
evropske integracije bila je polazno načelo zapadnonjemačke vanjske politike.
On je smatrao da bi bez jedinstva pojedini evropski narodi bili podređeni
velikim silama. Njemačka politička elita upravo je sudjelovanje u evropskim
integracijskim procesima vidjela kao šansu za brži razvoj Njemačke od
strahota rata, izlazak iz izolacije te bezbolnije uključenje zemlje u
privredne, političke i sve druge međunarodne procese. Već tada je postojala
nada da će se većim zapadnonjemačkim angažovanjem u evropskim procesima
stvoriti uslovi za ponovno ujedinjenje Njemačke u budućnosti. Stoga je
i u prijedlogu zapadnonjemačkog ustava iz 1948. godine predviđena pravna
mogućnost da se zakonskom odredbom dio zapadnonjemačkog nacionalnog suvereniteta
po potrebi prenese na evropske institucije. Slično kao i Njemačka, Italija
je u procesima evropskog ujedinjavanja vidjela svoju šansu za lakšu asimilaciju
u zapadnoevropski sistem i otklon od fašističke prošlosti. Osim rješavanja
akutnih ekonomskih problema, talijanska politička elita smatrala je da
će veće vezivanje uz proevropske tokove sveobuhvatnog razvoja oslabiti
lijevo orijentisane snage u Italiji te pripomoći rješavanju unutrašnjih
nacionalnih talijanskih problema. Manje zapadnoevropske zemlje, poput
Belgije, Holandije i Luksemburga u prihvatanju evropskih integracijskih
procesa vidjele su da lakšu mogućnost rješenja svojih strahovanja vezanih
prvenstveno uz politički i ekonomski plan. Smatralo se da, ako Njemačka
opet stekne dominaciju, to jedino spriječiti u ujedinjenoj Evropi. Ove
zemlje su htjele ujedinjenje Evrope i radi proširenja tržišta. U želji
proširenja tržišta, Belgija i Holandija su još 1944. godine potpisale
carinsku konvenciju a godine 1948. zajedno sa Luksemburgom oformile privrednu
uniju Beneluks. Međutim, netačno je bilo tvrditi da su sve političke snage
Evrope bile za brže evropsko ujedinjenje. Protivnici tog procesa dolazili
su iz najrazličitijih sfera društveno – političkog života. Ali, isto tako,
činjenica je da je evropsko ujedinjenje politički podržavao i konkretno
materijalno i finansijski podržavao Vašington, a sve zemlje su u tom vidjele
svoj nacionalni interes, što je i ubrzalo ujedinjenje Evrope. Primarni
cilj Evropskih zemalja bilo je okupljanje radi stabilizacije političkih
i ekonomskih prilika u ratom opustošenoj i devastiranoj Evropi, ali događanja
na evropskoj, pa i široj međunarodnoj sceni dovela su do potrebe i jačeg
vojnog okupljanja. U jeku hladnoratovskih napetosti na relaciji Istok
– Zapad, sukoba u Koreji te povezano sa tim, vlastitih problema na unutrašnjoj
političkoj sceni, američka politika sve glasnije je zahtjevala da zapadnoevropski
saveznici krenu u vlastito vojno okupljanje i jačanje svog vojnog potencijala.
Vašington je pri tom računao i na Zapadnu Njemačku, odnosno njeno uključenje
u Zapadni savez. Toga se najviše pribojavala Francuska koja je upravo
od Njemačke bila tri puta napadnuta. Stoga je Francuska preuzela inicijativu
za okupljanje svih zapadnoevropskih saveznika, prvenstveno nudeći uslove
za svekoliku politiku i ekonomsku saradnju, te u vrlo kratkom vremenskom
periodu ponudila nekoliko inicijativa: Šumanov plan, Plevenov plan, te
prijedlog za stvaranje Političke Unije.
4.1. ŠUMANOV PLAN
Završetkom
Drugog svijetskog rata gotovo sve zemlje evropskog kontinenta prionule
su izgradnji funkcionalnih političkih institucija i rekonstrukciji nacionalnih
ekonomija. Primarno zaokupljene obnovom, vlade Zapadne Evrope prve dvije
godine nakon završetka rata malo su razgovarale o uspostavi evropskog
jedinstva. Izuzetak je bio plan koji su dogovorile holandska vlada u egzilu,
Belgija i Luksemburg o stvaranju Beneluksa, zajedničkog carinskog područja
triju država. Ideju je nadahnuo Moneov neuspjeli pokušaj da uspostavi
britansko – francusku uniju. Kao što je već rečeno, ideje ujedinjavanja
Evrope su mnogo stariji od ovog doba, može se reći da je ona započeta
od vladavine Karla Velikog, intenzivirala se dvadesetih godina prošlog
vijeka, pa sve do Čerčilovog intenzivnog zagovaranja njezine realizacije.
