Troškovi amortizacije osnovnih sredstava

 Troškovi

Troškovi osnovnog sredstva obuhvataju sve one troškove koji su vezani za mašinu kao imovinu, bez obzira na uslove rada. Ti troškovi ne zavise o vremenu i obavezni su bez obzira da li se mašina nalazi u radu ili ne. U ovu grupu troškova spadaju i troškovi koji su vezani za određeno mesto rada, gradilište, a obuhvataju transport, odnosno dopremu mašine, postavljanje, puštanje u pogon i otpremu mašine u bazu.
Razlika izmedju troškova, rashoda i izdataka:

• Izdaci, posmatrani u užem smislu, obuhvataju sva gotovinska i bezgotovinska plaćanja, odnosno izlaze novčanih sredstava iz preduzeća.
• Tooškovi se definišu kao novčani izraz trošenja dobara i usluga, sa ciljem stvaranja odredjenih učinaka – proizvoda i usluga.
• Rashodi obuhvataju sve odlive vrednosti koje se odnose na obračunski period za koji se utvrdjuje rezultat: smanjenje odgovarajućih računa aktive ili povećanje obaveza.

Troškovi i rashodi se mogu podeliti na sledeće:

• Troškovi amortizacije
• Troškovi materijala
• Troškovi zaliha
• Troškovi proizvodnih i neproizvodnih usluga
• Finansiski rashodi
• Neposlovni i vanredni rashodi
• Nabavna vrednost prodate robe
• Troškovi prodatih proizvoda i usluga
• Troškovi uprave i prodaje.

Troškovi amortizacije osnovnih sredstava

Osnovna sredstva obuhvataju:

• zemljišta i šume
• uredjena zemljišta(parkinzi, osvetljenje)
• gradjevinski objekti (poslovne zgrade, fabrike)
• mašine i oprema.

Osnovna sredstva se koriste više godina, a njihova vrednost se smanjuje usled tri faktora:

• protok vremena (G)
• intenzivnost trošenja (I)
• tehnološki napredak (T).

Sve dok je u upotrebi, osnovno sredstvo se vodi po nabavnoj vrednosti. Smanjenje vrednosti se knjiži preko računa Ispravka vrednosti osnovnih sredstava (IVOS), a obračun rashoda preko računa Troškovi amortizacije.

                             IVOS                                             Troškovi amorizacije

Sadašnja vrednosti osnovnih sredstava se dobija kao razlika nabavne vrednosti i ispravke vrednosti.
IVOS se knjiži sa desne strane T konta, a troškovi amortizacije sa leve strane.

Računovodstveni postupak amortizacije osnovnih sredstava postaje lako razumljiv ako materijalnu imovinu zamislimo kao niz korisnih poslovnih usluga u budućem periodu. Na primer, nabavna vrednost poslovne zgrade se može posmatrati kao zbir unapred plaćenih usluga najma poslovnog prostora za mnogo godina. Slično tome, nabavnu vrednost dostavnog vozila predstavljaće unapred plaćene usluge prevoza za duži vremenski preriod. Sa protekom vremena, preduzeće korisi usluge i troškove nabavke poslovne zgrade ili dostavnog vozila postupno se prenosi na troškove amortizacije osnovnih sredstava.
Amortizacija (Depreciation) je sistemski postupak rasporedjivanja nabavne vrednosti osnovnog sredstva na rashode tokom njegovog upotrebnog veka. Amortizacija je proces rasporedjivanja (otpisivanja), a ne proces vrednovanja. To znači da promenu tržišnih vrednosti osnovnih sredstava nemaju uticaje na knjigovodstvenu vrednost osnovnih sredstava. Knjigovodstvena vrednost, kao razliku izmedju nabavne i otpisane vrednosti osnovnih sredstava, može biti znatno drugačija od njene tržišne vrednosti. Amortizacija se primenjuje na tri oblika osnovnih sredstava: uredjena zemljišta, zgrade i opremu. Svaki od ovih oblika se smatra amortizivom (otpisivom) imovinom. Zato što njihova korisnost za preduzeće odnosno sposobnost za stvaranje prihoda opada sa proticanjem vremena. Pored vremena na opadanje korisnosti osnovnih sredstava utiče i način održavanja. Sposobnost osnovnog sredstva za stvaranje preihoda (a time i njegova tržišna vrednost) opada i zbog tehnološke zastarelosti. Akomulirana amortizacija (otpisana vrednost) predstavlja zbir obračunatih troškova amortizacije u dužem vremenskom razdoblju.
Amortizacija se ne primenjuje na zemljušte, zato što se njegova vrednost tokom vremena ne smanjuje već se najčešće i povećava. Zbog toga, zemljište se smatra neamortizivom imovinom.

