Operativni Sistemi
Operativni
sistem je jedan od najznačajnijih dijelova softvera
koji koristi računar. Bez operativnog sistema računar je beskorisno
parče metala i provodnika koji može da posluži jedino kao ukras. Ako za
hardver kažemo da je srce računara, tada bi operativni sistem bio
njegova duša. Operativnom sistemu povjeravamo opsluživanje aplikacija,
pravilno iskorištavanje resursa kao i sigurnost naših podataka. Upravo
zato operativni sistemi zaslužuju da im se posveti posebna pažnja.
Izbor operativnog sistema nije ništa lakši od izbora računara. Postoje
mnogi više ili manje poznati/korišteni operativni sistemi od Unix-a, Linux-a
do MacOS-a, od Windows-a do OS/2, od RISC OS-a do BeOS-a…
U ovom Seminarskom radu detaljnije će biti objašnjeno šta je to ustvari
operativni sistem, tj. bit će objašnjen pojam operativnog sistema, njegova
povijest, funkcije te u konačnici i obrađeni neki od najpoznatijih.
2. POVIJEST I RAZVOJ
Pod pojmom operativnog sistema u klasičnom smislu podrazumijeva
se softver potreban za izvršavanje
(aplikativnih) programa i za koordinaciju aktivnosti računarskog sistema.
Taj softver može obuhvatati procedure raspodjele resursa računarskog sistema,
kontrole ulazno-izlaznih operacija, upravljanja memorijom, upravljanja
podacima, prevođenja programskih jezika itd.
Operativni se sistem često naziva kontrolno-upravljački softver i on
omogućava rad hardverskih dijelova (rad procesora sa ostalim dijelovima
sistema). Pod njegovom kontrolom se nalazi rad računarskog sistema, a
programi operativnog sistema veliki su programi koji se bitno ne razlikuju
od drugih programa, razlika je samo u veličini programa i složenosti primjene
opštih programskih tehnika. Računar nemože raditi bez programa operativnog
sistema, a naravno, isti računar može raditi sa više operativnih sistema.
Prve verzije IBM kompatibilnih personalnih računara bile su u stanju
da na monitoru ispisuju samo znakove (slova, brojeve i nekoliko specijalnih
znakova). Problemi koji su pratili sve ovo bili su u tome što je čovjek
morao naučiti komande i tekstualno okruženje tj. što i računar može odgovarati
samo tekstom, pa su manje mogućnosti rada sa slikama, grafikama, raznim
šemama i sl. Razvoj računarske industrije dovodi do toga da na monitoru
u jednom trenutku imate jednu aktivnost, potom podijelite ekran na jasno
ograničene površine, a u svakoj od tih površina imate neku aktivnost.
Najpoznatiji grafički način rada je zasnovan na Windowsima (prozorima)
i ovdje imamo pojavu da svaki prozor funkcioniše nezavisno.
Razvoj operativnih sistema pratio je i razvoj raznih zlonamjernih programa
(virusa, trojanaca, spywarea itd) kojima je jedan od glavnih ciljeva krađa
podataka od korisnika npr. brojeva kreditnih kartica, te sa druge strane
i razvoj On-line zajednica (Security Foruma) koji pomažu korisnicima da
zaštite svoje računare od pomenutih zlonamjernih programa i hackera upotrebom
raznovrsnih programa za zaštitu npr. Anti-Virusa , Firewalla ... kao i
stručnim savjetima za uspješnu zaštitu.
Takođe, razvoj operativnih sistema je pratio i razvoj hardvera, tako
da razlikujemo četiri generacije operativnih sistema. Prvu koja se javlja
pedesetih godina prošlog vijeka i obuhvata monoprogramski rad, drugu generaciju
za koju se veže nastanak i primjena multiprogramskih i multiprocesorskih
operativnih sistema i rada u realnom vremenu.