U Londonu, 1949. godine, je potpisan statut Vijeća Evrope. Ovaj statut
je potpisalo deset zemalja: Velika Britanija, Francuska, Irska, Belgija,
Holandija, Luksemburg, Italija, Danska, Norveška i Švedska. Vijeće je
trebalo raspravljati sva relevantna međunarodna pitanja, ali na prvim
sastancima Vijeća dominirala je prvenstveno evropska problematika. U svom
radu Vijeće je ipak ostalo dosljednije opštim načelima od rješavanja konkretnih
problema koji su mučili postratovska gospodarstva evropskih zemalja. Nedugo
poslije, Mone je uvidio šansu za ostvarenje svog dugogodišnjeg sna – stvaranje
Sjedinjenih Evropskih Država, koje bi počelo integrisanjem industrija
ugljena i čelika i uspostavom nadnacionalne vlasti koja bi kontrolisala
i regulisala industrije, Mone je pod tim mislio na industriju Francuske
i Njemačke, ali je htio da se i ostale zapadnoevropske zemlje uključe
u ovo. Može se zaključiti da je Mone imao za cilj ustvaranje evropskog
identiteta sa svim elementima moderne države, ali te svoje namjere nije
htio a ni smio odmah iznijeti. Da bi za svoj plan dobio podršku razjedinjene
francuske vlade morao je da dobro pripremi teren. Iz tih razloga je počeo
pisati o njemačkom ekonomskom oporavku kao nečem što postaje sve opasnije
za mir u cijeloj Evropi. Predlagao je uspostavu zajedničkih kriterijuma
za ekonomski oporavak zapadnoevropskih zemalja, od kojih je zajednička
kontrola nacionalnih industrija ugljena i čelika bila primarni uslov.
Mone ipak nije htio da on sam promoviše taj plan već ga je ponudio francuskom
ministru vanjskih poslova Robertu Šumanu koji ga je, naravno, prihvatio.
Iako ovaj plan uopšte izvorno nije bio njegov, plan od tada postaje Šumanov
plan. 1950. godine Šuman je sa ovim planom upoznao evropsku javnost. Dan
kad je Šuman objavio ovaj plan se slavi kao Dan Evrope. Francuski ministar
izjavio je da se Evropa ne može stvoriti odjednom i prema jednom planu,
ali da okupljanje evropskih nacija zahtijeva ukidanje vjekovnog suparništva
Njemačke i Francuske. Ovako je zapravo Šuman počeo projekt kojeg je Mone
nazivao svojom tihom evropskom revolucijom. Bitno je reći da je Njemačka
prihvatila ovaj plan, i još četiri zemlje. Francuska je, takođe, bila
za opciju da se Evropa razvija i ujedinjuje uz manje uticaja SAD-a. Osim
ovoga plana, od strane Francuske ponuđen je još jedan plan – Plevenov
plan. To je bio svojevrsni odgovor na američka traženja da se evropski
saveznici jače pozabave svojim odbrambenim snagama te da se u evroatlansku
odbrambenu strukturu polako uključi i Zapadna Njemačka. Bitno je reći,
da za razliku od Šumanovog plana, evropska javnost nije baš podržavala
Plevenov plan. Osim Plevenovog plana, poznata je i Evropska politička
zajednica, čiji je inicijator opet bila Francuska. Od velikih pokušaja
evropskog ujedinjenja na ekonomskom, vojnom i političkom planu uspjelo
je samo ujedinjenje, ekonomsko, šest zemalja u okviru Evropske zajednice
za ugalj i čelik. Ona je izdržala sve nacionalne, regionalne i šire izazove
jer je zadovoljavala primarne zajedničke interese zemalja članica, vezane
uz njihov brži i uspješniji ekonomski oporavak i ekonomski rast. Upravo
ekonomski interesi biće temelj daljoj evropskoj integraciji. Evropski
zahtijevi za novom fazom evropskog ujedinjenja biće temeljeni na potrebi
ostvarivanja konkretnih finansijsko – ekonomskih uslova tih zemalja. Zapadne
zemlje su sarađivale sa SAD – om a Istočne sa SSSR – om. I zapadna i Istočna
Evropa radile su na ujedinjenju, samo što je istočna evropa bila okrenuta
ka SSSR – u, i oni su sa SSSR – om potpisali sporazum sličan NATO – u,
Varšavski ugovor. Znači, u to doba Evropa nije nikako djelovala samostalno
i radila na svom ujedinjenju. „Ona“ je bila podjeljena, na jednoj strani
za SAD a na drugoj SSSR. Interesi ove dvije sile su se prelamale nad Evropskim
zemljama. Osnivanjem ova dva bloka NATO – a i Varšavskog ugovora dvije
sile su se prepucavale. SSSR je govorio da je Varšavski ugovor stvoren
isključivo za odbranu dok je NATO stvoren kako bi se pripremio novi rat,
a i strana SAD-a i Zapadne Evrope je govorila isto tako za Varšavski ugovor.
Iz svega ovog se vidi da su veliki uticaj na Evropu u to doba imale ove
velike sile, a i danas na Evropu veliki uticaj imaju SAD.
1954. godine potpisan je Pariški ugovor čime je SR Njemačka ušla u NATO
i stvorena je Zapadnoevropska unija ( WEU ). Ovim ugovorom je, dakle,
dogovoreno:
• Ukida se okupacijski režim u SR Njemačkoj ( to je bio jedan od uslova
da SR Njemačka kao formalno nezavisna država postane članom NATO – a )
• Pozivaju se Italija i Njemačka da se uključe u Briselski pakt, koji
se preimenuje u Zapadnoevropsku uniju; SR Njemačkoj se dozvoljava da izgradi
vlastite oružane snage od 500 do 520 hiljada vojnika.
• SR Njemačka je primljena u NATO
• Formiran je jedinstveni sistem u Zapadnoj Evropi, jer snage Zapadnoevropske
unije podliježu komandi NATO – a.
