|
SULTAN BAJAZID I
Vladavina Bajazida I (1389. - 1402.)
Dok je trajala borba na Kosovu i kad je čuo za očevu smrt,
Sultana Murata I, sultanov sin, Bajazid
I, bio se proglasio za vladara. Prvo je naredio pogubljenje brata Jakuba,
što je nastavljeno raditi do kraja 17. st. Od tada su prinčevi zatvarani
u "zlatne kafeze". Bajazid I je pokazao da nastoji nastaviti
kontinuitet svojih prethodnika.
On je prihvatio ugledne ličnosti i članove porodica koje su učinile da
se Osmanski bejluk proširi sa 1,5 km2 na 260 000 km2. Najzaslužnije vojskovođe
su bile: hadži Ilbeg, Edže-beg, Evrenos-beg,
Fadil-beg. Istaknute vojskovođe za emira Osmana i Orhana.Tadašnje
hronike posebno se bave hadži Ilbegom. Značajan je za osvajanje Dimotke.
Ulogu je imao i u Maričkoj bici. Odan sultanu Muratu I izazvao
je zavist osmanskog vojskovođe (Lala Šahin-paše). Pošto je Lala
Šahin imao uticaj na sultana on se poslužio neistinama da se hadži Ilbeg
uhapsi, oslijepi i ubije na kraju. Edže-beg i Fadil-beg imali su veliki
ugled, a sa princom Sulejmanom doprinjeli su osvajanju 1343. g. Galipolja.
Dobili su velike posjede u evropskom dijelu carstva. U djelu "Mehakibnama'
navodi se da su ova dvojica bili u bliskim rodbinskim odnosima. I Edže-beg
je zbog zavisti kolega završio kao Ilbeg, dok je Fadil-beg dočekao starost.
Evrenos-beg je bio više poznat kao Mehmed Evrenos, grčkog porijekla. Zaslužan
je za osvajanje Galipolja. Do smrti je bio na najvišim državnim položajima
.Zasluge su mu za osvajanje Trakije, Tesalije, Makedonije, te za učešće
u Maričkoj bici. Dobio je velike posjede ali odanost mu je često provjeravana.
Poslije smrti cara stavio se na stranu princa Mehmeda i imao je preko
100 god. u trenu smrti. Bio je gospodar Sereza i Jeridžej Vardara. Pored
njega tu je bio i Sinan-beg, gospodar Trikale.
Među uglednijim ličnostima bio je skopski krajišnik Jirik-paša koji
je upravljao skopskim krajištem. Zapovjednik Cisandera bio je Jusuf. Oni
su skupa sa Evrenos-begom predstavljali glavni oslonac princu Mehmedu
za objedinjavanje carstva i tako će steći velika bogatstva. Znatnog udjela
su imale i pojedine porodice kao što je porodica Mihajloglu čiji je jedan
dio došao u Evropu a drugi ostao na tlu Soguta. Osnivač ove porodice je
Kjoše Mihailo. U toku ranijeg perioda oni su bili poglavari Bitinije.
Savezništvo sa Osmanom i Orhanom omogućilo mu je da zadrži ranije posjede
i da dobije Harmanoglu. Zapaženu ulogu imao je u pregovorima sa Bizantom.
Iza Kjoše Mihaila ostala su tri sina: Aziz, gazi Mihal-paša i Balta. Balta
je bio odan OC i u bici kod Angore je poginuo. Ali-beg je imao najuspješniju
karijeru i za njega se veže azijski dio porodice. Sjedište im je bilo
u Amasiji i Brusi a učestvovao je u Kosovskoj bici kao vođa akindžija
(dovudža). Zbog zasluga je jedno vrijeme bio beglerbeg Rumelije do 15
jula 1413. g. Ali-begov sin Juruc-paša bio je poznati vojskovđa za sultana
Murata II, bio je i beglerbeg Rumelije. I on je komandovao akindžijama
vodeći ih prema Nikopolju, Sofiji...
Ali-begov sin gazi Mihal-paša istakao se u ratu protiv Vlaške kneževine,
učestvovao je u boju sa sultanom Mehmedom II Fatihom. Ali-beg je ratovao
i poslije osvajanja Bosne 1478. gdje prodire do Venecije a 1492. dokumenti
bilježe da ratuje kod današnje Ljubljane (Suzi Celebi u djelu je opisao
Ali-bega).
Porodica Timurtaš (gvozdeni kamen), osnivač porodice
bio je Timurtaš-paša. O njemu postoje tri verzije: Hammer, Ismail Haki
Uzunčaršili; potomak alpovske (glavarske) porodice, saradnik emira Osmana.