Treća generacija pripada periodu od sredine šezdesetih do sredine sedamdesetih
i kod nje su važni opštenamjenski operativni sistemi sa različitim režimima
rada i četvrta generacija operativnih sistema koja je najsavremenija i
podržava koncept baze podataka i model distribuirane obrade podataka.
Uporedo sa razvojem operativnih sistema povećava se i broj funkcija kao
skupova zadataka koje programi operativnih sistema efikasno izvršavaju.
Kako bi se omogućila efikasnost svih računarskih resursa, u svakom operativnom
sistemu moraju biti na određen način riješene opšte funkcije , a to su:
• upravljanje zadacima obrade (Job Managment)
• upravljanje podacima (Data Managment)
• upravljanje ulazom i izlazom (Device Menagment)
• upravljanje memorijom (Memory Menagment)
• obrada prekida (Interrupt Handling)
• dodjeljivanje procesora (Processor Scheduling)
• zaštita (Protection)
• podržavanje daljinske obrade (TP Monitoring)
• interpretiranje i izvođenje kontrolno-upravljačkih naredbi (J/CL)...
Postoji „jako“ veliki broj operativnih sistema, a u ovom Seminarskom
radu ćemo se dotaći onih najpoznatijih:
• WINDOWS
• LINUX
• MAC OS
3. WINDOWS
Slika 1. Windows logo
Microsoft Windows je operativni sistem stvoren od strane kompanije Microsoft.
Trenutno je najpopularniji desktop operativni sistem u upotrebi. Instaliran
je na najvećem broju novih računara.
Microsoft je početkom devedesetih godina 20. vijeka uveo operativni sistem
sa grafičkim okruženjem pod nazivom Windows. U početku je novi operativni
sistem bio samo nadogradnja, do tada veoma popularnog, DOS-a i nosio oznaku
Windows3x. Samostalni operativni sistem pojavio se 1995. godine i dobio
je naziv Windows 95. Od samog početka Windows podržava rad sa mišem, ikonama,
menijima, mogućnost pokretanja programa u isto vrijeme i jednostavan prelaz
sa jedne aplikacije na drugu.
Windows predstavlja samostalni operativni sistem. Naime Windows sve do
verzije 95 nije bio operativni sistem, jer nije mogao samostalno da se
izvršava. On je do tada bio samo novo okruženje koje je predstavljalo
nadogradnju već zastarjelog DOS-a. To je podrazumijevalo uslov instalacije
DOS-a da bi funkcionisao Windows. Takođe je podržan rad sa internetom
i jednostavna mrežna komunikacija.
Promijenjeno je i grafičko okruženje, pa je umjesto orijentacije prema
programu uvedena orijentacija prema dokumentu. Dovoljno je dva puta kliknuti
mišem na ikonu dokumenta i automatski će biti pokrenut odgovarajući program
u kome je dokument kreiran, a učitaće se i sam dokument. Ovakav postupak
olakšava rad korisniku jer ne zahtijeva poznavanje procedure pokretanja
programa i procedure učitavanja fajla.
Windows je „prvi“ pravi operativni sistem modernog dizajna i izvanrednih
performansi. Posjeduje tzv. vertikalnu kompatibilnost, što znači da se
na njemu mogu izvršavati svi programi pisani za DOS i starije verzije
Windows-a. Mogućnosti Windows-a su ogromne, jer njegovi programi prekidaju
vezu sa starim pravilima i koriste nove mogućnosti operativnog sistema.
Operativni sistem Windows se razvijao kroz generacije koje se još nazivaju
verzije, počev od prve šire prihvaćene verzije 3.0, preko verzije 3.11
nakon čega se razvoj dijeli u dvije potpuno odvojene i paralelne linije:
Windows 95, Windows 98, Windows ME i Windows NT, Windows 2000, Windows
XP, Windows Vista i Windows 7.
4. LINUX
Slika 2. Linux logo
Linux je noviji operativni sistem i nastao je na osnovama Unix-a, ali
se od njega po mnogo čemu razlikuje. Jeftino se instalira, i održava,
stabilan je, može da se primjenjuje na više platformi i što je najvažnije
otvoren je sistem i dozvoljava ispravke i dogradnju.