Sa dvije samostalne njemačke države u dva različita vojno – politička
bloka nije završena kriza oko njemačkog pitanja. U DR Njemačkoj se sve
više pogoršavala politička, socijalna i ekonomska situacija. Nekoliko
stotina građana dnevno bježalo je iz DR Njemačke u SR Njemačku tako da
se otvoreno spominjala fizička propast DR Njemačke. Zato je uz pomoć sovjetskog
lider Hruščova, kojeg su uvjerili da kriza u DR Njemačkoj može prouzrokovati
oružane sukobe širih razmjera, 1961. godine izgrađen Berlinski zid koji
je fizički odvajao Itočnu i Zapadnu Njemačku. Na ovaj način je zaustavljen
talas izbjeglica, a Njemačka će ostati podjeljena do rušenja ovog zida
1989. godine. Moram reći i to da je, u političkom i ekonomskom ujedinjenju
Evrope važnu ulogu je imalo i formiranje Savjeta Evrope 1974. godine.
U ovoj hladnoratovskoj fazi Evropa je mogla jedino da se na taj način
ujedinjuje: približavanjem Pariza i Bona pod zaštitom i garancijom Vašingtona,
uz ekonomsku integraciju i postepeno stvaranje političkih institucija
Unije. Tada je i dalje u prednosti bila De Golova vizija o očuvanju nacionalnih
suvereniteta.
5. UJEDINJENJE EVROPE NAKON SPAJANJE DVIJE NJEMAČKE
Ujedinjenje Njemačke i krah komunizma su otvorili novu stranicu istorije
Evrope. Francuska je bojažljivo posmatrala kako u srcu Evrope nastaje
jaka Njemačka sa 80 miliona stanovnika. Ipak, i pored sumnji i sa jedne
i druge strane evropske integracije su nastavljene. Najvažniji događaj
iz ovog perioda je svakako potpisivanje Mastrihtskog ugovora 1992. Ovim
sporazumom je odlučeno da se sprovodi zajednička spoljna i bezbjedonosna
politika usklađivanjem svojih stavova na sjednicama Savjeta koji i sprovodi
politiku. Prije Mastrihtskog ugovora potpisan je Rimski ( 1957) o osnivanju
Evropske Ekonomske Zajednice i Evropske zajednice za atomsku energiju
koji potpisuju ranije navedena „šestorica“. Poslije se EEZ, EUROATOM i
EZZČ integrišu u jednu , EZ a ona pomenutim Mastrihtskim ugovorom u EU.
Popuštanje međunarodne situacije prestankom Hladnog rata je itekako ubrzalo
razvoj Evropske Unije, tj. ujedinjenja Evrope i njeno proširenje. Mastrihtski
ugovor je osnov savremene Evrope i dokument kojim se Evropa definitivno
ujedinila u očuvanju svojih interesa. Sukobi među članicama su izbijali,
na primjer oko Jugoslovenske krize, ali nisu omele jedinstvo u razvoju
evropskih institucija. Naravno, danas Francuska nije više u mogućnosti
da svoje želje tako lako nametne Njemačkoj i u pogledu spoljne poltike
i u tome kako će Evropa da se razvija. 1994. godine njemački demohrišćani
su izdali dokument koji predstavlja smjernice razvoja Unije i on definitivno
raskida se očuvanjem suvereniteta i Evropu vuče ka federalizaciji. Sve
češće se pominju evro-regije kao način njenog funkcionisanja i organizovanja.
Iako je nastanak Evropske Unije bio prije svega zasnovan na saradnji Njemačke
i Francuske, mnogo toga je i dalje bilo ali i danas jeste pod uticajem
Vašingtona i politike dvostrukih standarda. Samo proširenje je uvek bilo
isključivo iz političkih razloga, a ne zato što je neka država ispunjavala
određene standarde. Primjer su: Španija u kojoj su na vlasti bili fašisti,
ili Grčka koja je primljena zarad interesa u periodu hladnog rata. Dominacija
Vašingtona se ne ogleda samo u vojnom smislu, već i po tome kako i gdje
krenuti sa proširenjem Unije. Prihvatajući ideje Hangtingtona o „zapadnoj
kulturnoj sferi“, američka spoljna politika je sumnjičava u pogledu daljeg
proširenja i mogućnosti da se Rusija jednom priključi Uniji. Problem predstavlja
i konstantni pritisak SAD koje u formiranju zajedničke evropske vojske
vide način da se umanji a kasnije i sasvim izbriše uloga NATO-saveza.
Vašington konstanto vrši pritisak na Bon, a naročito na nove države članice
(Poljska, Češka), koje u američkoj politici vide sigurnijeg zaštitnika.
Naročito se javlja pritisak na mogućnost saradnje Pariza i Bona u oblasti
visokih tehnologija i satelita za posmatranje. I pored toga što su evropski
političari toliko pompezno najavili stvaranje evropske vojske i tvrdili
da je trenutak da se izmeni uloga NATO-a, sve je ostalo na lijepim željama.
Evropska vojna industrija nema kapacitete koji bi se mogli nositi sa ruskim
ili američkim vojnim mogućnostima. Izgleda da su i Evropljani to shvatili
pa se ponovo javila ideja iz šezdesetih o uspostavljanju nekakve ravnoteže
između Atlantskog saveza i evropske bezbjednosti.
5.1. POTPISIVANJE UGOVORA U MASTRIHTU, INSTITUCIJE EU; LISABONSKI (
REFORMSKI UGOVOR )
Ugovor o EU ili Mastrihtski ugovor potpisan je u Mastrihtu (Holandija
) 7. februara 1992. godine a stupio je na snagu 1. novembra 1993. godine.