Tri faktora utiču na obračun amortizacije osnovnog sredstva:

1. Nabavna vrednost (Cost). Osnovna sredstvase njiže po nabavnoj vrednosti u skladu sa načelom tzv. „istorijskog troška“.
2. Korisnički vek (Usegul life). Reč je o procenjenom veku korišćenja osnovnog sredstva, često drugačije nazivanog „uslužni vek“. Korisnički vek se može izražavati jedinicama vremena, jedinicama korišćenja ili jedinicama proizvoda. Budući da se korisnički vek unapred odredjuje, prilikom procene njegove veličine rukovodstvo preduzeća mora uzimati u obzir svrhu korišćenja osnovnog sredstva, očekivane popravke i održavanje, kao i uticaj tehnološkog napretka. Ranija iskustva sa sličnim osnovnim sredstvima, često su pritom od velike pomoći.
3. Ostatak vrednosti (Salvage Value). To je unapred procenjena vrednost osnovnog sredstva na kraju svog korisničkog veka. Ovo je kategorija, koja može u nekim slučajevima značajnije uticati na visinu troškova amortizacije. Ona predstavlja odbitnu stavku prilikom utvrdjivanja amortizacije. Odredjuje se na sličan način kao i korisnički vek. Alternativni izraz za preostalu vrdnost je Rezidualna vrednost.

 Obračun amortizacije osnovnih sredstava regulisan je Medjunarodnim računovodstvenim standardom br. 16.
Amortizacija se obračunava upotrebom jednog od sledećih metoda:

1. Linearni metod
2. Degresivni metod
3. Funkcionalni metod.

 Svaki od navedenih metoda je primenljiv sa gledišta Opšte prihvaćenih računovodstvenih načela. Rukovodstvo izabira metod koji mu najviše odgovara, tj. koi najispravnije prikazuje uticaj osnovnog sredstva na stvaranje prihoda firme. Jednom izabran metod treba da se primenjuje stalno tokom celog korisničkog veka osnovnog sredstva. Stalnost obezbedjuje uporedivost finansijskih izveštaja. Amortizacije utiče na Bilans stanja putem tzv. akumulirane amortizacije (odnosno IVOS), dok na Račun uspeha amortizacija utiče putem troškova amortizacije.

Linearni (pravolinijski) metod

Ako primenimo linearni metod (Straight-Line), iznos troškova amortizacije će biti jednak u svako godini korisničkog veka.
Prilikom izračunavanja troškova amortizacije primenom linearnog metoda, najpre je neophodno odrediti amorzicijonu osnovu. Amortizaciona osnova (Depreciable Cost) se dobija kada se od nabavne vrednosti oduzme procenjeni ostatak vrednostil. Nakon tog iznos amortizacije odredjujemo tako što dobijenu amortizacionu osnovu podelimo brojem godina korisničkog veka.

Nabavna vrednost  –  Ostatak vrednosti  =  Amortizaciona osnova

Amortizaciona osnova  /  Korisnički vek  =  Godišnji trošak amortizacije

 Alternativno, trošak amortizacije možemo izračunati primenom godišnje stope amortizacije. Kod linearnog metoda, stopa amortizacije se primenjuje na amortizacionu osnovu.

Funkcionalni metod

Funkcionalni metod amortizacije (Units-of-Activity), zasniva se na pretpostvci da je amotizacija isključivo rezultat korišćenja nekog sredstva ida protok vremena ne utiče na smanjenje vrednosti sredstava. Umesto vremenskog perioda, prilikom upotrebe funkcionalnog metoda ili metoda po učinku, korisnički vek osnovnog sredstva se izražava jedinisama proizvoda. Ovaj metod je posebno pogodan za ma mašinsku opremu. Proizvodnja mašinske opreme se može meriti brojem jedinica proizvoda ili brojem mašinskih časova rada. Funkcionalni metod se tadodje može koristiti za obračun amortizacije prevoznih sredstava. Nasuprot tome, funkcionalni metod generalno njij primenljiv za zgrade i nameštaj, zato što na njih više utiče vreme nego intenzitet korišćenja.
Postupak primene funkcionalnog metoda je sledeći: najpre se procenjuje ukupan broj jedinica proizvodnje za ceo korisnički vek osnovnog sredstva. Zatim se tako procenjen ukupna proizvodnja raspodeljuje na vrednost amortizacione osnove. To praktično znači da se vrednost amortizacione osnove deli sa predvidjenim ukupnim proizvodnjom osnovnog sredstva. Dobijeni rezultat prestavlja troškove amortizacije po jedinici proizvoda. Na kraju, kako dobijena amortizacja po jedinici proizvoda se množi sa ostvarenom proizvodnjom u cilju odredjenja visine traženih troškova amortizacije.

