UTICAJ BUKE NA ČOVEKA

Poslednjih decenija smo svedoci naučno tehnične revolucije. Čovekje ovladao atomskom energijom, osvojiojednim delom kosmička prostranstva i uveo u svoj život najširu primenu mehanizacije i automatizacije. Zbog toga i životna sredina postaje važan element svakodnevnog života. Naučno tehnička revolucija ima uticaja na dinamiku i karakter migracije ljudi, na demografske promene i na njihov svakodnevni život čoveka. Javljaju se mnogi faktori različite prirode i porekla, koji kvalitativno menjaju životnu sredinu čoveka. Ti faktori mogu biti mehaničke prirode (buka i vibracije), zatim poremećaj električnosti u smislu izmenjenejonizacije vazduha, dejstvo magnetizma i sl. , što sve ukazuje da se životna sredina čoveka, u gradovima, izmenila i da zahteva kompleksno proučavanje i preduzimanje preventivnih mera u smislu zaštite zdravlja ljudi. Ko koristi energiju i masu nakraju umire od energije i mase.(Nikolić)
Ne treba zaboraviti da čovek ne umire, već da biva postepeno ubijan raznim, nedovoljno ispitanim agenasa, koje ga okružuju, a kojihje sve više i više i tokako u radnoj, tako i u životnoj sredini. Dejstvo tih štetnih agenasa se manifestuje kroz čitavu životnu sredinu čoveka; zagađenu hranu, vodu, vazduh, buku, tlo, tako da na savremenog čoveka, naročito urbanog, deluju mnoge nepoznate nokse. (Nikolić)
Industriska buka za razliku od komunalne, traje određeno vreme, u granicamaje određenog intenziteta i protivu nje se, određenim merama zaštite uspešno borimo. Onaje za određena radna mesta normirana. Norme za industrisku buku polaze od toga, da se sluh izdravlje radnika uopšte, za vreme provedeno na radu ne ošteti trajno, tj. da se za vreme 16-časovnog odmora organizam dovede u stanje "restitutio ad integrum". Poštoje kod velikog broja radnih ljudi, koji imaju buku na svom radnom mestu, prisutna i u njihovim stanovima i gracka buka, do takve restitucije ne dolazi, teje zbog toga zdravlje ove populacije posebno ugroženo. (Nikolić)

Danas u svetu, a i kod nas, sve više se poklanja pažnja normama za radnu sredinu. U tom smislu treba da se vrše merenja industriske buke, eliminušići sve ostale faktore, može da se odredi stvarni stepen oštećenja psihosomatskog zdravlja ljudi koji rade u bukom ugroženom prostoru. Na osnovu takvih ispitivanja predlažu se određene norme za buku. (Nikolić)

Buka od davnina predsteavljala problem. Tako je 211. god.pre n.e. izdato u Kini naređenje Ming Tija, šefa policije, za za vreme vladavine cara Su Huan Tija sledećesadržine: "Ko vređa najvišeg, neće biti obešen, neće mu biti odrubljena glava, već ćemu svirači frula i bubnjeva i larmadžije besprekorno tako dugo svirati dok ne padne mrtav". Takođe se I steri Rimljani štitili od štetnog dejstva buke (kovačke radionice, kazandžije i sl.) na taj način što su takvim zanatskim radnjama koje su se nalazile u blizini zgrada u vreme predviđeno za odmor zabranjivali rad. (Nikolić)

Prve podatke o štetnom dejstvu buke daju Šveđani Tybe i Fosbroke 1826. god. Oni su objasnili oštećenje sluha kod ljudi koji su radili u kovačkim radionicama. Ta oštećenja sluha su nazvali "kovačka nagluvost". Kasnije sejavljajui drugi autori sa proučavanjima štetnog dejstva industriske buke na čoveka. (Nikolić)
Mere zaštite se nemogu preduzimati, ukoliko se ne poznaju fizički kvaliteti buke, te im se iz toga u poglavlju o fizičkoj prirodi buke i vibracija posvećena i odgovarajuća pažnja. (Nikolić )

1 Dejstvo i mehanzam dejstva buke na čoveka

Buka svojim dejstvom na čoveka ima dvojake efekte:
- auralne
- ekstraauralne
Auralni efekti su već odavno poznati i dosta istraživani, za razliku od ecstraauralnih koji jošuvek predstavljaju za nauku nedovoljno istraženu oblast.(Nikolić)
Čovečije uho je sposobno da primi spektar zvuka od oko 16 Hz do 20.000 Hz . Zvučne talase manje od 16 Hz čovek nečuje i oni se registruju kao potresi- vibracije (spadaju u oblast infra zvuka). Frekfencije veće od 20.000 Hz naše uho takođe neregistruje; one se nazivaju ultrazvukom, koji ima danas vrlo visoku primenu u medicini. (Nikolić)

Graf. br.1 Oblast i jačina učestalosti osetljivosti čovečijeg uha, po Dr. Flecheru. (Nikolić)