Ugovor je stvorio novi politički entitet – Evropsku Uniju koja se sastojala
iz Evropske Zajednice, Evropske Zajednice za ugalj i čelik i Evropske
Zajednice za atomsku energiju. Evropska Unija je opisana kao entitet koji
je sačinjavao tri stuba:
1. Prvi stub čine uslovi i rokovi za ekonomsku i monetarnu uniju (EMI)
2. Drugi stub čini sistem zajedničke spoljne i bezbjedonosne politike
3. Treći stub obuhvata sferu koja se odnosi na pravosuđe i unutrašnju
politiku
Ovim ugovorom naloženo je uspostavljanje Monetarne Unije posredstvom uvođenja
zajedničke valute o kojoj će biti rječi u idućem poglavlju. Bitno je reći
da je ovim ugovorom o Evropskoj Uniji ona prerasla iz privredne integracije
u jednu političku uniju.
Stubovi Evropske unije
Za EU se kaže da podsjeća na prednji dio grčkog hrama koji leži na tri
stuba. Ta slika je počela da se koristi kako bi se opisala struktura Unije.
PRVI STUB, (First pillar) obuhvata tri zajednice (Evropsku
zajednicu za ugalj i čelik, Evropsku ekonomsku zajednicu i Evropsku zajednicu
za atomsku energiju) i uključuje:
1. Carinsku uniju i jedinstveno tržište,
2. Zajedničku poljoprivrednu politiku,
3. Trgovinsku politiku,
4. Strukturalnu politiku,
5. EU državljanstvo,
6. Obrazovanje i kulturu,
7. Trans-Evropsku mrežu,
8. Zaštitu potrošaća,
9. Zdravlje,
10. Istraživanje i životnu sredinu,
11. Socijalnu politiku,
12. Politiku azila,
13. Spoljne granice,
14. Imigracionu politiku.
DRUGI STUB (Second Pillar), obuhvata zajedničku spoljnu
i bezbednosnu politiku. Spoljna politika obuhvata :
1. Koordinaciju zajedničkih stavova i mijera,
2. Održavanje mira,
3. Ljudska prava,
4. Demokratiju,
5. Pomoć zemljama –nečlanicama.
Politika bezbjednosti obuhvata:
1. Razoružanje,
2. Finansijski aspekt odbrane,
3. Dugoročni okvir evropske sigurnosti
TREĆI STUB (Third Pillar) obuhvata saradnju u pravosuđu
i unutrašnjim poslovima, kao što su :
1. Saradnja među pravnim institucijama u vezi građanskog i krivičnog
prava,
2. Kooperaciju policije,
3. Borbu protiv rasizma i ksenofobije,
4. Borbu protiv trgovine drogama i oružjem,
5. Borbu protiv organizovanog kriminala,
6. Borbu protiv terorizma,
7. Kriminalne radnje protiv djece i trgovine ljudima.
Osnovna razlika između prvog i druga dva stuba jeste u tome što jedino
prvi stub koristi pravno obavezujuće instrumente i procedure zasnovane
na Rimskim ugovorima. Druga dva stuba pretežno su u nadležnosti Evropskog
Vijeća i Vijeća Evropske unije, pa su kao takvi međuvladinog karaktera
(Evropski savjet, Jedinstveno tržište-Unutrašnje tržište , Rimski ugovori
o EU, Mastrihtski ugovor, Savjet Evropske unije).
Lisabonski Ugovor
Lisabonski
Ugovor potpisan je 13. decembra 2007. godine. Lisabonski ugovor je najvažnije
postignuće Unije u 2007. godini. Ratifikacijom i primjenom pomenutog Ugovora
trebala bi se okončati dugogodišnja institucionalna kriza. Ugovor predstavlja
reformu institucija EU. Ugovorom se pojednostavljuje mehanizam odlučivanja
i rukovođenja u Uniji i omogućava ulazak novih članica. Ugovor su potpisali
svi evropski lideri osim britanskog premijera Gordona Brauna, koji će
to učiniti kasnije. Usvajanjem "Ugovora iz Lisabona" konačno
je rješena i duga kriza u EU, nastala 2005, odbacivanjem predloga evropskog
ustava na referendumima u Francuskoj i Holandiji, kada su građani tih
zemalja EU i na taj način ispoljili strah od "preuranjenog"
prijema novih članica, a posebno Turske. Ugovor će stupiti na snagu nakon
što bude ratifikovan u parlamentima zemalja članica Evropske unije. U
obrazloženju, predsjednik Evropske komisije Žoze Manuel Barozo rekao je
da se EU ovim sprazumom vraća samoj sebi, da će bolje služiti svojim građanima
i predlagati, a ne nametati rješenja svjetskih pitanja i da će biti efikasniji
akter u budućoj globalizaciji. Samim tim vidimo šta se htjelo postići
ovim ugovorom. Sadržinom novog akta, EU će se na duži rok stabilizovati
kao uravnotežena struktura podjeljenog nacionalnog i nadnacionalnog suvereniteta,
a za dalju budućnost ostala je mogućnost da EU postane "evropska
federacija", s više centralizovanom političkom, ekonomskom i vojno-bezbjednosnom
vlašću. To, za sada, posebno odbijaju Velika Britanija i još neke članice
EU. "Ugovor iz Lisabona" treba da odagna i strahove od žestoke
i, kako to vide neki slojevi i političke snage Unije, nelojalne konkurencije
trećih zemalja i seljenja evropskih proizvodnih kapaciteta izvan EU. Novi
ugovor je suženiji temeljni akt EU od neusvojenog predloga ustava, jer
su izostavljeni neki od "državnih" obilježja ustava, kao što
su zastava i himna EU. Odluke će se ubuduće donositi većinom, a ne jednoglasno,
u 50 novih oblasti koje uključuju pravnu i policijsku saradnju, obrazovanje
i ekonomsku politiku.