Stvorio ga je mladi Finac, tada student, Linus Torvalds 1991. godine
na Univerzitetu u Helsinkiju. Torvalds je svoj operativni sistem objavio
na Internetu i podsticao druge programere širom svijeta da se priključe
njegovom daljem razvoju. Ubrzo, Linux je postao veoma popularan među računarskim
entuzijastima koji su tražili alternativno rješenje za postojeće operativne
sisteme za PC računare (DOS, Windows). Svojom koncepcijom stabilnog, a
jeftinog operativnog sistema doživio je veliku ekspanziju i popularnost.
Iako su prve verzije sistema baziranih na Linux kernelu bile vrlo odbojne
običnim korisnicima zbog vrlo komplikovanog interfejsa, situacija se znatno
izmjenila posljednjih godina zbog moćnog X Window grafičkog sistema (vrlo
efektnog i intuitivnog GUI interfejsa).
Inače, termin Linux označava samo kernel (jezgro, tj. srž operativnog
sistema). Svi ostali programi koji se nalaze u Linux operativnim sistemima
su nezavisni proizvodi drugih organizacija ili pojedinaca (uglavnom izdati
pod GNU General Public Licencom). Takav skup osnovnih sistemskih programa,
kernela i ostalog aplikativnog softvera se zove GNU/Linux distribucija.
Sve Linux distribucije su manje-više slične jedna drugoj i uglavnom se
razlikuju samo u programima za konfiguraciju i u aplikacijama i verzijama
aplikacija koje nude.
Takođe, može se konstatovati da današnji Linux u odnosu na bilo koji
operativni sistem podržava najširi spektar procesora i računarskih arhitektura.
Tako sad za Linux postoji ogroman broj aplikacija i taj broj raste svakim
danom. Gotovo sve što Vam je potrebno postoji i za Linux, a većina tih
aplikacija je besplatna. Ne postoji polje upotrebe u kojem se Linux ne
može uspješno koristiti i zamijeniti ostale sisteme, pogotovo uz mogućnost
da u rijetkim slučajevima kada ne postoji neka aplikacija za Linux, istu
možemo uspješno pokrenuti pod velikim brojem OS emulatora koji emuliraju
rad ostalih operativnih sistema (DOS, Windows, MacOS, AmigaOS…).
Za kraj možemo navesti da postoje i komercijalne Linux distribucije kao
što su Red Hat, Mandrake i S.u.S.E. itd. koji pružaju veliki broj intuitivnih
grafičkih konfiguracionih alata, tako da se podešavanje i administriranje
sistema svodi na par klikova mišem i tako čini prelaz sa, recimo, MS Windows-a
na Linux izuzetno lakim i skoro neprimjetnim. Tu su i distribucije kao
Slackware Linux ili Debian GNU/Linux koje se drže tradicije i sigurnosti
i zahtjevaju nešto veće znanje od prethodno navedenih, ali više ne morate
biti vrsni poznavaoci Linux-a da bi ih uspješno koristili.
Kako god bilo, koju god Linux distribuciju da odaberete, nećete se pokajati
jer će vam se u današnje vrijeme kada se "pazi da je OS legalan"
sigurno višestruko isplatiti.
5. MAC OS
Slika 3. Mac logo
Apple Macintosh je porodica računala koje je razvila američka tvrtka Apple
Computer. Ovo računalo je bilo stavljeno na prodaju u SAD 24. siječnja,
1984., i bilo je prvo računalo široke potrošnje koje je imalo grafičko
sučelje i računalni miš, umjesto tada standardnog tekstnog sučelja.
Za nastanak Macintosh hardvera i softvera zaslužni su Bill Atkinson,
Chris Espinosa, Joanna Hoffman, George Crow, Burrell Smith, Jerry Manock,
Jef Raskin i Andy Hertzfeld. Njihov cilj je bio da rad na računaru učine
lakšim za upotrebu upravo preko grafičkog interfejsa (do tada je MS-DOS
bio najzastupljeniji).