Donja kriva predstavlja nivojačine najslabijeg čistog tona koji može da se čuje. Iz dijagrama se vidi daje Kortijev organ najosetljiviji na učestalosti između 2.000- 3.000 Hz gde je granica čujnosti oko ~5 dB . Pri jačinama, iznad ovih koje odgovaraju gornjoj krivoj, koja se naziva"granica bola"a to je 120 dB, osećaj se menja od normalnog slušnog osećaja u osećaj nelagodnosti, čak i bola (120- 130 dB). Visina gornje krive približnoj e konstantna i na nivou oko 120 dB za sve frekfencije. (Nikolić)
Svaki čisti ton, koji se može čuti, može se predstaviti tačkom koja leži negde na površini između ovih dvaju krivih. Samo 1% stanovništva ima tako nisku granicu čujnosti, kao štoje donja kriva. 50% stanovništva može čuti ton učestalosti od 2500 Hz kadaje nivojačine buke oko 8 dB i 90% kadaje nivo 20 dB. Zato normalna audiometriska krivulja počine od 20 dB. Valja reći daje ova čujnost od 20 dB samo za interval od oko 200 do 15.000 oscilacija u sekundi. Na učestalosti od 1.000 osc./sec. oblast nivoaje oko 30 dB do oko 120 dB, dokje na 100 osc./sec. samo od 30 dB do 120 dB. (Nikolić)
Subjektivnajačina zvuka se odnosi na osećaj koji se stvara u svesti onog koji je izložen dejstvu zvuka - buke. Ovaj pojamje čisto subjektivan, nasuprot objektivnoj količinijačine zvuka i ne može se neposredno meriti aparatima. Naravno da subjektivnajačina raste sa objektivnomjačinom, ali nema među njima jednostavne linearne relacije. Čisti tonovi, istejačine, ne proizvode obavezno jednako isto subjektivno doživljavanje - subjektivnujačinu zvuka. (Nikolić)
Za dejstvo na čoveka veoma je značajna i visina zvuka. Ona se odnosi na onu osobinu osećaja zvuka koja omogućava čoveku da klasiflkujejedan ton kao "visok" ili "nizak". Isto kao i subjektivna jačina i visina zvukaje subjektivna količina i nemože se meriti instrumentima. Visina zvukaje u vezi sa objektivnom količinom učestalosti, ali ne postoji obostranajednostrana veza. Za čist ton konstantnejačine, i visina postaje sve viša sa povećanjem učestalosti, ali visina čistog tona konstantne učestalosti postaje niža, kada se povećava nivojačine. (Nikolić)
Industrijska buka od preko 90 dB nanosi oštećenje sluha. S obzirom na veliki broj radnih mesta gde vlada buka preko 90 dB , ozlede sluha su vrlo česte, te predstavljaju veliki socijalno -medicinski problerrdzazivajući trajna oštećenja i invalidnost. (Nikolić)
Kobratova teorija se bazira na bazalni odnos fenestreovalis i bazalne membrane koja odgovara frekfencijama 4.096 Hz; zvučni talasi, čija snaga udara preko fenestre ovalis se sukobljavaju sa inertnošću perilimfatične tečnosti i sa otporom koji sreću ovi pokreti u timpaničnom kanalu ove pregrade, potrese i stanja vrlo nepogodna za bazalnu membranu. (Nikolić)
Rauhova ispitivanja 1966. godine se zasnivaju na biohemiskim promenama na nervnim vlaknama, sinapsama i samoj slušnoj ćeliji. Pod dejstvom buke dolazi do inhibicije acetil - holina, koja dovodi do oštećenja u samim slušnim ćelijama i nervnim vlaknima. U slučaju akutne traume nastaje sjedne strane i poremećaj vaskularizacije i odvijanje metaboličkih procesa u uslovima hipoksije, a sa druge strane postoji funkcionalna preopterećenost sa inhibicijom stvaranja acetiholina. (Nikolić)
Pored transmisione uloge, srednje uho ima za zadatak da štiti unutrašnje uho od prejakih zvukova, tj. od onih koji prelaze njegov kapacitet. Primećenaje da srednje uho može da spreči transmitovanje unutrašnjem uhu talasa pritiska koje imaju vreme rasta veće od 200 m/sek., putem aktivnosti Eustahijove trube, ili čak lomljenjem doboša, kada se pod visokim intenzitetom zvučnih talasa, mali mišić u srednjem uhu mogu da kontrahuju, izazivajući krutost osikularnog lanca i na taj način smanjenje transmisije zvuka. Ovo vreme trajanja 200 m/sek. : 50 m/sek. odgovara limitima frekfence omotača unutrašnjeg uha koji su postavljeni, prema "Bekesy", uglavnom prema dimenzijama unutrašnjeg uha i prirodi bazirane membrane. (Nikolić)
Ekstraauralni efekti buke se manifestuju u obliku psihičkih i vegetativnih poremećaja, što dovodi do napetosti inegativnih emocija i ometanja normalne dnevne ritmike. Oni sujednaki za industrisku i komunalnu buku, samo zavise prvenstveno od intenziteta, spektra buke i dužine ekspozicije. Kod osobe naviknute na industrisku buku, imamo na početku ekspozicije na bukujačine od preko 90 dB velike subjektivne smetnje: neugodan osećaj u glavi ijak pritisak u ušima. Posle 15-20 minuta ove tegobe se zamenjuju neodređenim tegobama, opštim zamorom, intelektualnom otupenošću. Po prestanku delovanja buke, subjektivne smetnje su izražene u vidu tinitusa, koji predstavlja nadražaj Kohilee, a izvesni zvuci viših frekvencija se čuju drugačije (zvonce, telefon). Sve ove smetnje su prolaznog karaktera, nestaju posle nekoliko časova, da bi se sledećeg dana ponovojavile. Međutim, posle 2-3 nedelje većina radnika se adaptira na buku i ne doživljavaju takve teške smetnje. (Nikolić)
Ispitivanjem sluha ovih radnika, nekoliko dana po stupanju na posao, neposredno po završetku rada u bučnoj sredini, zapoža se da audiometriska krivulja pokazuje skokove između 3.500 - 5.000 Hz . Nastavi li radnik da radi u buci, posle izvesnog vremena, razvija se tipično oštećenje sluha.
Ulegnuće krivulje u područiju od 3.500 - 5.000 Hz se spušta i dalje do 30 - 40 dB . Skokom se produbljuje i do 60 dB . Kasnije, skokom se proširuje; zahvata i više frekvencije, al se radnikjoš uvek može da sporazumeva, jedino, ima teškoća i percepciji šapata i tihog govora. Konačno, audiometrijska kriva može kasnije da se spusti i ispod 60 dB i da zahvati kako visoke tako i niske frekfencije. U tom slučaju, radnik ima velike tegobe u ostvarivanju sociološkog kontakta. (Nikolić)
Postoji više teorija o oštećenju sluha. Po Larsenovoj teoriji fragilnost dela bazalne membrane, koja odgovara frekfencijama od 4.096 Hz može da se objasni relativnom nestabilnošću njene vaskularizacije, prouzrokovane blizinom tačke u kojoj se arterija cochleo - vestibularise deli u dve grane: vestibularnu i kohlearnu, određenu za irigaciju spirale bazalne membrane i isto tako, neznatnim suženjem kohlearnog kanala u toj tačci. (Nikolić)

2. BUKA

Sl.1. Gratska buka
(http://www.nonoise.org/library/envnoise/index.htm/)

2.1. Izračunavanje nivoa buke

• Kada se merenje sprovodi u uslovima visoke pozadinske buke (npr. kada se određuje
saobraćajna buka pored fabrike preseraja),
• Kadaje potrebno prognozirati nivo buke za npr. izradu planske dokumentacije,
• Kadaje potrebno ispitati alternative u razvoju i primeni mera za redukciju buke,
• Kadaje potrebno izraditi konturne mape buke,
• Kadaje ograničen pristup nekim mernim tačkama.