Konsenzus je i dalje potreban za spoljnu politiku, odbranu, socijalna
pitanja, oporezivanje i kulturu. Nacionalni parlamenti takođe dobijaju
više prava da nadgledaju rad Evropskog parlamenta. Lideri EU će birati
predsjednika na petogodišnji mandat, čime će se zameniti sadašnji sistem
po kome svakih šest mjeseci nova zemlja EU predsjedava i vodi poslove
dvadesetsedmorice. Evropska komisija imaće 17 umjesto sadašnjih 27 komesara,
koji će biti birani po sistemu rotacije između država na petogodišnji
mandat.
"Ugovorom iz Lisabona" utvrđena su i prava građana EU, kao što
su sloboda govora i vjeroispovesti, ali i prava na zaštitu, na obrazovanje,
kolektivne ugovore i poštene, pravedne uslove rada. Riječ je o socijalnoj
povelji koja će biti obavezujuća za 25 od 27 članica EU, jer su Britanija
i Poljska izdejstvovale da budu izuzete od ove obaveze. Poljska je, poslije
dugih natezanja s ostalim partnerima, dobila i povlasticu da do 2014.
ima veća prava pri glasanju nego što to po Ugovoru dozvoljava njen broj
stanovnika.
Poljska neće morati da prihvati odluke većine u EU, u suštini, do 2017,
a potom će odluke biti donošene glasovima 55 odsto zemalja članica i 65
odsto stanovništva Unije od 490 miliona žitelja. Evropski parlament će
biti smanjen sa 785 na 750 poslanika i predsjednika.
Lisabonski ugovor je, prema prvobitnom planu, trebao da stupi na snagu
1. januara 2009. godine, međutim Irska je odbila Lisabonski ugovor. Irska
je jedina zemlja koja ima ustavnu obavezu da o pitanju potpisivanja tog
dokumenta održi referendum. Da bi bio usvojen, Ugovor moraju ratifikovati
sve države članice. Ratifikacije u svim ostalim članicama EU odvijaju
se u parlamentima, i do sada je to učinilo već 17 država.
Evropska komisija je, međutim, nakon objavljivanja rezultata referenduma
u Irskoj, saopštila da ostale članice treba da nastave sa ratifikacijom
ugovora, čiji je cilj da se ubrza i olakša donošenje zajedničkih odluka
EU.
Institucije EU
Kao što je već istaknuto institucije EU su: Evropski Parlament,
Evropski Savjet, Evropska Komisija, Savjet Evrope
i Evropski Sud Pravde.
Evropski Parlament se sastoji od predstavnika naroda država članica. Kako
Savjet ministara predstavlja državu, tako i Evropski Parlament predstavlja
narod. Evropski parlament ima tri osnovne funkcije:
1. Dijeli sa Savjetom zakonodavnu moć
2. Zajedno sa Savjetom rukovodi budžetom i tako utiče na troškove EU
3. Praktikuje demokratski nadzor nad Komisijom
Evropskim Parlamentom rukovodi predsjednik i 12 potpredsjednika koji se
biraju svakih pet godina. Sjedište administracije Parlamenta je u Luksemburgu,
a sjednice se održavaju u Strazburu.
Savjet Evrope takođe predstavlja zakonodavno tijelo Unije. U njemu se
sastaju šefovi vlada i država članica Unije. Sjednice Savjeta se održavaju
najmanje dva puta godišnje. Savjet Evrope Unije je najvažnija zakonodavna
institucija i jedina organizacija koja direktno predstavlja vlade zemalja
članica.
Evropska Komisija ima stalno sjedište u Briselu, članovi Komisije predloženi
su od strane svojih država na pet godina. Na čelu je predsjednik i jedan
ili dva potpredsjednika. Evropska komisija ima nadležnost iniciranja,
provođenja, menadžmenta i kontrole. Ona je zaštitnik i garant sprovođenja
Ugovora i interesa Unije. Evropska Komisija je odgovorna Evropskom Parlamentu.
Sud Pravde EU je garant da su zakoni Unije saglasno interpretirani i efektivno
primjenjeni. Ima sudsku nadležnost u sporovima između zemalja članica,
institucija Eu i u sporovima pojedinaca. Sastoji se od 25 sudija i devet
advokata. Treba naglasiti da sudije ne predstavljaju zemlje članice nego
samu Uniju.
6. EKONOMSKO UJEDINJAVANJE EVROPE
Prvi svjetski rat je pokazao slabost svjetskog monetarnog sistema i upravo
je njegov krah po mnogima i doveo do pojave ideologija poput fašizma i
nacizma. Poslije Drugog svjetskog rata se krenulo u stvaranje jednog novog
monetarnog sistema koji će spriječiti finansijske lomove širih razmera
i uspostaviti potrebnu stabilnost u svijetu. Vidjelo se da je pored političkog
neophodno izvršiti i ekonomsko ujedinjenje Evrope kao preduslov opštem
oporavku i pomirenju. Nije sve išlo kako treba. U okviru Maršalovog plana
je postignut dogovor o interevropskim plaćanjima i kompenzacijama koji
nije dao rezultata zbog već pomenutog nepovjerenja između Pariza i Bona.