Otac mu se zvao Kara. Ali-beg jedan od najistaknutijih vojskovođa za Osmana
i Orhana. Zahvaljujući ugledu i podrsci Timurtaš je imao značaj i za sultana
Murata I. Iako je povremeno učestvovao
u ratovima u Evropi posebno se starao za Aziju. Između 1362-1371. u Rumeliji
za vrijeme velikih pomenutih vojskovođa, Timurtaš je imao čast u Aziji.
Nakon Muratove smrti Bajezid je imenovao Timurtaš-pašu za rumelijskog
beglerbega. Ta odluka je imala svoj značaj i težinu. Novi vladar je bio
upoznat da među vojskovođama vlada konkurencija i da je to posebna klica
nestabilnosti. Kako se za Timurtaš-pašu znalo da je odan dinu ve devlet
tako se znalo da će mu ova funkcija najbolje odgovarati. Poslije 1389.
Timurtaš-paša je pristupio uređenju timarskog sistema i bio je vojno aktivan
(osvajanje Stipa, Prilepa, Bitola, Katarina.). Sa akindžijama je duboko
upadao i do Save i Dunava. Učestvovao je i u osmansko-karamanskom ratu
protiv Ala Edina. Zbog svih zasluga dobio je zvanje vezira. U tom zvanju
bit će zarobljen 1402. u bici kod Angore i zajedno sa anadolskim beglerbegom
bit će pušten. Umire u Brusi kod jednog od sultanovih sinova, princa Ise.
Za drugog Timurtaš-pašu se zna da je imao dva sina Omer-bega i Oruc-bega.
AKI NDŽIJE su poluregularne osmanske snage. U prvoj fazi
nastanka i razvoja najviše akindžija je bilo iz Trakije. Bilo je muslimana,
nemuslimana, martolosa, vlaha. Ime su dobili od turske riječi akin - upad
a upadali su na teritorije koji nisu direktno graničile sa osmanskom državom.
Zato nisu imali nikakvu nadoknadu države. Plata im je bila ratni plijen.
Bili su široko obučeni, iz seoskog stanovništva a ratovali su manjim grupama
kako bi lakše prodrli u pozadinu neprijatelja. Akindžije su ratovale svih
12 mjeseci. Početkom 16. st. u Bosni ih je bilo oko 1000 po kanunnami.
Manji odredi po 10-15 ljudi izgledali su kao da nemaju discipline ni taktike.
Ali naprotiv imali su dobru komandu i dovudže su slušali a zapovjedništvo
se zvalo tekfur. Najveće osmanske vojskovođe su bile njihove starješine
i pored zvanja dovudže zvali su se još ulular. Ratni plijen nisu dijelili
ni s kim. Naročito su bili aktivni od Murata I do sultana Murata II. To
je vrijeme poznato kao doba gazijstva. Naročito im je naklonjen bio sultan
Bajazid I Munja. Nakon stabiliziranja vlasti Bajazid I je promišljeno
vodio vanjsku i unutrašnju politiku. Pokušavao je biti neutralan u sporovima
a u odlukama krajnje oprezan. Dok Jirik-paša iz Skopja naređuje napade
u Bosnu, drugom Firdus-paši naređuje napade na Kratovo (rudnici) 1389.
U ime Lazarevog sina njegova majka Mara sklopila je ugovor sa sultanom
kojim priznaje vlast sultana na teritoriji Lazara Hrabeljanovića,
Stefanu ostaje vlast na tlu njegovog tragično preminulog oca. Da bude
vazal Osmanlijama morao je
• Učestvovati u svim osmanskim ratovanjima;
• Dati sultanu za ženu svoju sestru Oliveru;
• Davati iz rudnika srebra godišnji danak (ekonomsko iscrpljivanje);
Pored teritorije Lazara Hrabeljanovića sultan poklanja pažnju Bizantskoj
imperiji koja je bila u teškoj situaciji. Poraz na Kosovu pokazao je Bizantiji
da Osmanlijama u Evropi nema ko da se suprotstavi. Tu situaciju dobro
je znao Bajezid I pa je 17. septembra 1399. doprinio da Jovan V Paleolog
dođe na prijesto. On uskoro umire a na prijesto dolazi Manojlo II Paleolog
jedan od posljednjih imperatora 1391.-1425. koji je odgodio propast imperije.
Nemajući izbora Manojlo II koji je bio gospodar Konstantinopolja bio je
prisiljen da potvrdi da je sultanov vazal. Tako je kupio vrijeme da se
u Konstantinopolju osjeća kao vladar. Ali bilo je tu još uspona i padova.