Amortizaciona osnova  /  Ukupna proizvodnja  =  Amortizacija po jedinici proizvoda

Amortizacija po jedinici proizvoda  X  Godišnja proizvodnja  =  Troškovi amortizacije

Funkcionalni metod daje najbolje rezultate kod onih osnovnih sredstava čija se proizvodnja značajno razlikuje po godinama. Medjutim, uglavnom zbog teškoća u odredjivanju realne vrednosti ukupne proizvodjnje, funkcionalni metod nije tako popularan u praksi kao linearni metod. Možemo zaključiti da funkcionalni metod treba koristiti samo kada je moguće dovoljno pouzdano proceniti učinak jednog sredstva tokom njegovog korisničkog veka.

Degresivni metod

Primena degresivnog metoda (Declining-Balance) rezultira opadajućim troškovima amortizacije. TO znači da se tokim korisničkog veka osnovnog sredstva amortizacioni iznosi iz godine u godinu smanjuju. Na ovaj način se smanjuje rizik od potencijalnog tehnološkog zastarevanja.
Prema degrseivnom metodu, godišnji troškovi amortizacije se obračunavaju mnženjem knjigovodstvene vrednosti sa početka godine stopom amortizacije. Iako je ta stopa amortizacije konstntna amortizacioni iznosi se iz godine u godinu smanjuju zbog smanjenja knjigovodstvene vrednosti.
Knjigovodstvena vrednosti na početku prve godine jednaka je nabavnoj vrednosti osnovnog sredstva. To znači da je akumulirana amortizacija (IVOS) na početku korisničkog veka jednak nuli. U narednim godinama knjigovodstvena vrednost se razlikuje od nabavne vrednosti i akumulirane amortizacije. Zbog toga se, za razliku od linearnog, degresivnog metoda ne oslanja na amortizacionu osnovu. To znači da se iznos ostatka vrednosti ne uzima u obzir prilikom obračuna godišnjih otpisa prema degresivnom metodu. Ipak, ostatak vrednosti daje granicu ukupnom iznosu troškova amortizacije na kraju korisničkog veka osnovnog sredstva. Otpisivanje prestaje kada se snjigovodstvena vrednost izjednači sa očekivanom rezidualnom vrednošću.
Uobičajena stopa degresivne amortizacije jednaka je dvostrukoj stopi linearne amortizacije. Zbog toga se ovaj metod često naziva Dvostruko degresivni metod.
Degresivni metod rezultira višim troškovima amortizacije u ranijim nego u kasnijim godinama, one se može smatrati kao pstupak ubrzanog otpisa. Otuda, degresivni metod obračunavanja amortizacije odgovara računovodstvenom Načelu sučeljavanja. Viši troškovi amortizacije u ranim godinam, odgovaraju većim ostvarenim koristima od primene osnovnih sredstava. Obračun važi za kasnije godine.
Takodje, neka sredstva brzo gube korisnost usled tehnološkog napretka. U tim slučajevima degresivni metod obezbedjuje odgovrajuće amortizacione iznose.
Degresivni metod se često naziva metod geometrijske degresije, zato što se primenjuje fiksna stopa na promenljuvu amortizacinu osnovu. Za potrebe obračuna amortizacije koja se priznaje u poreskom bilansu Srbije, sva sredstva se svrstavaju u pet grupa za koje su propisane različite amortizacione stope i to: I grupa 2,5 % , II grupa 10 %, III grup 15 %, IV grupa 20 % i V grupa 30%. U prvu grupu sredstava, koja se amortizuju najnižom stopom od 2,5 % spada dugoročna infrastruktura, kao što su putevi, pruge, tuneli, mostovi, naftovodi, električni vodovi i sl. Nasuprot tome, u poslednju petu grupu spadaju najpropulzivnija sredstva poput softvera, električnih reklama, video igara, pokretne električne opreme...
Pored geometrijske, često se koristi i metod aritmetičke degresije.
Kod metoda aritmetičke degresije iznosi amortizacije svake godine opadaju za isti iznos. Iznos degresije se može izračunati preko sledeće formule:

D  = OS  /  n(n + 1)/2  =  2OS  /  N(N+1)

U prvoj godini korišćenja iznos amortizacije se dobija množenjem iznosa degresije (D) sa vekom korišćenja sredstva (n), u drugoj sa (n-1), u trećoj sa (n-2) itd.