Treba reći i da su Evropljani bili nezadovoljni uticajem i moći poslovnih
krugova Vašingtona koji su bili posljedica Maršalovog plana. Ovaj sporazum
je zamjenjen 1950. godine Evropskom platnom unijom. Ovaj novi sporazum
je trajao do 1958. godine i njime je bila omogućena razmjena u vrijeme
kada većina evropskih valuta nije bila konvertibilna. Kada su evropske
valute postigle konvertibilnost nastao je Evropski monetarni sporazum
kao osnova buduće ekonomske integracije. Do ubrzanja integracije je došlo
1969. godine na sastanku u Hagu, kojim je predsjedavao Pjer Verner koji
je tada bio i premijer Luksemburga. Na osnovu dogovora na sastanku je
nastao Vernerov izveštaj koji je predstavljen Savjetu. Po njemu se predviđa
stvaranje monetarne unije već početkom sedamdesetih i predlaže: da se
glavne odluke donose na nivou Evropske ekonomske zajednice, potpuna konvertibilnost
valuta, fiksni pariteti, jedinstveno i slobodno kretanje kapitala, stvaranje
jedinstvenog monetarnog mehanizma i sistema centralnih banaka na nivou
Zajednice, sa zajedničkom monetarnom i kreditnom politikom. Iako je na
početku Vernerov izvještaj prihvaćen, pa je tako stvoren Evropski fond
za monetarnu saradnju, sama ideja je neslavno prošla, jer su sporazum
naknadno odbacile Francuska, Velika Britanija i Italija. Italija je predlog
odbacila zbog svoje unutrašnje političke nestabilnosti i povećanog uticaja
komunista u njenom političkom životu. Britanija, iako je prisustvovala
dogovorima, i dalje je bila na pozicijama čuvanja svog suvereniteta. A
Francuska se konstantno nalazila između nepovjerenja prema Njemačkoj i
opozicije u svom parlamentu i domaće javnosti. I pored ovog početnog neuspjeha,
već 1978. godine je usvojena deklaracija o formiranju Evropskog monetarnog
sistema. Deklaracija je trebalo da potvrdi rješenost o što većoj ekonomskoj
saradnji između evropskih država i zajedničkoj valuti. Evropska zajednica
se vremenom mjenjala i jačala: pa je od prevashodnih šest članova postala
zajednica sa petnaest zemalja-članica. Presudni trenutak je dolazak Žaka
Delora na mjesto predsjednika Evropske komisije, jer je on ubrzao stvaranje
Monetarne unije. Po nalogu Saveta on je formirao komisiju koja je trebalo
da prouči sve probleme na koje se eventualno može naići. Mišljenje komisije
je usvojeno tek 1989. godine i prihvaćeno je stvaranje Unije sa početkom
od 1. jula 1990.
Stvaranje Monetarne unije je prošlo kroz tri faze. Prva faza je obuhvatala
nastanak jedinstvenog tržišta i uključivanje svih članica u jedinstveni
monetarni sistem. Posle uspešno izvedene prve faze, krenulo se sa drugom
1. 1. 1994. godine povećanjem saradnje u monetarnoj politici. Nastao je
Evropski monetarni institut, koji će biti prethodnica Evropske centralne
banke sa sjedištem u Frankfurtu (posle teških rasprava između Njemačke
i V. Britanije). Dogovoren je sistem kolektivnog odlučivanja u oblasti
monetarne politike i prihvaćen je naziv zajedničke evropske valute – euro.
Tada su i određeni kriterijumi kovergencije ili kriterjumi mastrihta koje
neka država treba da ima da bi pristupila Monetarnoj uniji:
1. visok nivo stabilnosti cijena (inflacija u okviru 1,5% na nivou
tri najrazvijenije zemlje EU);
2. budžetski deficit mora biti manji od 3 % BDP –a;
3. nacionalni dug mora biti manji od 60% BDP-a;
4. praćenje „normalnih“ marži fluktuacije (bez pojave devalvacije u mehanizmu
deviznih kurseva u najmanje dvije poslednje godine);
5. dugotrajan proces usaglašavanja ekonomskih politika, što treba da se
odrazi u dugoročnim nivoima kamatnih stopa ( kamatna stopa treba da bude
u okviru marže od 2% u odnosu na 3 najrazvijenije zemlje EU).
Već na početku neke države-članice nisu ispunjavale ove kriterijume. Italija,
Belgija i Grčka su imale veoma veliki javni dug, a V. Britanija je ispunjavala
sve uslove ali nije želela da se odrekne ekonomskog suvereniteta. Poslije
druge nastupila je završna faza 1. 1. 1999. godine fiksiranjem kurseva
nacionalnih valuta i usvajanjem zajedničke evropske monete. Prije prelaska
dogovoreno je da se odrede kursevi 11 valuta država Evrope. To je urađeno
u ponoć 31. 12. 1998. tako što su centralne banke odredile odnos svojih
nacionalnih valuta prema američkom dolaru. Kursevi evropske valute su
na taj način zauvjek fiksirani. Dogovoreno je da se od tada pa do 2002.
godine zamjene sve nacionalne valute za euro. Do danas euro je prihvatilo
13 zemalja članica: Austrija, Belgija, Grčka, Finska, Irska, Italija,
Luksemburg, Nizozemska, Njemačka, Portugal, Slovenija i Španija. Zemlje
koje nisu prihvatile uvođenje eura: Danska, Švedska i V. Britanija. Zamjenjeno
oko 13 milijardi novčanica i 36 milijardi kovanog novca, što je najveća
zamjena novca u ljudskoj istoriji. Kada je stvorena Evropska monetarna
unija nametnula se potreba za jednim novim sistemom evropskih centralnih
banaka. Prvo je postojao Evropski monetarni institut koji je zamenjen
u Evropsku centralnu banku. Dogovoreno je da se predsjednik Banke bira
glasanjem i dogovorom članica Unije, pa je tako za prvog predsjednika
izabran Vilijem Diuzburg 1998. Njome se rukovodi preko tri organa: Savjet
Guvernera, Izvršni Odbor i Generalni Savjet. Danas Evropska centralna
banka vodi labaviju monetarnu politiku, jer se suočila sa različitim nacionalnim
privredama, naročito novih članica. Njena uloga u trenutnim okolnostima
je veoma teška, jer je nemoguće voditi jedinstvenu politiku koja će biti
u interesu svih država-članica. Neke države-članice imaju različite stope
rasta društvenog proizvoda, različiti stepen inflacije i nivo nezaposlenosti.