Zanimljivo je reći da na tržištu Apple vodi najveću bitku sa Microsoft-om,
koji je navodno ukrao prvi grafički dizajn Macintosh-a (u svijetu se još
uvijek vode polemike oko ovog detalja iz prošlosti).
Za razliku od PC računara za koje dijelove možete da nadjete kod širokog
kruga proizvođača iz cijelog svijeta, Macintosh se opredjelio za zatvorenu
arhitekturu i specifične standarde pa je zato i mnogo skuplji i ne tako
široko zastupljen. Bez obzira na taj nedostak, on i dalje drži veliki
dio tržišta iz razloga pouzdanosti i sa odličnim operativnim sistemom.
Važno je napomenuti da se u martu 2006. desila svojevrsna revolucija
kada su Mac-ovi u pitanju. Do tada Apple računari, bazirani na Motorolinim
procesorima, prelaze na Intel-ove procesore, čime su praktično otvorena
vrata za upotrebu Mac OS i na "običnim" PC računarima. Do tada
jedine verzije Mac OS-a za PC bile su one nelegalne "crack-ovane"
verzije. Od tog momenta, neprevaziđeni Windows OS je napokon dobio jakog
konkurenta.
Još zanimljiviji je podatak da je od 2006. sam Apple ponudio software
"Boot Camp" kojim se omogućava korištenje Windows OS na Mac
računarima.
ZAKLJUČAK
Kao što smo već rekli operativni sistem je jedan od ključnih dijelova
računara. Bez operativnog sistema i aplikativnih programa, računar je
samo gomila beskorisne elektronike. Bez operativnog sistema, aplikativni
softver ne bi mogao da koristi resurse računara.
Pri samoj odluci o kupovini računara, moramo se i odlučiti za operativni
sistem koji ćemo koristiti. U zavisnosti od platforme koju smo odabrali,
u ponudi imamo veliki broj operativnih sistema.
Na našem tržištu PC računara dugo su vladali (i još uvijek vladaju) komercijalni
operativni sistemi kompanije Microsoft - Windows /XP/Vista/7. U današnje
vrijeme, vrijeme kada se naša zemlja okreće Evropi, korištenje nelegalnih
kopija ovih sistema kažnjivo je zakonom.
Kao alternativuxovim skupim komercijalnim sistemima možemo navesti GNU/Linux
operativni sistem koji je stabilan, pouzdan, veoma moćan, koji dolazi
sa kompletnim razvojnim softverom (C, C++, Fortran, Perl…), koji posjeduje
odlične mrežne mogućnosti, koji je lakxza nadogradnju i održavanje, koji
podržava višeprocesorski rad, čiji je kod otvoren i svima je dostupan,
koji se stalno razvija i usavršava i koji je povrh svega toga sasvim besplatan.
LITERATURA
1. Branko Latinović, „Informacione Tehnologije“, Panevropski Univerzitet
„Apeiron“, Banja Luka, 2007. godine
2. Nijaz Bajgorić, „Operativni Sistemi“, Univerzitetska knjiga, Mostar,
2000. godine
INTERNET
1. http://hr.wikipedia.org/wiki/Malware (14.03.'11.)
2. http://www.scforum.info (14.03.'11.)
3. http://hr.wikipedia.org/wiki/Hacker (15.03.'11.)
4. http://hr.wikipedia.org/wiki/Antivirusni_program (16.03.'11.)
5. http://bs.wikipedia.org/wiki/Lični_firewall (15.03.'11.)
6. http://bs.wikipedia.org/wiki/Windows (16.03.'11.)
7. http://hr.wikipedia.org/wiki/Macintosh (16.03.'11.)
PROČITAJ
/ PREUZMI I DRUGE SEMINARSKE RADOVE IZ OBLASTI:
|
|
preuzmi
seminarski rad u wordu » » »
Besplatni Seminarski Radovi
SEMINARSKI RAD
|