CIVILIZACIJSKI OKVIR ITALIJANSKOG JEZIKA

Jezik je sistem gestikulacije, gramatike, glasova, simbola ili riječi koji se koristi za komunikaciju, razmjenu ideja, značenja i misli.
Jezik služi za sporazumjevanje među ljudima. Danas se u svijetu govori od 5000 do 7000 jezika, mada se vjeruje da je taj broj mnogo veći. Postoje podjele jezika na brojne jezičke porodice, kao što su: indoevropski, afroazijski, uralski, dravidski i ostali jezici.
Kako je jezik nastao, to je već teško reći, ali to je sigurno jedna od odlika ljudskog društva. Ono se može ostvariti samo putem govora, koje predstavlja skup svih pojedinačnih ostvarenja jezika. Da bi se moglo govoriti, treba uspostaviti komunikaciju sa drugom osobom. Komunikacija je cilj prenošenja informacije od pojave do pojave, od osobe do osobe, od mjesta do mjesta. Ono nije moguće uspostaviti ako druga osoba ne govori naš jezik ili ta osoba nije shvatila ono što smo htjeli da kažemo.
Jezik nam omogućuje da iskažemo svoje misli, osjećanja, želje, strah, bukvalno sve ono što je vezano za naš život. Sve ono što izražavamo upućujemo drugima. Tako nastaje interakcija između ljudi.

Pismo je nastalo tek kasnije. Smiješnja je činjenica da mi prvo naučimo da govorimo, a onda tek da pišemo. Smatra se da su prvi sačuvani zapisi nastali prije 5000 godina, za razliku od govora koji traje kratko, pismo je omogućilo da sve ono što je čovjek postigao i dostigao, bude zapisano. Upravo su tako sačuvana sva znanja za nove generacije kao dokaz i kao svjedočanstvo o dometima ljudskog društva. Danas je najrasprostranjenije pismo latinica, jezik kineski-mandarinski, a u diplomatiji je to francuski.

Kultura je jedna od najbitnijih karakteristika čovjeka i ljudskog društva uopšte, iz samog razloga što nijedna druga vrsta na ovom svijetu nema kulturu. Svako društvo ima svoju kulturu, pošto je ona društvena pojava i nju stvara ljudsko društvo, bez obzira na rasu, naciju. Ona je svijet čovjeka i ispoljava njegovu djelatnost ili ponašanje.
Sam termin kultura je latinskog porijekla cultus, što znači gajenje, u smislu gajenje poljoprivrednih proizvoda. Tek s vremenom ono dobija značenje „kulturu duha“ odnosno obradu duha. Kultura obuhvata čovjekovo svjesno i plansko preobraženje prirode, ali i stvaranje duhovnih vrijednosti kojima se potvrđuje njegov specifičan položaj u svijetu.
Kulturne tvorevine nastaju svjesno, jer je kultura izraz čovjekovog stvaralaštva u društvu. Kultura i njene tvorevine su vezane pupčanom vrpcom sa društvenom podjelom rada, pojavom društvenih klasa, slojeva i zanimanja. Kultura se prenosi s generacije na generaciju kroz učenje i vaspitanje, pri tome da svaka nova generacija doda neku novu vrijednost. Zbog toga, kultura ima svoj kontinuitet, zato što se elementi starih kultura stapaju i ugrađuju u novu kulturu.
Kultura je neophodan dio društva, jer utiče na karakter i kvalitet društvenih odnosa i na društvo u cjelini. Ona može da ima brojne funkcije: saznajnu, estetsku, jezičku itd. u svim klasnim društvima kultura je bila znak raspoznavanja i element prestiža.