Tokom 1390. novi sultan proveo je u Jedrenu. U tom periodu podigao je
džamiju sa njegovim imenom. U to vrijeme sultan je morao pažnju posvetiti
i Anadoliji jer su smjenu sultana neke porodice dočekale kao priliku za
pobunu te tako nastojale vratiti samostalnost. Znajući za tu opasnost
sultan je protiv porodica poslao elitne jedinice. Ali iste 1390. on je
sa ostalom vojskom napao grad Filadelfiju. Ona je zakonski bila u sastavu
Bizantskog Carstva ali kako je Jovan V Paleolog bio vazal sultanu, sultan
traži pomoć i car osvaja sam svoj grad. Pored osman. i bizant. trupa učešće
su uzele i trupe Stefana Lazarevića. Od tada se Srbi organizuju za pohode
Osmanlija. Nakon osvajanja ovog grada dato mu je novo ime, Allašeher.
Grad se nalazio na vaznom geostrateškom polžaju te se odatle spremao pohod
na bejluk Ajdin. Emiri bejluka Ajdin, Filadelfiju su smatrali svojim gradom.
Zato je ovaj bejluk na vijest o padu Filadelfije poslao dio vojske protiv
Osmanlija. Međutim, vojni zapovjednici bejluka Ajdin preživjeli su poraz.
Prihvatili su mirovni ugovor sa sultanom i emir je pristao da se umjesto
njegovog imena na hutbama spominje sultanovo ime, te da priznaje osmansku
srebrenu akču za legalan novac. Na kraju je prihvatio da je Allašehir
konačno u sastavu osmanske države. Iz Efesa koji je bio gl. grad Ajdina
emir je sa članovima dinastije presao u grad Tir. Ajdin je od 1391. ušao
kao vazalni bejluk u sastav OC. On se do tad smatrao najjačim bejlukom.
Osvajanja nisu uspavala sultana te on prelazi u bejluke Menteše i Saruhan.
Emiri ovih bejluka otišli su prema istočnoj Anadoliji. Slično je uradio
Goturum (sakati) Bajazid, emir bejluka Kastamonija. Ova tri bejluka povjerio
je na upravu sinu sultana Ertogolu.
Sultan je odlučio da preduzme mjere mobilizacije i zauzeo je bejluke Germijan
i Tekke. Oni su bili tampon zona između OC i Karamnskog bejluka. Sultan
je planove izvršio brzo bez materijalnih i ljudskih žrtava. Sada napada
emira Ala Edina u više navrata. On napušta prijestolnicu Konju i prelazi
u grad Kilikiju. To koristi sultan Bajazid i odlazi sa trupama pred Konyu.
Tad primjenjuje taktiku da opkoli grad i korektnim primirjem poštede stanovništvo.
Taj postupak se proširio diljem Male Azije. Stoga mnogi gradovi stavljaju
se pod vlast sultana: Akšehir, Aksaraj, Nigde. Emir AlaEdin sada nudi
sultanu zaključenje mirovnog ugovora. Tu ponudu Bajazid I je i prihvatio.
Sporazum je potpisan tako što svi gradovi osvojeni do tad ostaju u vlasti
Osmanlija a ostali u okviru Karamanskog bejluka. Nova granica postavljena
je na rijeci Čehajsembe. Nakon uspjeha u Anadoliji sultan smatra da se
treba više posvetiti pitanjima u Evropi.
Dok je ratovao u Anadoliji sve vojne trupe povukao je u Aziju. Tu situaciju
koriste Ugarska kraljevina sa kraljem Sigismundom i Vlaška kneževina.
One su skovale plan za osvajanje Dobrudže i Vidinske kneževine. Mirča
je sa vojskom trebao osvojiti Dobrudžu i Silestru a Ugarska je težila
za Vidinom. Bajazid je 1391. počeo prebacivati vojne snage u Evropu i
1392. su krenuli u osvajanje Skopja koje je bilo od velikog značaja. Neposredno
poslije osvajanja Skopje postaje glavni centar skopskog krajišta i odatle
kreću sve operacije. Osmanlije kreću o osvajanje teritorije albanskih
plemena. Dok su Ugarska i Vlaška vijećale Osmanlije napadaju tlo Vidinske
Bugarske koja je već odavno unutar razorena i osvajaju je 1392. g. Bugarski
kralj šišman je bez puno taktiziranja prihvatio vazalne odnose prema sultanu.