Postavlja se pitanje kako u nekim državama sprječavati recesiju, a u drugim
inflaciju. Ona vodi veoma restriktivnu politiku prije svega u cilju stabilnosti
i jačanja evropske valute. Od njenog nastanka ECB je bila meta kritike
i povod raznim političkim trzavicama. Kritike su se uglavnom svodile na
to da je Izvršni organ ECB isuviše nezavisan od političkih institucija
Unije i samih vlada država-članica. Ona je sigurno jedna od najnezavisnijih
banaka na svijetu, na sreću bankarskih i poslovnih krugova, a na štetu
demokratske kontrole. Evropska banka za rekonstrukciju i razvoj (The European
Bank for Reconstruction and Development) je nastala 1990. Pokretači ideje
za osnivanje ove banke su 24 države OECD-a sa namjerom da se pospiješi
privredni razvoj zemalja u tranziciji centralne i jugoistočne Evrope.
Namjera osnivača je bila da finansiranjem privatnog sektora u tranzicionim
država olakša prelazak na tržišnu privredu. Ideja je potekla na osnovu
namjere da se finansijski pomogne Mađarskoj i Poljskoj 1989. poslije pada
komunizma. Zapadna Evropa je, zarad svojih interesa, htjela da poslije
pada komunizma i rušenja Berlinskog zida utiče na brzinu i politički kurs
reformi u Mađarskoj, Poljskoj, Češkoj, Slovačkoj, Bugarskoj i Rumuniji.
Čak se javila i ideja da se ponovo pokrene neki novi Maršalov plan koji
će obnoviti privredu u bivšim komunističkim zemljama. Najviši organ ove
Banke je Savjet Guvernera koji odlučuje o prijemu novih članica i kapitalu
Banke, a izvršni organ Banke je Izvršni odbor koji se sastoji od 57 zemalja
članica. Sjedište Banke je u Londonu i po pravilu predsjednik Izvršnog
odbora je Francuz. Zanimljiva je činjenica da su Sjedinjene Američke Države
najveći akcionar sa 10 % u kapitalu, Francuska, Njemačka, Italija, Velika
Britanija i Japan posjeduju 8,5 % a bivše republike Sovjetskog Saveza
i zemlje Centralne i Istočne Evrope po 6 %. Danas je Evropska banka za
rekonstrukciju i razvoj u potpunosti u skladu sa politikom Unije. Zemlje
kojima je potreban zajam su uslovljene više političkim uslovima nego ekonomskim
zahtjevima: funkcionisanjem višepartijskog sistema i demokratije, razvojem
političkog pluralizma, postojanim institucijama i započetim ekonomskim
reformama koje vode ka tržišnoj privredi. Banka je jedinstvena po tome
što kredite uslovljava političkom situacijom u zemlji koja ih potražuje.
Evropa je ukidanjem nacionalnih valuta postala istinsko jedinstveno tržište.
Uvođenje eura i stvaranje evropskog monetranog sistema će omogućiti da
se Evropa ravnopravno nosi sa američkom i japanskom ekonomijom na svjetskom
tržištu. Tako je stvorena Unija sa 372 miliona potrošača i 8.500 milijardi
dolara društvenog proizvoda preko integracije nacionalnih finansijskih
tržišta. Pored toga je 1998. došlo do integracije dvije najveće berze
u Evropi – Londonske i Frankfurtske. Evropske elite su uvidjele da je
političko ujedinjenje besmisleno bez ekonomskog. Samo ekonomsko ujedinjenje
je išlo relativno bezbolnije i brže od političkog (oko koga i danas traju
rasprave). Ono je bilo ubrzano i stimulisano i od moćnih poslovnih i bankarskih
krugova. Političkim dogovorima koji su trajali više godina zemlje koje
su prihvatile euro su se odrekle svojih nacionalnih valuta i pristale
da smanje kompetencije svojih centralnih banaka zarad integracije. Jedan
od uslova za pristupanje Uniji je i reforma centralnih banaka u smislu
oslobađanja od kontrole političkih institucija. Na taj način pored političkog
suvereniteta evropske države su se odrekle u velikoj mjeri i mogućnosti
da izvan evropskih institucija kontrolišu svoju ekonomiju.
7. BUDUĆNOST EVROPE
Od samog početka nastanka Evropske Unije primjetan je i otpor načinu
na koji je nastala, ali i načinu na koji funkcioniše. Otpor se prvo javio
zbog sumnji u iskrenost jedne ili druge strane (Pariza ili Bona). Jak
udarac je zadao stav Velike Britanije koja je odbila da prihvati zajedničku
evropsku valutu, čak je i odbila da mnoge zakone i standarde Evropske
Unije uključi u svoje nacionalno zakonodavstvo. Za sada nema izgleda da
će London umnogome promjeniti stav koji je odraz želje da se ne žrtvuje
suverenitet (treba primjetiti da upravo London insistira na proširenju
Unije na države zapadnog Balkana i republike bivšeg Sovjetskog Saveza).