Nivoi buke se izračunavaju primenom međunarodnih ili nacionalnih standarda koji definišu algoritme izračunavanja. Algoritmi su uglavnom orijentisani ka određenom tipu izvora buke i njihova primenaje ograničena samo za taj izvor buke. Izuzetak predstavlja ISO 9613 koji određuje nivo buke na osnovu zvučne snage izvora buke i može se primeniti na bilo koji izvor za kojije poznat podatak o nivou zvučne snage. (Vidaković )

Algoritmi se uglavnom baziraju na primeru dvodelnog modela. U prvom delu se modelira izvor buke a u drugom prostiranje buke (od referentne tačke do posmatrane tačke). Primena oba modela daje nivo buke u proračunskoj tački. (Vidaković )
Standardizovani, najčešće korišćeni algoritmi su empirijske prirode i baziraju se na prostim pravilima fizike. Mnogi od njih se mogu primeniti korišćenjem olovke i papira. Potreba da se nivo buke računa u više tačaka i da se istovremeno posmatra više izvora, dovelaje do korišćenja računara koji omogućuju brže izračunavanje, analizu i prezentaciju rezultata u različitim formama.
Za primenu algoritma potrebno je definisati model sa izvorima buke, topografijom terena i geometrijom objekata koji mogu uticati na prostiranje buke. Zatim se definišejedna ili više tačaka za izračunavanje i računaru se daje zadatak da izvrši proračune. Svi algoritmi daju ukupni ekvivalentni nivo buke u dB, neki imaju mogućnost izračunavanja nivoa buke u oktavnim opsezima, a ukupni nivo se dobija sumiranjem dobijenih oktavnih rezultata. (Vidaković)

Postoji mogućnost izračunavanja dugotrajnih nivoa buke, odnosno ukupnih ekvivalentnih nivoa buke za duži vremenski period (ceo dan ili deo dana: dnevni, večernji ili noćni period).
Primenom prvog modela algoritma izračunava se nivo buke u referentnoj tački, na definisanom rastojanju od izvora, korišćenjem sledeće jednačine

L = Lw+G + CT(dB) gdeje:

CT - korekcija nivoa buke zbog vremenskog angažovanja izvora buke, ako izvor nije stalno aktivan.
Primenom drugog modela algoritma izračunava se slabljenje pri prostiranju, kao zbir: C = CD + CA + CB + CG + CZ + CR (dB)

gde je:
CD - korekcija zbog divergencije (širenja talasnog fronta) zvučnih talasa,
CA - korekcija zbog apsorpcije vazduha, CA < 0 ,
CB - korekcija zbog barijere, CB < 0 ,
CG - korekcija zbog apsorpcije terena, CG < 0 ,
CR - korekcija zbog refleksija, CR < 0 ,
CZ - korekcija zbog zelenila, CZ < 0 ,

Sl.2. Korekcija nivoa buke pri prostiranju buke
(Vidaković)

Sve korekcije, uglavnom imaju negativne vrednosti, odnosno dovode do smanjenja nivoa buke kojije proračunat u referentnoj tački, primenom prvog dela modela. Osim korekcije zbog refleksije, koja ima pozitivnu vrednost, jer refleksija na mestu prijema dovodi do povećanja nivoa buke. Korekcija zbog divergencije može da bude pozitivna (ako je rastojanje proračunske tačke do izvora manje od referentnog) ili negativno (ako je rastojanje proračunske tačke do izvora veće od referentnog). (http://www.nonoise.org/librarv/envnoise/index.htm/)
Algoritmi su uglavnom optimizirani na osnovu nacionalnih baza podataka o emisiji izvora buke i iz tih razloga mogu biti manje precizniji za primenu u drugim zemljama, gde godina starosti i struktura izvora buke (npr. vozila) može biti drugačija. (http://www.nonoise. org/librarv/ envnoise/index.htm/)

Topografski podaci, podaci o nivou zvučne snage mašina i strukturi saobraćajnog protoka su ulazni podaci, čiji kvalitet značajno utiče na preciznost i tačnost rezultata. Korišćenje geografskog informacionog sistema i GIS mapa za generisanje topografskih podataka, merenje zvučne snage mašina ili brojanje saobraćaja na izabranim tačkama, može smanjiti rizik od grešaka pri proračunu. Ne treba zanemariti ni značaj veštine i iskustva korisnika algoritma u oceni buke u životnoj sredini i radu sa samim algoritmom i optimiziranju dobijenih rezultata.
Korektno korišćenje algoritma za scenarija za kojaje algoritam i projektovan, daje preciznost koja se kreće u granicama od 3 dB.

3. SVAKODNEVNA BUKA I MOGUĆE ZDRAVSTVENE POSLEDICE

Buka kojoj su ljudi svakodnevno izloženi, okolinska, komunalna buka, buka boravišnih prostora, jedanje od najvećih problema užeg, ljudskog okruženja, posebno u gradskim područjima. Bukaje neželjen, odnosno preglasan, neugodan ili neočekivan zvuk; smesa zvukova različitih svojstava koja može biti trajna, isprekidana i udarna, promenljive jačine, različitog trajanja i vremenske raspodele.
Glavni izvori u spoljašnjem prostoru su promet, industrija, građevinski ijavni radovi, rekreacija, šport i zabava, a u zatvorenom boravišnom prostoru izvori buke su uz zgradu vezani servisni uređaji, kuhinjski aparati i buka iz susedstva. (Gozmi)
Nivoi buke prisutni u komunalnoj sredini nisu dovoljno visoki da bi doveli do oštećenja sluha, ali izazivaju citav niz neaauditivnih efekata. Narocito su osetljiva na buku deca mlada od 6 godina i osobe starije od 65 godina, žene su nešto osetljivije od muškaraca u srednjoj životnoj dobi. Buka se ubraja u stresogene faktore i utiče na poremećaj psihosomatskog zdravlja, jer izaziva specifične i nespecifične efekte, kao i stalne i privremene reakcije organizma. (Gozmi)

Bukaje subjektivni pojam određen fizikalnim značenjima zvuka i fiziološkim svojstvima uha i ljudskog organizma. Zvukje prema fizičkoj definiciji gibanjetalasa u elastičnom mediju. Za procenu buke osnovne su fizičke veličine: zvučni pritisak u paskalima (Pa), zvučni intenzitet u vatima na kvadratni metar (W/m2), frekvencija u hercima (Hz) i zvučnejačna u decibelima (dB). (Gozmi)
Uhoje najsloženiji i najsavršeniji biološko-mehanički uređaj u tijelu koji u zdravom stanju odgovara na frekvencije od 16 Hz do 20 kHz i tlakove od 20 |aPa do 20 Pa. Titraji prolaze kroz rezonantni prostor spoljnog uha, u srednjem uhu prelaze u vibracije, a u pužu unutrašnjeg uha, na bazilarnoj membrani i u Cortijevu organu u elektrokemijske impulse koji putem slušnog živca informaciju o zvuku prenose u mozak. Sluh se može ograničiti u intenzitetnom (0 dB - prag čujnosti; 130 dB - prag bola) i frekventnom rasponu (16 Hz - 20 000 Hz; najučinkovitiji prienos zvukaje u području 1 000 Hz - 4 000 Hz). Unutar tog slušnog područja nalazi se područje za govor intenziteta 20 dB (šapat) do 80 dB (vikanje) i frekvencije 300 Hz do 3 000 Hz. Razina od 40 dBje granica socijalnog kontakta. (Gozmi)
Veličina nivoa zvučnog pritisak razlikuje se od osećaja buke. Velik napredak u određivanju pokazatelja buke koji je razmeran posledicama delovanja buke na ljudski organizamje primena
vrednovane razine zvučnog pritiska (u decibelima), primjerene odgovoru slušnog organa na zvuk. To se postiže korekcijskim filterima u zvukomerima. I za druge oblike buke (impuls, ton, vremenski raspored) uključuju se određena prilagođenja, pa dobivamo ocenu buke. (Gozmi)
Mnoge vriednosti i krivulje su tek aproksimacija slušnog odgovora na zvuk. Ekvivalentna neprekidna visina zvuka (LRaeq) ima isti sadržaj energije i isti utjecaj na slušni organ kao promenljiva razina zvuka. (Gozmi)
Razlike u individualnoj osjetljivosti na buku su velike, na doživljaj buke djeluje stav prema buci, nedostatak nadzora nad bukom, prenos neugodne informacije, ambijentalna buka ijačine zvučnog pritiska u okolini odgovaraju rasponu od 35 dB do 110 dB. (Gozmi)

Tablica 2. Zvukovi iz okoline i odgovarajuće nivoi zvuka (buke) u decibelima (Gozmi)

Buka je čujna akustična energija koja može štetno delovati na fiziološko i psihološko stanje ljudi. Štetni učinci buke na ljudsko zdravlje su auditivni i neauditivni. Nivoi energije okolinske buke najčešće su premale da bi izazvale neposredan učinak na tkivo i dale jasan uzročno-poslednični odnos. Okolinska i rekreacijska buka LRaeq24 =<70 dB u većini ljudi ne izaziva oštećenje sluha.
Neprofesionalna izloženost buci pri nekim rekreativnim i sličnim bučnim delatnostima (rad motornom pilom, lov, preglasna muzika, motocikli, zvučne igračke) ipak može zbog jake isprekidane ili udarne buke izazivati auditivni učinak, češće privremeni pomak praga čujnosti, nego trajni gubitak sluha (sociocusis). Maksimalni zvučni pritisci pri takvim delatnostima ne bi smeli prijeći 140 dB za odrasle i 120 dB za djecu (ISO, 1999) Na gubitak sluha uteču neke bolesti, liekovi, izloženost hemijskim elementima i vibracijama. (Gozmi)
Buka ometa odvijanje ljudskih aktivnosti, sporazumievanja govorom, učenje, praćenje radiskog i televiziskog programa, koncentraciju i druge mentalne aktivnosti, odmor, san. Izaziva neraspoloženje, razdražljivost, nemir, smetnje mentalnog zdravlja i ponašanja, umor i nesanicu. (Gozmi)
Ne-auditivni zdravstveni poremećaji izraz su fiziološke reakcije na stres. Većina učinakaje kratkotrajna i prolazna: smetnje kardio-vaskularnog, probavnog i imunološkog sustava, smanjenje pažnje i pamćenja, suženje vidnog polja, ali mogu prieći u kronične: nesanica, povišen krvni pritisak, seksualne funkcije, tjeskoba i depresija. Dugotrajna izloženost buci prometa LRaeq24 =65-70 dB može dovesti do takvih zdravstvenih smetnji ili pogoršati postojeće (artritis, bronhitis, depresija - WHO LARES Report, 2004). Agresivno ponašanje javlja se tek kod buke iznad 80 dB. (Gozmi)

Za područja u kojimaje postojeća visina nivoa buke niža od dopuštene visine prema Tablici 3., emimisija buke koja bi nastala od novoprojektiranih izgrađenih, rekonstruiranih ili adaptiranih građevina sa pripadnim izvorima buke ne smie povećati postojeće visine buke za više od 1 dB. (Gozmi)

Visina buke od novoizgrađenih građevina prometne infrastrukture koja ukljućuje željezničke pruge, državne magistrale i puteve u naseljima, a koje dodiruju, odnosno presiecaju zone iz 1., 2., 3. i 4. iz Tablice 3., treba projektirati i graditi na način da visina buke na granici planiranog koridora prometnice ne prelazi ekvivalentnu visinu buke od 65 dB danju, odnosno 50 dB noću. (Gozmi)

Izuzetno, u slučaju kadaje prilikom rekonstrukcije ili adaptacije građevina prometne infrastrukture nemoguće izvesti smanjenje visine buke primjenom uobičajenih tehničkih mera za zaštitu od buke na sličnim građevinama, projektom treba obrazložiti razloge i dokazati da su poduzete sve raspoložive, a tehnički prihvatljive mjere za zaštitu od buke. (Gozmi i saradnici)

Procjenjuje se daje u Evropi 40% stanovništva izloženo buci cestovnog prometa ekvivalentne visine zvučnog pritiska iznad 55 dB tokom dana, a 20% je izloženo visini koja prelazi 65 dB. Te rvisine buke smatraju se nedopustivim za dugotrajnu izloženost opšteg stanovništva. (Gozmi) Spoljašnja buka se nadzire donošenjem propisa, standarda i mera koje ograničavaju broj i intenzitet izvora prilagodbom tehničkom napretku, fizički odvajaju i udaljuju izvore buke i stanovništvo i educiraju stanovništvo. Europske smjernice o okolinskoj buci koje su zastupane i u našim propisima -1996 , navode potrebu uspostave mreže stručnjaka za buku, izvedbe karata buke na temelju ujednačenih pokazatelja, informiranjajavnosti o izloženosti buci i učincima na zdravlje, uvođenja akciskog plana, usklađivanja propisa o izvorima buke i tehničkoj dokumentaciji uređaja i trajne financijske potpore istraživanjima buke. (Gozmi i saradnici)
Na lokalnom, gradskom nivou, važnoje utvrditi i pratiti visine buke, predvideti udeo buke pri prostornom planiranju, planiranju zelenih površina i prometnica i pri uvođenju svake nove delatnosti, prilagoditi stanje u gradu propisima, sprovoditi mere za smanjenjenivoa(jačine) buke. (Gozmi)
Poznati počeci proučavanja zvuka, odnosno muzičkih zakonitosti, idu u daleki 6. vek pr.n.e. (Pitagora, pokus sa strunom), nakon čega su mnogi naučnici proširivali znanje o složenoj interakciji zvuka i sluha. U 20. veku industriski razvoj je nametnuo neodložnu potrebu postavljanja graničnih
vriednosti za profesionalnu izloženost buci i pridržavanje tih propisa privremenoje smanjilo i izloženost opšteg stanovništvu povišenim jačinama buke. (Gozmi i saradnici)
Međutim, u poslednjih dvadesetak godina dolazi do povećanja broja puteva, brzine vozila, novih industrijskih postrojenja i razvoja bučnih rekreativnih aktivnosti i turizma, nedovoljno usklađenih s prostornim planiranjem, tehnološkim napretkom i postojećim propisima. Zbog toga ponovo postaje izrazitim javno-zdravstvenim i ekološkim problemom, koji zahtijeva bolje upoznavanje štetnosti prekomerne buke i sprovođenje nadzora i smanjenja razina buke pri radu i u svakodnevnom životu.
Efektima komunalne buke danas se u svetu poklanja sve više pažnjejer do sada sprovedena istraživanja pokazuju da ona otežava nastanak sna, čini san površnim, skraćuje fazu dubokog sna i dovodi do buđenja, što se manifestuje promenom raspoloženja, osećanjem umora, nevoljnošću, padom radne sposobnosti, glavoboljom i pojačanom nervozom. Za dobar san bilo bi poželjno da buka ne prelazi 30 dB.(Gozmi i saradnici)