Dok Osmanlije zauzimaju teritoriju Bugarske, Mletačka Republika je ojačala
i proširila vlast na teritoriju Peloponeza. To je oživjelo ideju pokretanja
novog krstaškog rata. Zagovarala se
ideja o ujedinjenju istočne i zapadne crkve. Ovu situaciju koristio je
karamanski emir AlaEdin koji mobiliše vojsku i kreće na Brusu i Ankaru.
AlaEdin i saradnici su znali da je Brusa više nego običan grad za Osmanlije.
Napad na Ankaru bio je potreban jer se grad nalazio u središtu Anadolije
i imala je značaj za sve Turkmene. Karamanski emir je stoga napao ove
gradove. Smatralo se da će Ala Edin brzo ostvariti svoj cilj. U Aziji
nije bilo dosta vojnih snaga a jedinice su napadale na više frontova.
Zarobljavanje Timurtaš-paše bio je signal sultanu da akcije Ala Edina
nisu bezazlene. Bajazid je napusti Jedrene i vojsku prebacio u Anadoliju.Započeo
je novu mobilizaciju i sa vojskom krenuo protiv Ala Edina. Do bitke je
došlo na ravnici Akčavija koja je bila u sastavu bejluka Germijan. Ala
Edin je pustio Timurtaš-pašu iz zatvora i sultan je njemu povjerio komandu
nad vojskom. Timurtaš-paša nanio je gubitke Karamanima. Osmanlije su zarobile
Ala Edina i sinove mu Alija i Mehmeda. Neposredno po zarobljavanju Timurtaš-paša
naredio je da se Ala Edin pogubi. Osmanska vojska nastavlja osvajanja
na tlu karamanskog bejluka: Sivas, Tokat i Kajseri (gradovi). Ovi gradovi
su imali izvjesnu autonomiju. Bajazid kreće i protiv Goturum (šepavog)
Bajazida. Još 1392. su od njega osvojili gradove Kastemonij, Sansu, Jandži
i rudnike vazne za industriju. Sultan nastavlja aktivnost i u Evropi.
Već se ukazuje prilike koje će se susresti sa njegovim sinovima. Osmanski
vladari bili su uzorni i odani vjeri i državi zanemarujući i svoje osjećaje.
To su poštovali i najveći neprijatelji. Ova tradicija se počela zanemarivati
sa Bajazidom što je bio uticaj njegove žene Olivere (uživanje alkohola).
On je počeo zapostavljati svoje sultanske obaveze, a to se odražavalo
i na Halil-pašu Čandarliju i čitav sistem. Počinju se unositi znaci razvrata.
Nakon otkrivanja velikog vezira (dalje Veliki vezir) da nije moralno čist Ali-paša
Čandarli preduzeo je mjere za reorganizacijom. On je proveo borbu protiv
korupcije a posebno poklanja pažnju sudstvu. Proveo je brojne reforme
i sudije više neće imati platu nego 2 % od presuda, uveo je sudske takse
(2 akče). Posebno su važne i reforme monetarnog sistema. Povučena je stara
akča i kovao se novac sa večom količinom zlata i srebra. Na sve ove situacije
i sultan je počeo više pažnje posvećivati svom ponašanju.
Postignuti vojni i politički uspjesi sultana Bajazida zabrinuli su
kralja Sigismunda (1385.-1437.). Sigismund je pokušao da na svaki
način spriječi prodiranje Osmanlija. Nakon osvajanja Bugarske Osmanlije
nastavljaju akcije u pravcu Vlaške. Ona je počela da ratuje protiv sultana
ali je doživjela poraz. Osmanlije su od sultana Orhana imali ljude na
dvorovima koji su radili za njih.Već 1394. g. Vlaška kneževina priznala
je vazalnost prema sultanu. Znajući da je ovo uznemirilo Evropu državnici
vrše pritisak na ostale vladare da im se pridruže. Bajazid je tražio da
mu vazali dođu u Jedrene. Nije mu došao Manojlo II Paleolog. Sultan je
nakon ovog susreta započeo blokadu Konstantinopolja. Naredio je akindžijama
da ratuju na Peloponezu. Sultan je napao neosvojivi dio Tesalije. Sva
ta aktivnost na tlu Albanije, Grčke, Makedonije dovela je do prodiranja
Osmanlija
1395. do Slankamena na Dunavu. To je uznemirilo vlaškog kneza Mirču te
on otkazuje vazalnost što je još više izazvalo Osmanlije. Najveći dio
pored yeničera činile su jedinice sa Markom
Kraljevićem na čelu. Ovaj vazal je provodio sva sultanova naređenja
i kad je 17. maja 1395. g. došlo do borbe Osmnalije su izgubile Marka
Kraljevića na Rovinama, svog vjernog vazala. Zaoštravanje odnosa sultana
sa evropskim vazalima rezutiralo je savezom Mletačke Republike, Ugarske
Kraljevine i Bizantskog Carstva. Sultan naređuje da se izgradi Anadolihisar
sa druge strane Konstantinopolja. Sultan je znao da je ovaj grad zaštićen
i da se odupirao brojnim napadima. I ovog puta osmanska blokada željela
je da prisili stanovništvo na vazalne odnose. Drugi razlog je bio dugotrajna
opsada-punih 8 godina (1394-1402) radi slabljenja grada. Osmanska država
je tada bila suočena sa drugim nevoljama. Oni dolaze u susjedstvo Ugarskoj
Kraljevini kod Dunava. Vlaška je bila u sastavu OC. Kralj Sigismund je
smatrao da ne smije napustiti vladare koji su mu dali vojsku od 60 000
ljudi. Ovi vojni odredi bili su sigurni da će moći nanijeti poraz Osmanlijama.
Dok je Sigismund pripremao vojsku ni Osmanlije nisu čekale mirno. Osmanski
zapovjednici su preduzeli novu mobilizaciju i pripreme za rat. širila
se velika propaganda. Tako su se vojske približavale i susrele se početkom
septembra 1396.g. kod NIKOPOLJA. Prava bitka se odigrala 28. septembra
1396. U početku se nije mogao nazirati pobjednik ali vremenom OV (osmanska
vojska) je preuzela inicijativui evropljani su doživjeli poraz. Pobjeda
je bila puno više od puke vojne pobjede. Ugled osmanskih vladara je u
cijelom islamskom svijetu porastao. Halifa Abasida Al Mutevekil II dao
je sultanu titulu sultan rimskog carstva..
Nakon pobjede kod Nikopolja Osmanlije su prodrle sve do Sremske Mitrovice
a akindžije do Slovenije, tj. Ptuja i štajerske. Posebna zasluga pripala
je Ratkoviću (Laskovicu) preuzeo je pod Osmanlijama akcije protiv svojih
sunarodnjaka.
Drugi dio vojske ratovao je na Peloponezu pri čemu su dobili veliki plijen.
Veliki uspijeh je bilo osvajanje grada Argosa. Na onim prostorima današnje
Makedonije Osmanije 1397. g. vrše kolonizaciju. Dovode Turkmene i druga
plemena Male Azije koja ne poznaju sistem (Tatari). Turkmenska plemena
bila su nomadska (juruk) i dajući im teritorije imali su ih blizu za nove
mobilizacje. U Aziji ponovo 1397. dolazi do novog osmansko-karamanskog
rata. Osmanska vojska je ponovo zabilježila pobjedu. Došlo je do novih
teritorijalnih širenja. Praćeni su od strane mamelučkih sultana, najpoznatiji
vladari, zauzimali su tlo Malatije i Eldžistana. Nezadovoljavajući se
sa postignutim uspjesima postigli su nove uspjehe zauzimanjem Erzidžana
što ih je dovelo do kontakta sa Timur Lenkom. Nakon smrti Džingis-hana
Mongolsko carstvo je bilo podjeljeno na više hanata. Tad na prijesto stupa
Timur Lenk, potomak plemena Berlosa. Timurov otac nije bio vladar te mu
nije mogao ostaviti titulu. O njemu saznajemo tek 1363. g. nakon pobjede
nad Timurtoglukom kad je bio u službi emira Husejna. U znak priznanja
nad Timurtoglukom emir Husejn daje Timuru svoju sestru za ženu. Ugled
mu jača ženidbom sa Husejnovim kćerkama. Timur je priznat za gospodara
Herata i Balhe on za prijestolnicu izabira grad Samarkand. On je dao da
se izgrade brojne palače, zaštitni zid oko grada i doveo brojne učenjake.
Sve učinjeno uticalo je da na skupštini svih hanata tzv. KURILTAI bude
izabran za vođu svih Mongola. Pod njegovu upravu došlo je 9 zemalja, Dinastija
Ceten, Harizma, Horasan, Tataristan i Dest kipcaku, zemlje Muzaferovih
sinova u Iraku u Hindustanu i na kraju od Kineskog zida do Sredozemnog
mora, od Rusije do Mamelučke države. On je za kratko vrijeme stvorio močnu
državu. Od mnogobrojnih bitaka koje je vodio u jednoj je ranjen u nogu
i ostao je hrom (lenk). Bio je izuzetno obrazovana ličnost, govorio je
turski, perzijski, bio je hafiz. Pažnju je posvečivao i Bibliji i Tevratu.
U mladosti je čitao biografije poznatih vojskovođa. U historiji je poznat
kao okrutan vladar. Kad Timurova vojska dolazi u kontakt sa Osmalijama
14/15. st. mongolsko carstvo je bilo na vrhuncu moći. Sultan Bajazid I
je tad uspio stvoriti i uvećati teritoriju svoje države koja se prostirala
na 690 000 km2. To je značilo da se uvećao broj podanika i privrednika
koji su omogućili velike uspjehe. U cilju stabilisanja stanja u Carstvu,
sultan je pažnju posvetio Mihajlu II Paleologu. Smatrajući da uzalud troši
novac sultan sklapa sa njim ugovor kojim se prekida opsada Konstantinopolja
ali da car pristaje na vazalan odnos. Bizantski sudija nije mogao suditi
muslimanima te sultan uz dozvolu cara šalje svog kadiju.
Sultan je dozvolio i brojnim trgovcima (Genova, Dubrovnik) da slobodno
obavljaju saradnju sa osmanskim trgovcima. Ponovo je povratio svoj raniji
ugled poremećen raskalašenim ponašanjem. Došlo je do zategnutih odnosa
sa Mongolima. Sultan je iranskim vladarima dozvolio utočište a naročito
je time izazvao Timur Lenka. Smatrajući da sultan izriče neprijateljstvo
prema njima Timur Lenk dolazi 28. augusta 1400. g. u grad Sivas koji je
pretvara u prah i pepeo. Kad je grad napadnut sultanov sin Ertogul bio
je zarobljen i pogubljen. Na putu osvajanja Mongoli nanose poraze Mamelucima
i 5. januara 1401. ulaze u Damask a 2 mjeseca poslije i u Bagdad. Osmanska
vojska bila je u mnogo inferiornijem položaju. Omjer vojske bio je 70
000 ljudi Osmanlija i 160 000 ljudi Timur Lenka. Postojala je mogućnost
da se vladari ujedine ali da Bajazid prizna vazalnost. Do bitke je došlo
28. augusta 1402. g. kod Ankare (Angore). Uz Bajazida su se nalazili brojni
vazali gdje se posebno isticao Stefan Lazarević. Kod Timur Lenka su bili
emiri bejluka Menteše, Karamana. Jedini ko je do kraja ostao dosljedan
je Stefan Lazarević koji je nakon poraza osmanske vojske
otišao u Konstantinopolj i dobio titulu despota. U ropstvo je pao sultan
Bajazid I i sin mu Musa. Preostale jedinice su se povukle.
Timur Lenk se korektno odnosio prema svom protivniku. Bajazid je negativno
reagirao na sve ponude. Kada se otvoreno počeo izjašnjavati Timur Lenk
je naredio da sultana zatvore u kafez i tako ga pronose kroz Anadoliju.
Već 9. maja 1403. kod Akšehira Bajezid je umro od moždanog udara ili je
popio otrov iz prstena. U trenutku smrti imao je 43 godine života. Pod
njegovom vlašću Osmanlijsko carstvo je preraslo u respektabilnu silu a
osvajanja u Anadoliji omogućila su posjedovanje cijele Anadolije, Makedonije,
Grčke do Atine, Peloponeza, Bugarske. Vladari su prihvatili vazalni odnos
prema sultanu. Do 1402. sultan Bajazid je uspio da stvori centralizovanu
i moćnu državu sve službe bile su dobro organizirane. Jedan dio turkmenski
plemena je zbog toga bio nezadovoljan i htjeli su slobodno živjeti. Kao
i njegov otac Murat I 1362. koji je od osvojenih teritorija u Evropi formirao
je Rumelijski ejalet tako je i Bajazid 1393. od azijskih sandžaka formirao
Anadolski ejalet.
U toku cijele vladavine na celu carskog divana bio je Veliki vezir Ali-paša Čandarlija.
On je na dužnost došao 1377. Ali-paša je uz sultana Bajazida izgledao
kao suvladar. Postavljene vojskovođe bile su Evrenos-beg, Ali-paša Mihajloglu,
Timurtaš-paša. Protiv sultana su svo vrijeme bile brojne anadolske porodice
te je vremenom nezadovoljstvo raslo. To je dovelo da sultan u bici kod
Angore doživi poraz od brojnih porodica koje su stale na stranu Timur
Lenka.
VRIJEME INTERREGNUMA (1402. - 1413.)
Nakon pobjede nad Osmanlijama Timur-han je mnogim begovima
u znak zahvalnosti vratio njihove kneževine koje postaju samostalne države.
On je vješto postupao i prema Bayazidovim sinovima. Preostali dio teritorije
koji nije vraćen podijelio je između trojice braće Sulejmana, Ise i Mehmeda.
Princ Sulejman je dobio Rumelijski ejalet, princ Isa dobio je teritoriju
oko Bruse (i grad Brusu) a princ Mehmed je vladao preostacima iz srednje
Anadolije (Amasija i Tokat). Timur je i zarobljenike pustio iz zatvora
naročito vojskovođe (veliki izdaci, pobuna, velikodusnost).
Ubrzo nakon pobjede kod Ankare Timur Lenk krenuo prema Izmiru (Smirna)
kojom su upravljali Ivanovci sa Rodosa. Timurovi zapovjednici nanijeli
su im poraz. Krenuli su prema samom Izmiru u kome su živjeli i muslimani.
Građani su poslali oko 10 000 djece koji su nosili Kur'an kako bi zaustavili
vojskovođe. Timur je naredio ubistvo djece. Ušao je u Izmir, zapalio ga
i potom pri povratku prema istoku Anadolije saznao je za smrt Bayazida.
Nakon Izmira zauzeo je Krimski hanat da bi 1404. g. mobilizirao vojne
snage i započeo svoj pohod na Kinu. Smrt ga je zatekla 19. februara 1405.
kod grada Otraks imao je 70 godina života a oko 36 godina je proveo kao
han.
Nakon napuštanja teritorije Male Azije 1403. podjela koja je nastala na
hanovo insistiranje dovest će do veoma interesantnih događaja. Niko od
sinova nije uzeo titulu sultana. Za princa Sulejmana se znalo da je obrazovan
ali sklon alkoholu (r. 1375.). Živio je do 1410. Drugi sin Isa bio je
kratko gospodar Bruse i imao je neslavan kraj. Musa također nije imao
uspjeha dok je najviše postigao princ Mehmed. Rođen je 1382. a živio je
do 1421. Kao sultan je bio 7 godina i 10 mjeseci. Radilo se o veoma promišljenom
političaru. Nakon privremene podjele OC koju je izvršio Timur-han, prinčevi
su znali da su teritorije koje su im povjerene bile samo privremenog karaktera.
U najboljem položaju nakon te podjele prošao je princ Sulejman, koji je
dobio cijeli evropski dio carstva, to je bila jedna zaokružena cjelina.
Druga dvojica Bayazidovih sinova kao prvi susjedi došli su odmah u sukob.S
ultani Orhan, Murat i Bayazid u toku svojih dugogodišnjih vladavina stvorili
su jaku centralizovanu državu, imali su veliki broj kršćana, pa jevreja
kao svojih podanika. Sličnu politiku u novim okolnostima nastavili su
Mehmed i Sulejman. Ali druga dvojica braće bili su zagovornici centralizacije
smatrajući da treba biti organizovana kao osmanski bejluk na osnovi gazijstva.
Prema nemuslimanima su zauzimali okrutniji stav. Kako je 1403/4. teritorij
Male Azije bio pošteđen Timurovih pohoda jer je on otišao u osvajanje
Kine, to će svaki od braće iskoristiti da popravi svoj autoritet na području
kojim je upravljao. Ali to će dovesti do bratoubilačke borbe. Mehmed kreće
u osvajanje bejluka Saruhan, Menteše i Ajdin s ciljem da ih stavi pod
svoju vlast ali u tome ga ometaju njegova braća, prije svih Isa. Razlog
za to je u činjenici da je Isa bio svjestan svoje slabosti te je htio
zadržati status quo.bAli Mehmed šalje svoju vojsku na Isine odrede i u
bici kod njegove prijestolnice Bruse nanio mu je poraz. Nakon toga Isa
je bio prisiljen da napusti Anadoliju i spas nađe u evropskom dijelu carstva,
kod bizantskog cara Manojla II Paleologa. Takav razvoj ove borbe Sulejman
je posmatrao dosta pasivno ali saznavši za njen rezultat stao je na stranu
Isaa i poslao mu je pomoć od 10 000 ljudi. Napadači su ovoga puta na više
mjesta potukli Mehmedovu vojsku da bi kod Bruse ponovno doživjeli poraz.
Isa ponovo odlazi u Konstantinopolj i traži pomoć od Ismentijag-bega.
Od tada nemamo nikakvih vijesti o Isau. Njegove teritorije ušle su u sastav
Mehmedove države.
Dok je u Maloj Aziji trajao bratoubilački rat Sulejman je najveći dio
svog vremena provodio raskalašeno. Još 1403. predao je Manojlu II sklopljen
ugovor po kojem je predao Bizantu Solun, želeći da od Manojla na taj način
stvori svog saveznika. Istovremeno Sulejman sklapa ugovor sa Stefanom
Lazarevićem. Neku vrstu poluvazalnog odnosa Sulejman zadržava i sa Mirčom
(Vlaška država). Sulejman posebno sklapa ugovore sa albanskim aristokratskim
porodicama Musa i Kitapi. Takvo stanje koje je odgovaralo Sulejmanu nije
odgovaralo Mehmedu koji je smatrao da ujedinjena osmanska država ne može
biti bez evropskog dijela. Inače Mehmed je bio bolji političar nego Sulejman
koji je bio bolji vojskovođa. Smatrao je da prvo treba ujediniti osmansku
državu na području Male Azije a onda krenuti u osvajanje evropskog dijela.
U tome je imao podršku Ali-paše Čandarlije. Saznavši za ove planove Mehmeda
brat mu Sulejman odlučio se na vojnu aktivnost protiv brata na području
Male Azije. Aktivnost je bila usmjerena na osvajanje Bruse. U toj prvoj
fazi ratovanja Sulejman je nanio par poraza Mehmedu i osvoji značajnu
teritoriju uključujući i Brusu. Tada se dešava nešto iznenađujuće. Princ
Musa postaje vrlo značajna ličnost 1406. kada se pridružuje Mehmedu. Njegova
vojna aktivnost počela je u evropskom dijelu napadajući Sulejmanovu vojsku
sa malim vojnim odredima. Uz novčanu pomoć Mehmeda postiže značajne uspjehe,
između ostalog osvaja Jedrene. Uvidjevši opasnost nastale situacije Sulejman
se brzo vraća u Evropu, napada Musaa, i vraća izgubljeni teritorij. Nakon
tih događaja iz 1406. naredne 4 godine Sulejman ne napušta evropski dio
osmanske države.
Raskalašen način života Sulejmana utjecat će na to da izgubi savez i prijateljstvo
sa mnogim vaznim ličnostima. Te slabosti najbolje će iskoristiti Mehmed
i Musa. Smatrajući da Musa ima više ratnog iskustva Mehmed ga šalje 1410.
u Evropu sa velikim brojem vojnika. Poučen iskustvom iz 1406. Musa se
koristi svim Sulejmanovim slabostima pa se čak koristi i potkupljivanjem.Vodi
munjevit rat, osvaja Jedrene. Sulejman je ubijen. Ova dešavanja na jugu
Evrope imala su uticaj na vjerska pitanja. Za razliku od Sulejmana koji
je samo formalno bio musliman, Musa je bio vrlo fanatičan. To su vrlo
brzo osjetili tadašnji osmanski vazali kao što su Stefan Lazarević
i Manojlo II Paleolog. Neposredno nakon uspostavljanja vlasti
Musa je dotadašnje danke znatno uvećao.Od Manojla je tražio i da mu vrati
sav teritorij koji im je Sulejman bio dao.Nemajući drugog izbora vratit
će mu Solun i dio teritorija Tesalije.To Manojlo nije učinio slučajno.
U evropskom dijelu carstva Musa je za kazaskera postavio šejha Bedrudina.
Sa promjenama unutrašnje politike mjenja se i odnos prema vladaru i odnosi
društvenih klasa uopće. Počinju da se okupljaju turkmenski nomadi koji
su bili pod uticajem heretika priznavali islam, ali nisu se pridržavali
prakse. Sve više spahija napušta Musaa.To isto rade i drugi osmanski redovi
kojima ne odgovara anarhija i u sve većem broju prelaze na stranu Mehmeda
ali on ostaje bez akindžija koji prelaze na stranu Musaa. Nakon nepune
tri godine vladavine Musa je otjerao sve one koji su bili protivnici necentralizovane
države, a pridobio one koji su bili za to. Do bitke između braće dolazi
na polju Camurlin kod Samarkana (50 km od Sofije)
5. jula 1413. g. Tek tada dolaze do punog izražaja pripreme Mehmeda da
razbije Bajazidove prijatelje, da na svoju stranu dobije nekadašnje očeve
vazale. Vojnički poraz Musaa koštat će ga života. Nakon toga Mehmed se
proglašava pobjednikom i ujedinjuje OC te se proglašava sultanom istog
5. jula 1413. g. Od tada pa do smrti 4. maja 1421. pravi gospodar Osmanlijskog
carstva bio je Mehmed I. Od tada i pored poraza nikad se više neće desiti
podjela Osmanskog carstva.
PROČITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni
Seminarski Radovi
|
|