Poslednjih godina nekoliko događaja su uzdrmale evropsku budućnost. Ishod
referenduma u Francuskoj, na kom su građani odbacili zajednički evropski
ustav, pokazuje da je i na Zapadu prisutno nezadovoljstvo načinom na koji
se Unija razvija. Takođe, treba pomenuti referendum u Švedskoj kojim je
ogromna većina građana jasno rekla da želi da sačuva nacionalnu valutu
i ne prihvati euro. A primećuju se i otvoreni sukobi Francuske i Njemačke
oko ulaska Turske u Uniju. Nezadovoljstvo je primjetno i u običnom životu
Evropljana: nevladine organizacije i liberalni intelektualci kritikuju
nedostatak demokratske kontrole evropskih institucija, sindikati i ljevica
optužuju Brisel da narušava socijalni mir i da od evropskog monetarnog
sistema najviše koristi imaju najbogatiji, evropska desnica i nacionalni
mislioci u Evropskoj Uniji vide način potpunog uništavanja državnih suvereniteta,
dok obični građani sve više na svom novčaniku osjećaju izdržavanje glomazne
briselske birokratije. Nesumnjivo je da sadašnji tok događaja pokazuje
mnoge prednosti Evropske Unije i zajedničkog monetarnog sistema. Treba
primjetiti i to da oni koji Uniju predstavljaju kao raj na zemlji stalno
nas ubjeđuju da bi eventualni neuspjeh doveo da ozbiljnih političkih i
ekonomskih posljedica. Za sada mnogo više koristi imaju poslovni krugovi
koji u saradnji sa političkom elitom žele da ojačaju ulogu Evrope na svjetskom
tržištu kako bi se ravnopravno takmičila sa ekonomijom Sjedinjenih Američkih
Država i Japana, ali i došla do što većeg uticaja u međunarodnim odnosima.
U istom trenutku kada se stalno govori o demokratiji razara se nacionalni
suverenitet, nadležnosti države se prebacuju na nadnacionalne institucije
u kojima odlučuju najjače države bez obziranja na interese malih država.
To kakav je izbor pred nama je izlišno govoriti. Evropska Unija je realnost
koja je pred nama i jedino istinsko razumjevanje njenog nastanka, njene
istorije i njenog funkcionisanja nam može pomoći u očuvanju svojih nacionalnih
interesa i svog identiteta.
ZAKLJUČAK
Na osnovu svega prethodno navedenog možemo da vidimo da se na ujedinjenju
Evrope radilo odavno i da je ona danas potpuno ujedinjena i može se reći
djeluje kao jedna država. Evropska Unija, koja danas ima 27 članica, posebna
je tvorevina, sa kojom u istoriji nema poređenja. U drugoj polovini XX
vijeka i početkom ovog, Unija je ostvarila ono što mnoge vojskovođe kroz
istoriju nisu mogli, ujedinila je veći dio Evropskog kontinenta. Po oblastima
koje obuhvata ili reguliše, EU podsjeća na superdržavu, na organizaciju
koju neki porede sa postmodernim carstvom. Ali to moderno carstvo nije
originalno samo po činjenici da nema cara ili da su u njega udružene demokratske,
suverene države. Ono je neobično i po tome što se radi o prvoj zajednici
država u ljudskoj istoriji koje su se ujedinile mirno i dobrovoljno. Razni
oblici evropske saradnje i integracije su danas uobičajena stvar. Ali
donedavno nije bilo tako. Mnoge institucije su nastale poslije Drugog
svjetskog rata ali ni jedna nije bila tako politički uticajna i ekonomski
značajna kao Evropska Unija.
Dva velika događaja koja su obilježila 2007. godinu su potpisivanje Lisabonskog
ugovora, čijom bi se ratfikacijom i primjenom trebala okončati dugogodišnja
institucionalna kriza i drugi veliki događaj je širenje Schengenskog prostora
na devet novih zemalja članica. Izvan Schengena još je ostao Cipar, koji
je tražio godinu dana odgode te Bugarska i Rumunija koje su ušle u EU
1. januara 2007. godine.
Lisabonski ugovor je trebao da stupi na snagu 1. januara 2009. godine,
pod uslovom da bude ratifikovan od svih 27 zemalja članica. Obzirom da
nije prihvaćen na referendumu u Irskoj, Lisabonski ugovor još uvijek nije
stupio na snagu. Pomenuti ugovor do sada je prihvaćen od strane 17 zemalja
članica EU.
U mjesecu martu 2008. godine EU je proslavila tačno pola vijeka od onog
dana kada je potpisan Rimski ugovor i stvoreno prvo zajedničko tržište.
Na kraju samo možemo izraziti nadu da se institucionalna kriza neće produbiti
zbog propasti prvog evropskog ustava, kao i ne ratifikacije Lisabonskog
ugovora i da će i naše područje, područje Balkana biti u ovoj ujedinjenoj
Evropi, jer kao što mi trebamo Evropu i „ona“ treba nas.
LITERATURA
1. EKONOMIKS I DRŽAVNI MENADŽMENT; Prof. dr Vujo Vukmirica
2. EKONOMSKA I MONETARNA INTEGRACIJA EVROPE; Prof. dr Vujo Vukmirica,
prof. Dr Nikola Špirić
3. SVJETSKA TRGOVINSKA POLITIKA I TRŽIŠTA; Prof. dr Vujo Vukmirica
4. EVROPSKA ODBRANA; Prof. Dr Lidija Čehulić
5. EVROATLANTIZAM; Prof. Dr Lidija Čehulić
6. EVROPA KROZ BIZNIS; Prof. Dr Kostadin Pušara
7. STRUKTURA EVROPSKE UNIJE; Prof. Dr Siniša Varga
8. INTERNET ( www.google.com., ....)
PROČITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni Seminarski
Radovi
SEMINARSKI RAD
|
|