4. NEKI MEĐUNARODNI ASPEKTI BORBE PROTIV BUKE

U sklopu četiri najuticajnija činioca u kojima zavisi zdravlje pa i život svakog ljudskog bića (nasledni faktori, stil ponašanja, uticaj zdravstvene službe, okolni faktori), sve više se u poslednjim decenijama uvažava uticaj okolnih faktora. (Skupnjak)
Dapače, ako se uzme u obzir da se registriraju najcrnije prognoze u svezi sa klimatskim promjenama koje su već u tijeku, a u neposrednoj su ovisnosti o stupnju zagađenja naše planete i njezinog zatopljenja, tada se bez pretjerivanja može reči da okolišni čimbenici vrlo opravdano plijene sve veću pozornost.
To se posebno oseća u Evropi, gdeje i nastao veliki pokret za zaštitu i unapređenje životne sredine, osnovan još 1992. godine u Stockholmu. To i ne začuđuje, jerje Evropa kolevka i izvorište svih velikih dostignuća, ali u pogledu životne sredine od svih kontinenata u Evropi se beleže najveći stupnjevi zagađenja.(Skupnjak)
U poslendjim decenijama, u skupinu zagađivanja, odnosno oštećivanja okoline, ubraja se i buka. Sve više ima stručnjaka koji dokazuju kako veličina buke, koja se tretira kao vibracija nekih čvstih ili plinovitih molekula, te kao jedan oblik mehaničke energije, stimulira izlučivanje stresogenih hormona, sa njihovim kobnim učinkom na prvenstveno čovekov cirkulaciski aparat, što uzrokuje hipertenziju, oštećenje srčanog mišića itd. (Skupnjak)
Posledicece ometaju čovekov zasluženi odmor, ajednako tako i smanjuje radnu sposobnost na radnim mestima, mogućnost koncentracije učenika u školama i sl. (Skupnjak)
Sa tim problemom se iz razumljivih razloga uveliko bavila i Svetska zdravstvena organizacija, kojaje svojevremeno postavila tvrdnju da u 60% slučajeva postoji zagađenje bukom, jerjačina buke prelazi tolerantne granice (što znači da ne bi smjela prelaziti danju 40, a noću 30 dB). (Skupnjak)
Pa radi togaje Svetska zdravstvena organizacija izdala nekoliko priručnika i upozorenja o tome kako tu vrstu vagađenja smanjiti na podnošljive granice. (Skupnjak)
Još aktivnijaje bila Evropska Unija, kojaje procenila da oko 30% njezinog stanovništva pati od zagađenja bukom. (Skupnjak)
Pa radi togaje donela propise protiv tog zagađenja, propisujući mjere za smanjenje te buke. Među njimaje čuvena direktiva 2003/10/EC od 06. Februara, 2003. godine koja predlaže mere za smanjenje buke. (Skupnjak)
Kolika se važnost tome svemu pridaje od strane EU vidi se i iz činjenice da se po Europskoj Uniji u kontinuitetu donose akciski programi. (Skupnjak)
U nekim drugim dokumentima Evropske Unije se preciznije navode mjere, kao što su donošenje propisa i podzakonskih akata, razvijanje sustava praćenja buke sa utvrđivanjem strateških mapa buke koje obuhvaćaju glavne prometnice, gradove i naselja, kao i zahtjev da sve zajednice donesu svoje akciske planove za reduciranje buke. Na nivou zemlje se zahteva formuliranje i prihvaćanje "Nacionalne strategije za zaštitu zdravlja u svezi buke".(Skupnjak)
Drugim riečima, treba podržati potrebu da se borba protiv buke potpomaže i zahtevnost da se povinemo propisima međudržavnih organizacija, ako što su Svetske zdravstvena organizacija, a posrebnice Europska Unija. (Skupnjak)

5. ŠTETNO DELOVANJE BUKE NA OSEĆAJ SLUHA I RAVNOTEŽE

Buka koja prelazi 85dB ima štetno delovanje na osećaj sluha i ravnotežu. Zakon o zaštiti od buke određuje zakonske regulative buke. Takođerje visina buke normirana Pravilnikom o najviše dopuštenim visinama buke u sredini u kojoj ljudi rade i borave. (Gortan)
Izvor buke može biti svaki uređaj, postrojenje, instalacija tehnološki postupak, elektroakustički uređaj za emitiranje muzike ili govora, ali buku može stvarati i priroda, te ljudi i životinje. Meri se aparatom za merenje buke, kojim se analiziraju amplituda i frekvencija odnosno spektar zvuka, te iritacija slušaoca u svrhu sprečavanja nastajanja štetnih posljedica po zdravlje. (Gortan)
Slušajući govor roditelja, ali i ostale zvukove oko sebe dete ga doživljava kao ugodu i zadovoljstvo, ali prekomerna buka, sirene i alarmi mogu biti psihološki vrlo iritantni pa i fiziološki štetni za uho. U svakodnevnoj komunikaciji uz vid - sluh svakako ima vrlo važnu ulogu, pa time već u najranijem životnom dobu deteta zaslužuje i dodatnu pažnju. Tako trebamo imati na umu da kupovina igračaka koje prave buku, a često su to loši proizvodi raznih muzičkih instrumenata (Noisv tovs) mogu prouzrokovati iritaciju, ali i stvarno oštećenje sluha.(Gortan)
Glavni simtom kod oštećenja sluha bukom je zagluvljenost, šum, neugodna bol i gubitak sluha. Subjektivni osećaj punoće pritiska u ušima i zvonjava izraženi su posle izlaganja buci u mirnoj sredini. Simtomi mogu trajati nekoliko minuta, sati ili dana. Osim oštećenja sluha može se javiti i vrtoglavica. Subjektivan je doživljaj da simtomi nestaju spontano, a stanje sluha se vraća u normalu. No, to ipak nije tako. Deo osetnih stanica Cortijeva organa u unutrašnjem uhu nepovratno je oštećen. Prvi znak oštećenja su smetnje sluha na visokim tonovima, npr. cvrkut ptica ili neugoda kod komunikacije mobitelom. Ako se oštećenje sluha nastavlja gube se informacije za srednje i niže tonove i pojavljuju se veće smetnje u razumijevanju govora. (Gortan)
Jačina oštećenja zavisi od intenziteta merenom u dB i dužini trajanja delovanja buke. Ako smo izloženi buci svakodnevno 8 sati, a intenzitetje do 85dB tada svakako dolazi do trajnog oštećenja sluha. Akustička trauma pokazuje audiogram trajnog oštećenja sluha bukom »zupcem» na 3kHz. Oštećenja ravnoteže prepoznaju sepo audiogramima koji prikazuju asimetričnost oštećenja sluha, i nemaju korelacije jačine oštećenja sluha i simtoma vestibularne patologije. (Gortan)

Iznenadna oštećenja bukom su hitna stanja te valja bolesnika hospitalizirati unutar 48 sati. Zbrinjavanje zahteva izolaciju, infuziono lečenje i svaku psihofizičku poštedu. (Gortan)
Dijagnostički postupak svakako uključuje: ciljanu anamnezu te ORL i audiološki pregled. Tonskom (visokofrekventna -TA) i govornom audiometrijom (balansirana i otežana GA) možemo odrediti mesto oštećenja sluha, težinu i vrstu oštećenja (timpanometrija, supraliminarna audiometrija i otoakustička emisija - EOAE). Prema potrebi preporučenoje učiniti i audiometriju mozgovnog debla (ABR), ali i otoneurološki pregled radi mogućeg oštećenja ravnoteže i pojava vrtoglavica.
Algoritam dijagnostičkog postupka za vestibularno oštećenje (ravnoteže) kod prekomjernog izlaganja buci obuhvaća: spontani, pogledni te potresni nistagmus, položajni i položavajući nistagmus, toplinski pokus (vestibulogram), pokus ravnoteže (RO, UNT. STEP pokus), a kod pozitivnih testova ravnoteže i elektronistagmografiju (ENG).((Gortan)

I sami možemo procjeniti da li se nalazimo u okruženju kojeje preglasno i možemo zadobiti oštećenje sluha i ravnoteže: ako imamo smetnje razumljivosti govora s osobom na udaljenosti pola metra, ako osoba koja stoji uz vas može čuti zvukove iz vašeg stereo uređaja na glavi, ako ne možete kontrolirati svojujačinu glasa u buci. Ako postanete promukli nakon boravka u buci oštetili ste glasne žice, a ako osjetite zamor, razdražljivost, glavobolju, želju za izolacijom od komunikacije tada buka djeluje nepovoljno i na vaš psihički život. (Gortan)
Preventirajte oštećenja sluha bukom: smanjiti izlaganju prekomjernoj buci na radnom mjestu, u prometu (Boom Cars), naučite nositi „čepove" za uši, koristite materijale koji apsorbiraju zvuk, ne upotrebljavati više bučnih alata u isto vrijeme, nemojte pojačavati zvuk na zvučnjaku. Kadaje to moguće sadnjom biljaka, naročito onim sa širokim i dugim listovima smanjite buku oko vas. Decu i osobe starije od 70 godina naročito treba štititi od buke. Osobe „rizičnog" sluha trebaju testirati sluh jednom godišnje, a dokazano oštećenje sluha bukom valja kontrolorati svakih 6 mjeseci te napraviti osim tonalne i govornu audiometriju. (Gortan)
Istraživanja pokazuju da se osetne stanice u pužu mogu obnoviti unutar 48 sati nakon izlaganja prekomernoj buci. Zanimljivje i podatak da nas serotonini čuvaju od prekomjerne buke, jer se u tim okolnostima pojačano izlučuju te podižu raspoloženje (živčani prag) i glasna glazba nam postaje ugoda - a ne neugoda, odnosno prestaje biti buka! Svaka aktivnost koja potiče cirkulaciju, pa tako i lekovi za mikrocirkulaciju smanjuju mogućnost snezornoneuralnog oštećenja unutrašnjeg uha. Ali usprkos toga život u bučnom okruženju treba smanjiti na najmanju meru. Sami moramo tome pridoneti, jer kako se kaže: Buka je uvreda za uši! (Gortan)

6. BUKA I PSIHOLOŠKO ZDRAVLJE

Buka ima značajan utecaj na kvalitetu života i u tom smislu, prema definiciji zdravlja Svetske zdravstvene organizacije (SZO), pojavljuje kao zdravstveni problem. Definicija zdravlja Svetske zdravstvene organizacije uključuje potpuno fizičko i psihičko blagostanje, kao i odsutstvo bolesti. Prateći tu definiciju, radna grupa Svetske zdravstvene organizacijeje 1971. izjavila: «Buka mora biti prepoznata kao velika prijetnja ljudskom blagostanju». (Gregurek)

Među brojnim negativnim psihološkim posledicama koje se kod stanovništva ugroženog komunalnom bukom mogu očekivati, remećenje spavanja smatra se osnovnom i najvažnijom. (Gregurek)

U pogledu izvora buke posebno nepovoljno delovanje na spavanje ima buka teških vozila i vozova. Niz terenskih studija ukazalo je na visoku učestalost psiholoških subjektivnih smetnji kod ljudi nastanjenih u oblastima sa visokim nivoom komunalne buke (pored autoputeva). Pokazalo se da se stanovnici značajno cešce žale na osećanje "izrazitog umora", "nervozu stomaka" i "glavobolje" nego stanovnici kontrolnog naselja sa normalnnim nivoom buke. Dokazanoje da buka predstavlja jedan od značajnih faktora neurotizacije ličnosti, a neuroze su danas među vodećim oboljenjima, posebno u gradskim sredinama.(Gregurek)
Posledice buke su malo kada katastrofalni i često su samo prolazni, ali nepovoljne posledice mogu biti kumulirane produženom ili ponovljenom izloženosti buci. Iako često uzrokuje nelagodu, katkad i bol, gubitak sluha zbog buke nije trenutan već se razvija tokom godina. Gubitak sluha uzrokovan bukom itekako može oštetiti kvalitetu života kroz redukciju mogućnosti da se čuju bitni zvukovi te da se komunicira s porodicom i prijateljima. Neki drugi učinci buke, kao prekid spavanja, maskirani zvuci televizije, kao i nemogućnost primerenog uživanja u vremenu za odmor, također kvare kvalitet života. Suprutno tome, buka može smetati procesima podučavanja i učenja, prekida izvođenje određenih zadataka i povećava opseg antisocijalnog ponašanja. Također postoje neki dokazi da može štetno utjecati na opšte zdravlje i blagostanje na isti način kao i hronični stres. (Gregurek)
Bukajejedan od najčešćih uzroka poremećaja spavanja. Brojne studije pokazuju da su poremećaji spavanja najčešće navođeni poremećaj kojije posledica izloženosti prometnoj buci. Avionska buka takođerje često uzrok poremećaja spavanja, posebno poslednjih godina s porastom noćnih letova u avio saobraćaju. Kada poremećaji spavanja postanu hronični, mogu izvazvati trajne posljedice na zdravlje i kvalitet života osoba. (Gregurek)
Brojna novija istraživanja ukazuju na kasne posledice noćne buke, a istraživanje Ohrstroma i suradnika pokazalo je promjene raspoloženja kod osoba koje su bile izložene kontinuiranoj buci od 35 dB. Posljedice su se očitovale u porastu pobuđenosti, ubrzanoj reakciji nanadražaj, a ove promjene su bile naročito uočljive kod starijih ispitanika. (Gregurek)
Bukom izazvani poremećaji spavanjajedan su od kritičnih komponenata u društvenom okruženju. Oni mogu uzrokovati kratkotrajne adverzivne efekte kao što su poremećaji raspoloženja i smanjenje poslovnih sposobnosti sljedećeg dana, ali isto tako mogu uzrokovati ozbiljnije efekte na zdravlje i kvalitetu života u dugotrajnoj kontinuiranoj izoloženosti buci. (Gregurek)
Posebno su značajna istraživanja koja su utemeljena na dokazu da neonatusi izloženi kontinuiranoj buci tokom boravka ujedinicama intenzivne nege - inkubatorima mogu kao posledicu imati gubitak sluha, ali isto tako mogu razviti poremećaje u normalnom odrastanju i psihološkom razvoju. (Gregurek)
"Shashatv", je pokazala da deca koja su boravila u inkubatorima tokom neonatalnog razvoja i bila izložena ekstenzivnoj buci imaju viši procenat hiperaktivnosti i poremećaje pažnje u kasnijem detinjstvu.
Deca mogu biti takođe izložena buci i u roditeljskom domu, bukom različitih igračaka, muzičkih uređaja, televizije, kao i spoljačnjom bukom, što prema istraživanjima Wachsa i Gruena može dovesti do poremećaja u kognitivnom razvoju, posledice u razvoju govora. Posebno je značajno istraživanje Evansa, Bullingera i Hvggea (1988) kojeje pokazalo da hronična izloženost buci aviona kod dece u dobu od 9-11 godina izaziva psihofiziološki stres koji se očitava povišenim krvnim pritiskom u mirovanju kao i povišenom noćnom nivoom epinefrina i norepinefrina. (Gregurek)
U novijim istraživanjima (Bronzaft i sur., 1998.) kod dve grupe stanovnika, od kojejejedna živela u neposrednoj blizini velikog aerodroma i druge, kontrolne grupe kojaje živela u uobičajenom okruženju, dokazanaje značajna razlika u poremećajima spavanja, narušenom kvalitetu života koja se očitavala u nemogućnosti adekvatnog svakodnevnog funkcioniranja kao štoje slušanje radija i televizije, razgovora telefonom, ali i međusobne konverzacije. (Gregurek)
Kontinuirana izloženost buci u psihološkom aspektu ometa primerenu ljudsku komunikaciju te ima dugotrajne posledice koje se očituju smanjenom tolerancijom frustracija, povišenim pragom reagovanja, a čak i minimalna buka uzrokuje porast anksioznosti, agresivnog i neprijateljskog ponašanja kao i smanjenje pomažućeg ponašanja. Ovi efekti buke mogu delimično objasniti i savremeni trend dehumanizacije u međuljudskim odnosima. (Gregurek)

7. ZAŠTITA OD BUKE U RADNIM PROSTORIJAMA

Oruđa za rad i uređaji moraju biti izrađeni tako da sprečavaju buku što nastaje zbog udarnih pravocrtnih i rotaciskih kretanja delova oruđa i uređaja pri njihovom radu i prienos buke preko konstrukcije na tlo, ostale elemente radnih prostorija u kojima se takva oruđa i uređaji nalaze.

Akoje za ispunjavanje uveta potrebno preduzeti posebne mere, u dokumentaciji koja se prilaže uz oruđe za rad i uređaj, moraju se naznačiti i te mere.
Za sprečavanje buke što nastaje zbog kretanja fluida (vazduh, para, plinovi) kroz cievi ili kanale, kao i pri njihovom izlaženju u slobodnu atmosferu (motori s nutarnjim sagorevanjem, parne mašine, kompresori, ventilatori i dr.), primjenjuju se odgovarajuće mere zaštite pri projektovanju i montaži cevovoda (ispravno uobličavanje kanala, odvajanje cjevovoda od izvora buke i od ostalih elemenata prostorije umecima od gume i drugih materijala što amortiziraju zvuk, opremanje krajeva izdušnih cievi napravama za prigušivanje buke i sl.).

Za sprečavanje buke što nastaje zbog kretanja prievoznih sredstava u zatvorenim prostorijama (mostne i ostale dizalice na šinama, železnički vagoni, motorna kolica, ručna kolica i dr.), primjenjuju se odgovarajuće zaštitne mere za smanjivanje buke (polaganje dizaličnih koloseka na elastičnu podlogu, spajanje zavarivanjem, oblaganje kovinskih kotlova pomoćnih prevoznih kolica gumom ili drugim elastičnim materijalom koji amortizira zvuk, asfaltiranje glavnih puteva u halama i radionicama ako su od betona ili drugog tvrdog materijala i dr.).

7.2. Mere zaštite od buke na objektima s radnim prostorijama

Objekti s radnim prostorijama u kojima će se smještati oruđa za rad i uređaji s izvorima buke ili u koje buka može da dopre od spolja, moraju u pogledu zvučnih uveta, odgovarati odredbi člana 8. ovoga pravilnika (dopuštene vrednostijačine buke), tehničkim propisima i akustičnim proračunima priloženim projektu objekta.

Mere zaštite primjenjivat će se i pri rekonstrukciji građevnih objekata, radnih prostorija i tehnoloških postupaka, kao i pri postavljanju novih oruđa za rad i uređaja u radnim prostorijama, ako bi takva rekonstrukcija odnosno postavljanje novih oruđa za rad i uređaja moglo pridoneti prekoračivanju dopuštenih jačina buke.

Korisnici novih i rekonstruiranih objekata s radnim prostorijama u kojima su smještena oruđa za rad i uređaji s izvorima buke, moraju prije puštanja u redovni pogon tih oruđa i uređaja izvršiti merenjajačine buke na radnim mestima i u radnim prostorijama, radi provere da li buka prelazi dopuštenujačinu propisanu ovim pravilnikom.