Poredjenje različitih metoda amortizacije

Poredjenje godišnjih troškova amortizacije prema svakom od tri prikazana metoda za dostavno vozilo restorana „Mrkov“, dato je na sledećoj tabeli:

Očigledne su razlike u visini godišnjih troškova amortizacije. Kod linearnog metoda otpisi su jednaki, kod degresivnog smanjuju, dok kod funkcionalnog variraju zavisno od korišćenja vozila. Ipak, ukupna amortizacija od 12000 eura za ceo korisnički vek od 5 godina jednak je prema sva tri metoda.
Generalno govoreći svaki od ovah metoda je primenljiv u računovodstvu, zato što vrednuje korisnih sposobnosti osnovnog sredstva na racionalan i postepen način. Važno je zapamtiti da jednom izabrani i upotreblenji metod treba da se primenjuje u dužem vremenskom periodu, kako bi rezultati bili uporedivi.

Amortizacija prirodnih izvora

Prirodni izvori čine osnovu bogatstva svake zemlje. Oni su veoma važni i zbog toga se moraju racionalno koristiti. Tržišna privreda koja stimuliše razvoj, podrazumeva plaćanje rente za korišćenje prirodnih resursa, što doprinosi njihovoj racionalnoj upotrebi.Obračunavanje rente za upotrebu prirodnih resursa, uz vodjenje politike ekonomskih cena moralo bi da bude jedan od izvora akumulacije, tj povećanja vrednosti sopstvenog kapitala. Prirodni izvori se sastoje od nadzemnih (šuma) i podzemnih bogatstava (nafta, gas, topla voda...). Prirodni izvori odlikuju se dvema osobinama:

• fizički se veštačkim putem dovode do prirode (kopanjem, sečenjem ili pumpanjem)
• ne mogu se obnoviti (teoretski je to moguće, jedino prirodnim putem i to na dugi rok).

U bilansu stanja, prirodni izvori se vode na sličan način kao osnovna sredstva. Medjutim, od trenutka dada se oni odvoje od prirode vode se kao zalihe. Čim je izvadjen iz rudnika ugalj postaje trgovinska roba raspoloživa za prodaju. Zbog toga se procenjeni troškovi izvodjenog uglja vode na dugovnoj strani računa Roba. Kad se ugalj proda, ovi se troškovi prenose sa računa roba na račun nabavna vrednost prodate robe. Troškovi odvajanja prirodnih izvora od prirode i troškovi pripreme za njihovu eksploataciju, nazivaju se akvizacioni troškovi. Slično i kao drugi vidovi osnovnih sredstava, prirodni izvori se postepeno iscrpljuju eksploatacijom od strane čoveka. Zbog toga lokacija troškova iscrpljena prirodnih resursa tokom korisničkog
veka naziva se iscrpljenje. Za obračun troškova iscrpljivanja generalno se koristi funkcionalni metod amortizacije osnovnih sredstava. Razlog tome leži u činjenici da iscrpljivanje direktno zavisi od intenziteza korišćenja prirodnih resursa. Prema pretpostavkama funkcionalnog metoda, nabavna metoda prirodnog resursa, umanjena za ostatak vrednosti, deli se procenjenom ukupnom količinom resursa u ležištu. Tako dobijeni troškovi po jedinici množe se brojem izvadjenih i prodatih jedinica resursa na tržištu tokim godine. Rezultat predstavlja godišnje troškove iscrpljivanja datog prirodnog resursa. Obračun je sledeći:

Nabavna vrednost minus preostala vrednost  /  Ukupna procenjena koločina resursa  =  Troškovi iscrpljivanja po jedinici resursa

Troškovi iscrpljivanja po jedinici  X  Broj izvadjenih i prodatih jedinica  =  Godišnji troškovi iscrpljivanja

 Troškovi iscrpljenja                                                               Akumulirano iscrpljenje

Literatura i internet strane:

• Zakić V., Djukanović S., Finansijsko računovodstvo, Alfa – graf NS, Novi Sad 2008
• http://www.yu-build.rs/Gramak/OpstiDeo/Cene/TroskoviOsS.html
• http://www.crnarupa.singidunum.ac.yu/ARHIVA/
• http://www.saga-infotech.net/viewPage.do?ID=241 

preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi