|
POLOŽAJ CRNE GORE
U 17. I 18. STOLJEĆU
U ovo vrijeme pada početak borbe za očuvanje crnogorske autonomije. Nezadovoljstva
su počela u drugoj polovini 15. stoljeća. „Prvih decenija XVII v.
otpor naroda počinje da prerasta u politički pokret, čemu je u velikoj
meri, doprinela i agitacija stranih sila (Španije, Mletačke republike
i Rimske Imperije)“
. Bilo je više značajnijih sukoba.
Jedna od tih bitaka bile je i bitka kod Lješkopolja 1603. godine gdje
su Crnogorci razbili odred skadarskog, a kasnije i hercegovačkog,sandžakbega
Ali – bega Meminovića. Na opšte crnogorskom zboru 1613. godine donijeta
je odluka o oružanoj borbi protiv ugnjetavanja i poreza. Međutim ovaj
sporazum nije posve zaživio. Crnogorci su još jedanput, na početku Kandijskog
rata 1645. godine porazili skadarskog sandžakbega 1645.Pri tome su veliku
logističku pomoć imali od Mlečana. Mlečani su na zahtjev Crnogoraca poslali
oko 800 ljudi uvojnu pomoć
. Unatoč tome Mlečani i Crnogorci nisu uspjeli zauzeti grad Bar. Veliku
ulogu u njihovom zbližavanju imao je vladika Visarionom Kolinović. Ipak
sa patrijarhom Maksimom počinje preovladavati umjerenost u odnosima, prije
svegta zbog vjerski razlika između Mlečana i Crnogoraca
.
Osmanlije za vrijeme Kandiljskog rata nisu htjeli dirati autonomiju Crne
Gore. U nižim predjelima Crne Gore počinje se uspostavljati sve jači osmanski
feudalizam. Prijateljstvo Crnogoraca i Mlečana se nastavilo i nakon Kandiljskog
rata. Pokret protiv Osmanlija se nastavio i u Velikom Bečkom ratu (1683
– 1699). Zamašnije akcije su počele za vrijeme namjesništva Sulejman–bega
Bušatlije.U bitci na brdu Vrtiljejci, Osmanlije su porazili Crnogorce.
Sve više do izražaja dolazi uloga vladika u dizanju buna i ustanaka. Vladika
Visarion Borilović je na zboru priznao Mletačku vlast,otrgnuvšise od Osmanlija
.
Zbog sve većeg suprostavljanja Osmanlijama, plemena u Crnoj Gori se sve
više povezuju. U 18 st. u Crnoj Gori su završena formiranja plemenskih
zajednica .
Na ruku Crnogoraca išlo je i opadanje moći Osmanlija. Na čelo Cetinjske
mitropolije tada je bio vladika Danilo Petrović (1697 – 1735). Vladika
se učvrstio u Crnoj Gori kao prva politička ličnost. „Pokret protiv
Turaka dobijao je šire razmjere, a osećala se i potreba i za uspostavljanjem
centralnih organa vlasti“
.
U ljeto 1711. došli su u Crnu Goru ruski emisari Mihajlo Miloradović i
Josip Lukačević. Vrlo brzo su počele i borbe Crnogoraca i Osmanlija. Ahmed–paša
sa 20.000 ljudi je porazio Crnogorce. Poslije je došao i bosanski namjesnik
Numan–paša Ćuprilić sa oko 30.000 ljudi i skršio ustanike. Vladika Danilo
je pobjegao u Rusiju, ali se 1716. vratio. Čak je 1717. potpisan sporazum
s Mlečanima oko autonomije Crne Gore, ali nije zaživio. Požarevačkim mirom
četiri opštine: Grbalj, Maini, Pobori i Brajići, pripali su Mlečanima.
Položaj Crne Gore nije se izmjenio.
Sve do sredine 18. st. nema značajnijih buna. Pogotovo su bili pasivni
tokom rata (1736 – 1739), iako su neka brdska plemena ustala. Česte su
bile diplomatske akcije namijenjene Rusiji, ali bez većeg uspjeha. Povratkom
vladike Vasilija iz Rusije 1754. dolazi do pružanja otpora Mlečanima i
Osmanlijama .
Mlečanima niko više ne vjeruje, a Rusija se javlja kao pravi pravoslavni
zaštitnik.
Koliko je kult Rusije bio priznat vidi se iz sljedećeg primjera. U Crnu
Goru došao je stranac koji se predstavljao kao ruski car Petar III, a
u narodu je prozvan Šćepan Mali. Narod je zaista povjerovao da je on car
i počeli su se okupljati oko njega. Uspio je da izgradi prve organe vlasti,
primjeni novčanim kaznama, zabrani krvnu osvetu
. Izaslanici iz Rusije uvidjevši korist, šutili su o pravom identitetu.
Uskoro su pod Šćepanom Malim počeli sukobi protiv Mlečana i Osmanlija.
Vojni pohod poduzeo je rumelijski beglerbeg te porazio Crnogorsku vojsku
od 2 000 ljudi. No zbog pritiska na drugim frontovima Crnogorci su pobijedili
Osmanlije. Kasnije su Osmanlije podmićivanjem ubili Šćepana Malog dana
21.9.1773. godine. Posljedice Šćepanovog djelovanja bile su trajne
.
Poslije Šćepana Malog, prvu riječ u Crnoj Gori imat će Jovan Radunjić.
„Da bi uverio ruski dvor u privrženost Crne Gore, Radonjić je na
čelu jedne crnogorske delegacije 1777. godineotputovao u Rusiju s ciljem
da traži pomoć i zaštitu ruskog dvora“
.
U ovom stoljeću sve plemenske, nahinske i opštecrnogorske funkcije bile
su nominalno izborne, a u osnovi nasljedne. Crnogorci su na Mletačko tržište
iznosili: stoku, stočarske proizvode, ribu, a kupovali manufakturne proizvode,
sol ... Širu trgovinu u Cnoj Gori vodili su Bokeljani i Kotorani, bivajući
mjestom glavnih luka. Glavnu političku ulogu igrali su vladike i guvernaduri.
Godine 1785. na Cetinje je krenuo skadarski sandžakbeg Mehmed–paša Bušatlija
te pri tome zauzeo grad. Aktivnost Crnogoraca se pojačala za vrijeme rata
( 1788 – 1791). „Crnogorske starešine su sve više učvršćivale svoj
položaj, a krajem XVIII v. dobijale su karakter gospodarućeg društvenog
sloja, koji je shvatao da se bez aparata državne vlasti ne može uspešno
voditi oslobodilačka borba“
. Donosi se prvi akt u kojem je izražen karakter oslobodilačkog rata.
To je Stega (zakonski tekst), a 1798. godine formiran je skup Praviteljstvo
suda crnogorskog i brdskog, te je izglasan prvi crnogorski zakonik – Zakonik
opšći crnogorski brdski
.
U septembru 1796. došlo je do bitke sa Mahmud–pašom kod Krusina, gdje
su Crnogorci odnijeli veličanstvenu pobjedu, a Bušatlija platio glavom.
U ovo vrijeme dolazi do stvaranja različitih struja između Jovana Radunjića
i novog vladike Petra I Petrovića Njegoša (1782 – 1830). S time se završava
historija Crne Gore u 18. stoljeću.
LITERATURA
-
Grupa autora., Vojna enci...., str. 190.
-
Grupa
autora., Historija.....str., 515.
-
Grupa
autora., Istorija nar......... stt., 1189.
PROČITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|
|
|