7.3. Sredstva lične zaštite od buke

Na radnim mestima na kojima se pri radu s oruđima za rad i uređajima, zbog tehničkih ili tehnoloških uveta eksploatacije odnosno drugih opravdanih razloga, ne mogu ispuniti akustički uveti iz člana 8. ovoga pravilnika (dopuštene vrednostijačine buke), koji se utvrđuju odgovarajućom tehničkom dokumentacijom, moraju se ugroženim osobama staviti na raspolaganje sredstva za zaštitu sluha predviđena Pravilnikom o sredstvima lične zaštite na radu i ličnoj zaštitnoj opremi ("Službeni list", br. 35/69), odnosno odgovarajućim normama. (http://www.zastita.com.hr/)

7.4. Zdravstvene mere zaštite od buke

Na radnim mestima na kojima buka prelazi 90 dB, mogu se zapošljavati samo osobe koje su na osnovi prethodnog specijalističkog zdravstvenog pregleda proglašene sposobnima za rad na takvim radnim mestima. Osobe se moraju u toku rada podvrgavati periodičnim specijalističkim zdravstvenim pregledima, uključujući i audiometrijsko ispitivanje sluha, u skladu s članom 49. stavak 3. Osnovnog zakona o zaštiti na radu.

Na modernom radnom mestu bukaje gotovo eliminisana, ali su stariji štampači dovođeni u vezu sa oštećenjem sluha zaposlenih koji rade neposredno uz njih. No, bilo koji izvor buke u radnom prostoru može i mora biti efektno maskiran tako da ne ugrožava zdravlje zaposlenih. Takođe, pri dizajnu radnog mesta treba obratiti pažnju na tzv. „belu buku". Kao što kod svetlosti bela svetlost predstavlja kompletan spektar vidljivog svetla, tako „bela buka" predstavlja istovremeno puštanje zvukova svih frekvencija u čujnom spektru (20 Hz - 20 kHz). Ovu buku (istina veoma niskog intenziteta) proizvodi gotovo svaki kompjuter, zahvaljujući ventilatorima i diskovima koji, ma koliko tihi bili, prave belu buku. Dugoročno, bela buka koja na prvi pogled ne smeta dovodi do dekoncentrisanosti i nervoze korisnika.(Kosovac )

Rešenje ovog problemajeste minimiziranje izvora bele buke ujednoj prostoriji: što manje kompjutera u sobi - to bolje. Naravno, neprestano se prave sve tiši računari i IT uređaji, ali to povlači i veću cenu. Uređaji moraju da ispunjavaju standard ISO 9296 i ISO 9613 da budu testirani u akustičkoj laboratoriji koja poseduje ovlašćenje ISO 7779. (Kosovac)

Zvučna izolacija ( zaštita od buke) : Lišće ima sposobnost da odbija i upija zvuk. Struktura lista apsorbuje i prenosi - i na taj način smanjuje - jedan deo akustične energije, a ostatak odbija. Vetar pokreće listove zelenih biljaka, oni se sudaraju i emituju ujednačen, umirujući šum koji pokriva deo svakodnevnih iritirajućih štetnih zvukova -rečje o fenomenu maskiranja. Sloj lišća ispred fasade, posebno onog gustog i teškog, reaguje na zvučne talase svojim kretnjama. Efikasnost zaštite od buke zelenih fasada zavisi od vrste biljke, veličine lista i godišnjeg doba. Istraživanja su pokazala da lišće smanjuje količinu buke za oko 5 dB. Reakcija živih bića na faktore promena u okruženju zavisi od ekološke svesti datog živog bića.(Austrotherm & Zelene fasade)

LITERATURA

1. Austrotherm, Ploče za izolaciju od udarne buke, Valjevo, 2007 , (http://www.austrotherm.com/yu/main 1 / i office@austrotherm.co.yu);
2. Environmental noise, (http://www.nonoise.org/library/envnoise/index.htm/);
3. Gregurek R. , Gozmi M. i saradnici, Buka i zdravlje, Akademija medicinskih znanosti Hrvacke, Zagreb, 2005 ;
4. Kosovac D. ,Trepćite češće , Svet kompjutera , 2004,
5. Management of noice in the workplace, Department of Labour , Wellington, 2002:
6. Nikolić M. , BUKA, Medicinska knjiga, Beograd - Zagreb ,1985:
7. S. M.,Zaštita od buke u radnim prostorijama - mjere zaštite, 2007, (http://www. zastita.com. hr/):
8. Vidaković Z. , Buka , Zavod zajavno zadavlje , Subotica , 2007:
9. Zelene fasade , 2007, (http://www.greendesing.com/)

Rad radio i objavio: Karić Mladen
Profesor: Aleksandar Žunjić
MAŠINSKI FAKULTET U BEOGRADU

DODATAK

Grafikon nivoa buke (Vidakovic)

PROČITAJ / PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:

ASTRONOMIJA | BANKARSTVO I MONETARNA EKONOMIJA | BIOLOGIJA | EKONOMIJA | ELEKTRONIKA | ELEKTRONSKO POSLOVANJE | EKOLOGIJA - EKOLOŠKI MENADŽMENT | FILOZOFIJA | FINANSIJE |  FINANSIJSKA TRŽIŠTA I BERZANSKI    MENADŽMENT | FINANSIJSKI MENADŽMENT | FISKALNA EKONOMIJA | FIZIKA | GEOGRAFIJA | INFORMACIONI SISTEMI | INFORMATIKA | INTERNET - WEB | ISTORIJA | JAVNE FINANSIJE | KOMUNIKOLOGIJA - KOMUNIKACIJE | KRIMINOLOGIJA | KNJIŽEVNOST I JEZIK | LOGISTIKA | LOGOPEDIJA | LJUDSKI RESURSI | MAKROEKONOMIJA | MARKETING | MATEMATIKA | MEDICINA | MEDJUNARODNA EKONOMIJA | MENADŽMENT | MIKROEKONOMIJA | MULTIMEDIJA | ODNOSI SA JAVNOŠĆU |  OPERATIVNI I STRATEGIJSKI    MENADŽMENT | OSNOVI MENADŽMENTA | OSNOVI EKONOMIJE | OSIGURANJE | PARAPSIHOLOGIJA | PEDAGOGIJA | POLITIČKE NAUKE | POLJOPRIVREDA | POSLOVNA EKONOMIJA | POSLOVNA ETIKA | PRAVO | PRAVO EVROPSKE UNIJE | PREDUZETNIŠTVO | PRIVREDNI SISTEMI | PROIZVODNI I USLUŽNI MENADŽMENT | PROGRAMIRANJE | PSIHOLOGIJA | PSIHIJATRIJA / PSIHOPATOLOGIJA | RAČUNOVODSTVO | RELIGIJA | SOCIOLOGIJA |  SPOLJNOTRGOVINSKO I DEVIZNO POSLOVANJE | SPORT - MENADŽMENT U SPORTU | STATISTIKA | TEHNOLOŠKI SISTEMI | TURIZMOLOGIJA | UPRAVLJANJE KVALITETOM | UPRAVLJANJE PROMENAMA | VETERINA | ŽURNALISTIKA - NOVINARSTVO

 preuzmi seminarski rad u wordu » » »

Besplatni Seminarski Radovi