Civilizacija je termin koji se pojavio u 18. vijeku, a porijeklo samog termina potiče od latinske riječi civis, što znači slobodan građanin ili državljanin. To je bilo vrijeme kada su velike svjetske sile: Francuska, Velika Britanija, Portugalija, Španija i ostale osvajale i kolonirale brojne teritorije u svijetu, radi prirodnih bogatstava i sirovina, a prije svega da bi „civilizirali“ tamošnje stanovništvo. Zato danas u mnogim afričkim zemljama, u Indokini, u Indiji se govori ili francuski ili engleski ili portugalski. Iz ovog razloga, pod pojmom civilizacija podrazumjevamo stepen kulture koja dolazi iza varvarstva u i kome se, malo pomalo, čovjek privikava da živi u skladnoj zajednici sa svojim bližnjima.
Civilizacijski okvir italijanskog jezika

Italijanski jezik pripada grupi romanskih jezika iz indoevropske porodice jezika. Po broju ljudi koji govore, italijanski se nalazi na četvrtom mjestu, iza španskog, portugalskog i francuskog. Italijanski je zvaničan jezik Republike Italije, Republike San Marino, Vatikana (uz latinski) i u Švajcarskoj (uz francuski i njemački). Koristi se i u Istri, u obalnom dijelu Slovenije, Kneževini Monako, Malti, Korzici, Azurnoj obali, Albaniji, Libiji, i u Brazilu u dvema opštinama republike Espírito Santo. Italijanski govori ukupno u svijetu 67 miliona ljudi.
Današnji italijanski jezik je, za razliku do ostalih romanskih jezika, zadržao dosta toga iz latinskog jezika, mada on potiče od latinskog govornog (vulgarnog) jezika. Jezik koji je nastao iz tog narodnog govora je vremenom doživio brojne promjene, dok su učeni ljudi koristili latinski književni. Prvi dokumenti na italijanskom narodnom jeziku potiču iz IX vijeka, a najpoznatiji je l'Indovinello veronese:

Se pareba boves
alba pratalia araba
albo versorio teneba,
negro semen seminaba
(Spingeva innanzi i buoi = le dita
arava un bianco prato = la carta
teneva un bianco aratro = la penna
seminava nero seme = l’inchiostro).

U XIII vijeku pojavljuju se prvi književni sastavi u dijalektima. Za temelj italijanskog jezika se uzima dijalekt iz regije Toskane (tačnije dijalekt grada Firenze), zahvaljujući čuvenim književnicima srednjovjekovne Italije: Dante Alighieri, Giovanni Boccaccio i Francesco Petrarca. 1588. godine u Firenci osnovana je Accademia della Crusca, koja ima za cilj da sačuva i brani italijanski jezik. 1612. godine objavljen je prvi veliki rječnik italijanskog jezika.
Književni italijanski jezik se odvaja od firentinskog govora u određenim glasovnim odlikama. Među dijalektima koji su takođe ušli u književnost su venecijanski dijalekt zahvaljajući djelima Carlo Goldoni-ja i napuljski dijalekt zahvaljujući velikom komičaru Totò-u. Zbog burne prošlosti i kulturnih, političkih i etničkih uticaja, u italijanskom jeziku možemo naći riječi iz nelatinskih jezika Italije (umbrijski, oskijski itd.), germanizme, grčke riječi, španske i francuske riječi. Poslednjih godina u govor su ušle i riječi sa engleskog govornog područja.

Italijansko pismo je latinica i ima 21 slovo:

A B C D E F G
H I L M N O P
Q R S T U V Z

U italijanskom jeziku se mogu naći i slova: Y, J, W, K, X. Ona se mogu naći samo u izrazima stranog porijekla. Što se tiče izgovora, slovo C se ispred a, o i u i suglasnika izgovara kao K, dok ispred e i i kao Ć. Kad imamo sklop CH, onda se izgovara kao K (che, chi – ke, ki), a CU izgovaramo KV. Slovo G ispred a, o i u ostaje G, a ispred e i i izgovaramo kao Đ. Kad imamo sklop GL, to treba izgovoriti kao LJ (izuzeci: glicerina, negligente, anglicano...), GN – NJ. Slovo H se nikada ne izgovara. Slovo Q čitamo kao K. Slovo S između dva samoglasnika se izgovara kao Z, a u ostalim slučajevima ostaje S. Sklop SC ispred E je Š, dok slovo Z se izgovara kao C ili DZ.

Akcente u italijanskom jeziku možemo naći na pretposlednjom slogu, na poslednjem, na trećem i četvrtom slogu od kraja. Za razliku od našeg jezika, italijanski nema padeže, ali zato postoje predlozi: di, a, da, in, con, su, per, tra i fra.

Postoje samo dva roda: muški i ženski, i članove: određeni i neodređeni. Za muški rod određeni članovi su: il, lo i l’ za jedninu, a i i gli za množinu. Za ženski rod glase: la i l’ za jedninu, i le za množinu. Neodređeni članovi za muški rod su: un i uno, a za ženski: una i un’. Nema množine u neodređenim članovima.
Italijanska književnost se temelji na djelima počev od XI vijeka, sa prvim poetskim djelima napisanim na italijanskom jeziku. Tek u XIII kreće ekspanzija italijanskog jezika, obogaćen sa dijalektima iz regija (Friuli, Trentino, Sardo). Ona kasno nastaje za razliku od ostalih evropskih književnosti, iz razloga što je Crkva branila latinski jezik. U tom periodu objavljen je „Il Milione“ Marco Polo-a, djelo poznatog trgovca i putopisca koji je živio nekoliko decenija u Carevini Mongola. Pored toga, bile su popularne pjesme iz Sicilije („il Canzoniere siciliano”), popularizovani u djelima toskanskog pjesnika Guittone d'Arezzo. U Siciliji na dvoru cara Fridriha II, mnogi pjesnici kao: Giacomo da Lentini, Pier delle Vigne e Cielo (Ciullo) d'Alcamo pišu prve pjesme na narodnom jeziku koji za bazu imaju sicilijanski dijalekt. U regijama Toscana i Umbria se gaji književnost bogata sentimentalnošću. Poznati pjesnici su bili: Guido Guinizelli, Dante Alighieri i Guido Cavalcanti. Oni u svojim pjesmama opisuju ženu kao anđeo i savršeno biće, dok je ljubav jedna duhovna moć, ali samo za one koji imaju dobro srce tj. samo one osobe koje imaju moć da se poboljšaju i da dožive moralno savršenstvo da osjete osjećaj ljubavi.

Zahvaljujući poeti Dante Alighieri-ju narodni jezik dobija na značaju. Italija je prepoznala Dantea kao “oca” italijanskog jezika i nacionalnog pjesnika. Njegovo čuveno djelo je “La Divina Commedia”, napisana na narodnom jeziku i podijeljena na 100 pjevanja u tri dijela: l’Inferno, il Purgatorio e il Paradiso. To je alegorijska poema koja ima za cilj da ukaže na negativne strane grijeha, a da istovremeno pokaže put do duhovnog pročišćenja

Ostala dva čuvena književnika Petrarca i Boccaccio su takođe dali doprinos u širenju narodnog jezika u književnosti. Petrarca je poznat po sonetima. Boccaccio je poznat po djelu “Il Decamerone”, zbirka novela koje su svjedočanstvo tog doba u kom su pisane.
U doba renesanse, na dvoru Lorenzo (il Magnifico) dei Medici, su se skupili do tada najveći intelektualci i umjetnici: filozofi Marsilio Ficino i Pico della Mirandola, književnici Angelo Poliziano i Luigi Pulci, umjetnici Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci i Michelangelo Buonarroti.
U to vrijeme se ponovo otkrivaju djela starih grčkih i latinskih autora, ističu se vrijednosti kao: sloboda, kreativnost u mislima i dostojanstvo. Nauka uzima zamah, hvali se ljudska inteligencija, otkrivaju se nove zemlje (1492. godine otkriće Amerike).

Književnost, slikarstvo, arhitektura, skuptura i muzika se razvijaju. Narodni jezik se koristi sve više i među intelektualcima, kao: Angelo Poliziano, Lorenzo il Magnifico, Ludovico Ariosto (“Gerusalemme Liberata”), Torquato Tasso, Niccolò Machiavelli. Prvo djelo o bontonu na narodnom jeziku napisao je Monsignor Della Casa.
Najpoznatiji umjetnici u renesansi i baroku bili su: Giotto, Giorgio Vasari, Donatello, Leonardo, Filippo Brunelleschi, Michelangelo Buonarroti, Sandro Botticelli, Raffaello, Tiziano, Bernini, Caravaggio, Canova, Tintoretto, Tiziano...

U narednim vjekovima, italijanska književnost postaje naširoko poznata zahvaljujući djelima pjesnika Giovanni Pascoli-ja i Gabriele D'Annunzio-ja, i pisaca Italo Svevo e Luigi Pirandello. U neorealizmu najpoznatiji predstavnici su: Cesare Pavese, Beppe Fenoglio, Italo Calvino, Alberto Moravia, Vasco Pratolini. Iz njihovog “šinjela” su proistekli pisci kalibra: Carlo Cassola, Giorgio Bassani, Pier Paolo Pasolini, Carlo Emilio Gadda, Emilio Lussu, Italo Calvino, Elio Vittorini, Dino Buzzati, Elsa Morante, Romano Bilenchi, Natalia Ginzburg, Giovanni Arpino, Goffredo Parise, Primo Levi, Umberto Eco...

Što se tiče muzike, najpoznatiji kompozitor, violinista i pjevač na prelazu renesanse u barok bio je Claudio Monteverdi. Njegovo djelo “L'Orfeo” je prva opera u istoriji muzike. Drugi poznati kompozitor iz tog perioda je Giovanni Pierluigi da Palestrina.
U baroku imamo: Tomaso Albinoni, Giovanni Battista Pergolesi, Domenico Scarlatti, Antonio Vivaldi. Vivaldi je bio venecijanski violinista i kompozitor. Bio je i sveštenik, ali su ga svi zvali “Il prete rosso”, iz razloga što je njegova prirodna boja kose bila crvena. Njegovo najpoznatije djelo jeste koncert za violinu i orkestar “Le quattro stagioni”.
U XIX vijeku italijanske opere kompozitora Vincenzo Bellini-ja, Gaetano Donizetti-ja i Giuseppe Verdi-ja postaju sve više popularne, pogotovo Verdi-jeve opere, jer je to bilo vrijeme velikih previranja i konačnog ujedinjenjenja Italije. Verdi je bio popularan i zbog toga što je njegovo prezime bio akronim boraca za ujedinjenje Italije: Viva V.E.R.D.I = Viva Vittorio Emanuele Re D’ Italia.
Ostali poznati kompozitori na prelazu između XIX i XX vijeka bili su: Alfredo Catalani, Pietro Mascagni, Ruggero Leoncavallo, Francesco Cilea, Umberto Giordano i Giacomo Puccini.

Italija je dala i daje u muzici velike dirigente: Giuseppe Sinopoli, Riccardo Muti, Arturo Toscanini, Claudio Abbado... Ennio Morricone je najpoznatiji kompozitor i dirigent koji je u zadnjih 50 godina svog rada dao veliki doprinos u filmskoj industriji sa svojim predivnim i nezaboravnim muzičkim temama. Italijanska muzika je veoma popularna u svijetu zahvaljujući legendarnim i novim pjevačima: Adriano Celentano, Riccardo Cocciante, Domenico Modugno, Rita Pavone, Mina, Ornella Vannoni, Loredana Bertè, Eros Ramazotti, Giorgia, Tiziano Ferro...

Ne treba zaboraviti i na doprinos u fimskoj industriji koju ima italijanska kinematografija. Reditelji: Luchino Visconti, Roberto Rossellini, Vittorio De Sica, Federico Fellini, Pier Paolo Pasolini, Michelangelo Antonioni, Sergio Leone su ostavili filmove koji su smatrani umjetničkim djelima u pravom smislu riječi. Zadnjih godina veliki doprinos daju i: Roberto Benigni, Dario Argento, Nanni Moretti, Gabriele Salvatores, Gabriele Muccino, Pupi Avati... ne treba zaboraviti i na glumce i glimice: Anna Magnani, Marcello Mastroianni, Stefania Sandrelli, Sophia Loren, Massimo Troisi, Virna Lisi, Eduardo De Filippo, i nove nade italijanske kinematografije: Claudio Santamaria, Stefano Accorsi, Kim Rossi Stuart, Pierfrancesco Favino, Jasmine Trinca, Maya Sansa...

Ferrari, FIAT, Lamborghini, Lancia... jedne su od automobilskih marki koje izazivaju zavist u cijelom svijetu, što zbog dizajna, što zbog brojnih inovacija u mehanici itd. Sve to ne bi bilo moguće da Italija nema dizajnere kao: Giugiaro, Pininfarina...
Što se tiče modne industrije, tu Italija ima primat: Dolce & Gabbana, Giorgio Armani, Gucci, Gianfranco Ferrè, Valentino... Još jedna stvar koja izaziva još veću zavist u svijetu jeste italijanska kuhinja, koju mnogi hvale kao najbolju u svijetu.

Što se tiče uticaja italijanske kulture na našim prostorima, možemo reći da je cijela obala bivše Jugoslavije bila pod njenim uticajem. Mnogi gradovi Crnogorskog Primorja su nastali prije više od 2000 godina. U Risnu se nalaze ostaci rimske palate iz 3. vijeka. Ono po čemu je poznata ta palata je to da se tu nalazi mozaik sa prikazom boga Hipnosa. U Kotoru se nalazi sjedište biskupije koja potiče iz 6. vijeka. U doba Vlaisavljevića Crna Gora je zahvaljujući papi podignuta na rang kraljevine. U doba Nemanjića gradovi cvjetaju zahvaljući trgovini, brodogradnji... Zahvaljujući Mletačkoj republici, prostor Boke Kotorske postaje važan u svim sferama, pogovoto u pomorstvu. U vrijeme Austrougarske monarhije do kraja Prvog svjetskog rata, a i u toku fašističke okupacije tokom Drugog svjetskog rata, italijanski jezik je bio obavezan jezik u školama. Do unazad 10 godina, u osnovnim i srednjim školama u Crnoj Gori italijanski jezik se vraća kao jedan od izbornih jezika koji se uči. Inače, italijanski jezik se uvijek govorio i bio bliži ovim krajevima zahvaljujući televiziji. Italijanska televizija je uvijek bila zastupljena (na žalost sada se može vidjeti samo pomoću sateliskih kanala). Danas pomorci pored engleskog moraju da znaju italijanski, jer mnogi plove na italijanskim kompanijama.

U Boki se govori mješavina romanskog, lokalnog i mlečanskog dijalekta. Ovo su neki od primjera italijanskih riječi kod nas:

BRÖKVA – ekser (it. brocca)
ŠPANJULET – gvožđe kojim se zatvara prozor (it. spagnoletta)

Zaključak

Italijanski jezik je jedan od najljepših jezika u svijetu. Italija je centar kulture, umjetnosti, estetike... Tim više, u mnogim zemljama se uči italijanski, upravo zato što je Italija sinonim za sve što je kvalitetno i lijepo. Uostalom, u našim krajevima italijanski jezik je vrlo prihvatljiv zbog tradicije. Obalno područje je kroz istoriju bilo vezano za Italiju i njen jezik.

Literatura:

• Ranko Bugarski, „Uvod u opštu lingvistiku“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1989
• Milan Vujaklija, „Leksikon stranih reči i izraza“, Prosveta, Beograd, 1980
• Vesna Lipovac-Radulović, „Romanizni u Crnoj Gori Jugoistočni dio Boke Kotorske“, MbM-plas, Novi Sad, 1998
• Stevan Živanović, „Panorama jezika naše planete“, Kotor, 2001
• Giuseppe Boerio, „Dizionario del dialetto veneziano“, 1829
• Internet (wikipedia)

preuzmi seminarski rad u wordu » » » 

Besplatni Seminarski Radovi